Öğretmen Adaylarının Fen Okuryazarlıkları ile Aşı Tereddütleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 42 Sayı: 2, 737 - 774, 31.12.2023

Paşa Yalçın , Hakan Eker , Sema Altun Yalçın

https://doi.org/10.7822/omuefd.1296509

Öz

Bilim ve teknolojinin hayatımızın her alanına nüfuz ettiği çağımızda; çevre, (hava, su ve topak) kirliliği arttı. Nükleer, termik, hidroelektrik, fosil enerji kaynakları ve bunların yan etkileri ile bulaşıcı hastalıklar; AIDS (Edinsel Bağışıklık Yetersizliği Sendromu), EBOLA, KUŞ GRİBİ, KKKA (Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi) çok daha yaygınlaştı. Teknolojinin olumsuz gelişmeleri, çevre sorunları ile mücadele etmek ve hastalıklara karşı aşılama gibi önleyici konularda makul kararlar alarak sorunlar ile başa çıkabilmenin en iyi yolu nitelikli fen okuryazar bireyler yetiştirmektir. Ayrıca küresel bir sorun haline gelen COVID-19’a karşı en büyük silah olarak güvenilir aşı görülmekle birlikte aşıların hızlı ve yeterli miktarda üretilmesi, dağıtılması, planlanması ve üretilen aşıların yüksek oranda uygulanarak toplumsal bağışıklığın sağlanması gerekmektedir. Geliştirilen aşıların yüksek oranda uygulanmasını etkileyen faktörlerden birisi de aşı tereddütüdür.
Bu araştırmada lisan son sınıf öğrencilerinin fen okuryazarlık düzeyleri ile aşı tereddüttü arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlandı. Bu amaçla Doğu Anadolu Bölgesi’nin orta ölçekli bir ilinde bulunan üniversitesinin Eğitim Fakültesinde öğrenim gören 235 lisans son sınıf öğrencisine "Fen Okuryazarlık Ölçeği" ve "Pandemilerde Aşı Tereddütü Ölçeği" gönüllülük esasına göre ve etik kurallara uygun olarak uygulandı. Veriler, SPSS 25,0 programı ile analiz edildi. Araştırma nicel araştırma desenlerinden tarama (tanımlayıcı) ve ilişki arayıcı araştırma şeklinde gerçekleştirildi. Elde edilen veriler kullanılarak hedef kitlenin fen okuryazarlık düzeyleri ile aşı tereddütleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak incelendi. Öğretmen adaylarının aşı tereddüt düzeylerinin ortalama düzeyde olduğu ve fen okuryazarlık düzeyleri ile aşı tereddütleri arasında düşük düzeyde ve negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu bulundu.

Anahtar Kelimeler

Aşı, Aşı Tereddütü, Fen Okuryazarlığı, Öğretmen adayları

Investigation of the Relationship between Pre-Service Teachers' Science Literacy and Vaccine Hesitancy

Öz

In an age where science and technology permeate every aspect of our lives, the optimal approach to address problems involves making informed decisions on issues such as environmental pollution (air, water, and soil), nuclear, thermal, hydroelectric, and fossil energy sources along with their side effects, and infectious diseases like AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), EBOLA, BIRD INFLUENZA, and CCHF (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever). It's paramount to vaccinate against these diseases to ensure public health. Although vaccines are viewed as the primary defense against COVID-19, a global challenge, it's essential to produce, distribute, and plan for vaccines efficiently, ensuring community immunity through high rates of vaccination. Vaccine hesitancy affects the rate at which developed vaccines are administered.
This study sought to explore the correlation between the science literacy levels of pre-service teachers and their vaccine hesitancy. To this end, the "Science Literacy Scale" and "Vaccine Hesitancy in Pandemics Scale" were voluntarily administered, in line with ethical standards, to 235 senior undergraduate students at the Faculty of Education in a university located in a medium-sized province of the Eastern Anatolia Region in Türkiye. Data were analyzed using the SPSS 25.0 program. This research was descriptive and correlational within quantitative research designs. From the data, the correlation between the science literacy levels of the participants and their vaccine hesitancy was statistically examined. It was revealed that the pre-service teachers' vaccine hesitancy levels were average, with a low but significant negative relationship between science literacy and vaccine hesitancy.

Anahtar Kelimeler

Science literacy, Pre-service teachers, Vaccine, Vaccine hesitation

Kaynakça

• Bacanak, A. (2002). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen okuryazarlıkları ile fen-teknoloji-toplum-uygulanışını değerlendirmeye yönelik bir çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. & Köklü N. (2012). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi. Çapar, H. & Çınar, F. (2021). Pandemilerde aşı tereddüt ölçeği; Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Gevher Nesibe Journal of Medical & Health Sciences, 6(12), 40-45
• Çavaş Huyugüzel, P. (2009). Sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji okuryazarlıkları ile öğretim yeterliklerinin belirlenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• DeBoer, G. E. (2000). Scientific literacy: Another look at its historical and contemporary meanings and its relationships to science education reform. Journal of Research in Science Teaching, 37(6), 583-599.
• Dillon, J. & Avraamıdou, L. (2020). Towards a viable response to Covıd-19 from the science education community. Journal for Activist Science & Technology Education, 11(2), 1-6.
• Eren, H. (2022). The Relationship Between COVİD-19 Awarenees and Vaccine Hesitancy Among University Students. J Basic Clin Health Sci, 6, 216-225. doi: 10.30621/jbachs. 1066123
• Evren Yapıcıoğlu, A. (2020) Fen Eğitiminde Sosyalbilimsel Konu Olarak Covid 19 Pandemisi ve Örnek Uygulama Önerileri. Milli Eğitim, Özel Sayı/2020, 49(1), (1121-1141)
• Hurd, P. D. (1958). Science literacy: Its meaning for American schools. Educational Leadership, 16, 13–16.
• Hurd, P. D. (1975). Science, technology, and society: New goals for interdisciplinary science teaching. The Science Teacher, 42.
• Işık-Terzi, C. (2008). İlköğretim I. kademe fen ve teknoloji dersini yürüten sınıf öğretmenleri ile II. kademede fen ve teknoloji dersini yürüten fen bilgisi (fen ve teknoloji) öğretmenlerinin fen okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi ve sonuçlarının karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• İstek Okulları https://www.istek.k12.tr/acibadem-kampusu/acibadem-fen-lisesi/fen-bilimleri fen tanımı geliştirme sayfaları. Son erişim tarihi: 12.09.2023
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Larson, H. J., Jarrett, C., Schulz, W. S., Chaudhuri, M., Zhou, Y., Dube, E., … Wilson, R. (2015). Measuring vaccine hesitancy: The development of a survey tool. Vaccine, 33(34), 4165–4175. doi:10.1016/j.vaccine.2015.04.037.
• Laugksch, R. C. (2000). Scientific literacy: A conceptual overview. Science Education, 84(1), 71-94.
• MoNE (2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı. Ankara/Turkey: MEB
• MoNE (Ministry of National Education). (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: T.C Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MoNE (Ministry of National Education). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: T.C Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Özdemir, Ş. (2014). Üretim ekonomisi kongresi. İstanbul Kültür Üniversitesi. 21-22 Mart 2014.
• Özmen, S. & Aksoy, N. (2022). Covid-19 Aşı okuryazarlığı ve aşı tereddütü düzeylerinin incelenmesi: Üniversite öğrencileri üzerinde uygulama örneği, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(2), 550-558
• Parlak, M. E. & Ener, D. (2022). Ergenlerde Covid-19 aşı reddi ve aşı tereddütü. Medical Records, 4(3), 258-265
• Soysal, M. (2011). Öğrencilerin fen ve teknoloji dersindeki başarıları ile fen okuryazarlığı düzeylerinin karşılaştırılması ve öğretmenlerin fen okuryazarlığı ile ilgili görüşlerinin incelenmesine yönelik bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Singleton, R. A. & Straits, B. C. (2005). Approaches to social research (4th ed.). New York: Oxford University Press.
• Tekin, N. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlıkları ve eleştirel düşünme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Aşı Portalı. ‘‘Aşı Nedir, Nasıl Etki Eder?’’, https://asi.saglik.gov.tr/genel-bilgiler/49-a%C5%9F%C4%B1-nedir,-nas%C4%B1l-etki-eder.html Son erişim tarihi: 12.04.2022
• T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilgilendirme Platformu https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66494/pandemi.html#:~:text=Bir%20hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%20veya%20enfeksiyon%20etkeninin,DS%C3%96)%20taraf%C4%B1ndan%20pandemi%20ilan%20edilmi%C5%9Ftir. Son erişim tarihi: 09.04.2023.
• Turan Bektaş, B. (2020). Toplumsal fen okuryazarlığını belirlemeye yönelik ölçek geliştirme çalışması: delphi tekniği uygulaması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trabzon Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Turgut, H. (2005). Yapılandırmacı tasarım uygulamasının fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık yeterliliklerinden “Bilimin Doğası” ve “Bilim-Teknoloji-Toplum’’ ilişkisi boyutlarının gelişimine etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yağan, A. (2019). Fen bilgisi öğretmenlerinin fen okuryazarlığı ve özyeterlik algılarının karşılaştırmalı incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yetişir, M.İ. (2007). İlköğretim fen bilgisi öğretmenliği ve sınıf öğretmenliği birinci sınıfında okuyan öğretmen adaylarının fen ve teknoloji okuryazarlık düzeyleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yüksel, G. H. & Topuzoğlu, A. (2019). Aşı retlerinin artması ve aşı karşıtlığını etkileyen faktörler. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(2). 244-58.
• World Health Organization (WHO) https://www.who.int/health-topics/vaccines-and-immunization#tab=tab_2 Son erişim tarihi: 12.04.2022
• World Health Organization (WHO) https://www.who.int/europe/emergencies/situations/covid-19 08/04/2023
• World Health Organization (WHO) https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019 Son erişim tarihi: 09.04.2023.