Üniversite Öğrencilerinin Ahlâki Kimlik Algıları ile Psikolojik İyi Oluş Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 43 Sayı: 2, 1503 - 1546, 30.12.2024

Yasemin Budak , Yusuf Bahri Gündoğdu , Mustafa Bayraktar

https://doi.org/10.7822/omuefd.1596775

Öz

Bu çalışmada, üniversite öğrencilerinin ahlâki kimlik algıları ile psikolojik iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişki araştırılmıştır. Ayrıca üniversite öğrencilerinin ahlâki kimlik algıları ile psikolojik iyi oluş düzeylerinin öğrenim gördükleri üniversite, bölüm, sınıf düzeyi, yaş, cinsiyet, mezun olunan lise türü, bölümünü sevme durumu ve ailenin ekonomik durumu gibi değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Çalışma betimsel korelasyonel araştırma modeli ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın evrenini Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi ve Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi eğitim fakültelerinde okuyan öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri ilgili üniversitelerin 2021-2022 eğitim öğretim yılında eğitim fakültelerinin farklı bölümlerinde öğrenim gören 678 öğrenciden elde edilmiştir. Çalışmada “Demografik Bilgi Formu”, “Ahlâki Kimlik Ölçeği” ve “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde iki değişkenin ortalamaları arasındaki farkın anlamlılığını bulmak için t testi, ikiden fazla değişkenin ortalamaları arasındaki farkın anlamlılığını bulmak için ise tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. İkiden fazla bağımsız değişkenin bağımlı değişken üzerindeki etkisini yordamak için de çoklu regresyon analizleri kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda; üniversite öğrencilerinin ahlâki kimlik algıları ile psikolojik iyi oluş düzeyleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Üniversite öğrencilerinin ahlâki kimlik algılarında yaş, okul, sınıf düzeyi ve bölüme göre anlamlı bir farklılık gözlenmezken; cinsiyet, bölümünü sevme ve mezuniyet durumlarında anlamlı bir farklılık gözlenmiştir. Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş düzeylerinde ise yaş, okul, sınıf düzeyi, bölüm ve mezuniyet durumlarına göre anlamlı bir farklılık gözlenmezken; cinsiyet ve bölümünü sevme durumunda anlamlı bir farklılık gözlenmiştir. Ayrıca ahlaki kimlik düzeyi, ekonomik durum ve bölümünü severek okuma durumunun psikolojik iyi oluş düzeyini yordadığı görülmüştür. Bu verilerden hareketle öğrencilerin ahlâki kimlik algıları ile psikolojik iyi oluş düzeyleri ve bunlarla ilgili diğer değişken ilişkilerinin ortaya konulması ile eğitim ortamlarında bunların dikkate alınmasının bu yetilerin gelişiminde katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ahlâki Kimlik, Psikolojik İyi Oluş, Ahlaki Değer

Examining the Relationship Between University Students' Moral Identity Perceptions and Psychological Well-Being Levels

Öz

In this study, the relationship between university students' moral identity perceptions and their psychological well-being levels was investigated. In addition, it was investigated whether the moral identity perceptions and psychological well-being levels of university students differ according to variables such as the university, department, grade level, age, gender, type of high school they graduated from, the state of liking the department and the economic status of the family. The study was carried out with a descriptive correlational research model. The universe of the study consists of students studying at Samsun Ondokuz Mayıs University and Tokat Gaziosmanpaşa University education faculties. The data of the research were obtained from 678 students studying in different departments of education faculties of the relevant universities in the 2021-2022 academic year. “Demographic Information Form”, “Moral Identity Scale” and “Psychological Well-Being Scale” were used in the study. In the analysis of the data, t test was used to find the significance of the difference between the means of two variables, and one-way analysis of variance (ANOVA) was used to find the significance of the difference between the means of more than two variables. Multiple regression analyzes were used to predict the effect of more than two independent variables on the dependent variable. As a result of the research; It has been observed that there is a positive and significant relationship between university students' moral identity perceptions and their psychological well-being levels. While no significant difference was observed in the moral identity perceptions of university students according to age, school, grade level and department; A significant difference was observed in terms of gender, liking the department and graduation. While there is no significant difference in the psychological well-being levels of university students according to age, school, grade level, department and graduation status; A significant difference was observed in terms of gender and liking the department. In addition, it was seen that moral identity level, economic status and reading with pleasure predicted the level of psychological well-being. Based on these data, it is thought that revealing students' moral identity perceptions and psychological well-being levels and their relationships with other variables and taking them into account in educational environments will have important effects on the development of these abilities.

Anahtar Kelimeler

Moral Identity, Psychological Well-Being, Ethos

Kaynakça

• Akdoğan, A. A., Cingöz, A., & Köksal, O. (2020). Ahlakî kimlik algısının bağlamsal performans üzerindeki etkisindeörgütsel özdeşleşmenin düzenleyicilik rolü. Business ve Management Studies: An International Journal, 8(4), 50-68.
• Aktürk, E. (2021). Ahlak-benlik bütünlüğü: ahlâkî kimlik. Şarkiyat, 13(3), 1126-1143. Ateş, B. (2016). Üniversite öğrencilerinde akademik başarinin yordayicisi olarak psikolojik iyi oluş ve sosyal yetkinlik. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59).
• Aristoteles. (2014). Nikomakhos’a Etik (Z. Özcan, Çev.). Sentez Yayınları.
• Aydemir, İ. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin teknoloji tutumları, pedagojik inanç sistemleri, psikolojik dayanıklılık ve psikolojik iyi oluş düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Master’s Thesis].
• Aydın, M. Z. (2003). Ailede ahlak eğitimi. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(2), 125-158.
• Aygün, N., & Topkaya, N. (2022). Akademik erteleme ve akademik mükemmeliyetçilik ile psikolojik iyi oluş arasindaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (61), 189-208.
• Baynal, F. (2020). Mutluluk kavramının felsefi, psikolojik ve dini açıdan incelenmesi. darulfunun ilahiyat, 31(2), 247-274.
• Bożek, A., Nowak, P. F., & Blukacz, M. (2020). The relationship between spirituality, health-related behavior, and psychological well-being. Frontiers in Psychology, 11, 1997.
• Bryant, F. B., & Veroff, J. (1982). The structure of psychological well-being: A sociohistorical analysis. Journal of personality and social psychology, 43(4), 653.
• Bulut, S., & Dilmaç, B. (2018). Üniversite öğrencilerinin sahip olduğu değerler psikolojik iyi oluş ve mutluluk düzeyleri arasındaki yordayıcı ilişkiler. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 349-374.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (2. Baskı) Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Byun, S., Zhao, X., Buettner, C. K., Chung, S. A., & Jeon, L. (2022). Early childhood teachers’ psychological well-being and responsiveness toward children: A comparison between the U.S. and South Korea. Teaching and Teacher Education, 114, 103705. https://doi.org/10.1016/j.tate.2022.103705
• Can, U., & Kağan, M. (2024). Lise öğrencilerindeki psikolojik iyi oluş ile riskli davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 239-265.
• Çağlar, A. (2005). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar 2. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Çelik, G. G., Taşkıran, E. & Öngel, G. (2023). Etik liderliğin bilgi uçurma eğilimi üzerindeki etkisi: Ahlâkî kimlik ve güç mesafesi yöneliminin rolü. Journal of Research in Business, 8(1), 225-253. DOI: 10.54452/jrb.1286880
• Çeri, V., & Çiçek, I. (2021). Psychological well-being, depression and stress during COVID-19 pandemic in Turkey: A comparative study of healthcare professionals and non-healthcare professionals. Psychology, Health & Medicine, 26(1), 85-97.
• Dalbay, R. S. (2018). “Kimlik” ve “toplumsal kimlik” kavramı. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 161-176.
• Dede, B. (2015, Temmuz 22). Gilligan Ahlak Gelişim Kuramı Nedir? BilgeSeli. https://bilgeseli.com/gilligan-ahlak-gelisim-kurami/
• Demir Çelebi, Ç. (2014). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşları ile ahlâkî olgunluk seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Master’s Thesis]. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Demir Çelebi, Ç., & Sezgin, O. (2015). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşları ile ahlâkî olgunluk seviyeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 99-146.
• Doyle, E., & O’Flaherty, J. (2013). The impact of education level and type on moral reasoning. Irish Educational Studies, 32(3), 377-393.
• el-Fârâbî, E. N. (2017). Mutluluk Yoluna Yöneltme (H. Özcan, Çev.; 3. bs). M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları. Ellison, C. W. (1983). Spiritual well-being: Conceptualization and measurement. Journal of psychology and theology, 11(4), 330-338.
• Eraslan, L., & Erdoğan, E. (2015). Değerler, gençlik ve sivil toplum kuruluşları. Sakarya University Journal of Education, 5(2), 122-139.
• Eren Bana, P. (2021). COVID-19 küresel salgını sürecinde sağlık hizmeti ve gıda ihtiyacı ile ahlâkî kimlik ve makyavelizm ilişkisi. Sağlık ve Toplum, 31 (3) 171-181.
• Erdoğdu, M. Y., & Şirin, T. (2018). İlkokul öğrencilerinin yaratıcılıkları ile ahlâkî olgunluk ve akademik başarı ilişkisi. Electronic Turkish Studies, 13(19).
• Ertan, E. B., & Türkmen, M. (2023). Üniversite öğrencilerinin anne baba tutumları, psikolojik iyi oluşları ve toplumsal cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 13(2), 809-826. Huppert, F. A. (2009). Psychological well‐being: Evidence regarding its causes and consequences. Applied psychology: health and well‐being, 1(2), 137-164.
• İmiroğlu, A., Demir, R., & Murat, M. (2021). Psikolojik iyi oluşun yordayıcıları olarak bilişsel esneklik, bilinçli farkındalık ve umut. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20(80), 2037-2057.
• İşgör, İ. Y. (2017). Üniversite öğrencilerinin psikolojik iyi oluş düzeylerinin bazı değişkenler açisindan incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6(1), 494-508.
• Kammann, R., & Flett, R. (1983). Affectometer 2: A scale to measure current level of general happiness. Australian Journal of psychology, 35(2), 259-265.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Nobel Yayınevi.
• Kaya, Z., Çenesiz, G. Z., & Aynas, S. (2019). Yabancı Uyruklu Öğrencilerin Sosyal Destek Algıları İle Psikolojik İyi Oluş Ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Örneği. Electronic Journal of Social Sciences, 18(70).
• Keyes, C. L., Shmotkin, D., & Ryff, C. D. (2002). Optimizing well-being: The empirical encounter of two traditions. Journal of personality and social psychology, 82(6), 1007.
• Kleinschmidt, G. (1994). Lickona, T.(1992): Educating for Character-How our Schools can teach Respect and Responsibility. New York: Bantam Books (478 Seiten)[Rezension]. Praxis der Kinderpsychologie und Kinderpsychiatrie, 43(7), 276-277.
• Lilienfeld, S. O., Fowler, K. A., & Patrick, C. (2006). The self-report assessment of psychopathy. Handbook of psychopathy, 107-132.
• Martin, M. M., & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological reports, 76(2), 623-626.
• Narvaez, D., & Lapsley, D. K. (2009). Moral identity, moral functioning, and the development of moral character. Psychology of learning and motivation, 50, 237-274.
• Seki Öz, H., Sarıkaya, Ö., & Ayhan, D. (2024). Hemşirelik Öğrencilerinin Ahlâkî Kimlik ve Empati Düzeyleri Arasındaki İlişki. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 426-439. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1453109
• Özen, Y. (2012). Değerlerin kişilik ve kimlik kazanımındaki rolü. İnsan ve toplum bilimleri araştırmaları dergisi, 1(4), 167-181.
• Özyürek, A., & Basar, G. (2021). Ergenlerde ahlâkî olgunluk, aile aidiyeti ve ergen-ebeveyn ilişkilerinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 247-265.
• Paulhus, D. L., & Vazire, S. (2007). The self-report method. Handbook of research methods in personality psychology, 1(2007), 224-239.
• Roothman, B., Kirsten, D. K., & Wissing, M. P. (2003). Gender differences in aspects of psychological well-being. South African journal of psychology, 33(4), 212-218.
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 57(6), 1069.
• Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of personality and social psychology, 69(4), 719.
• Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of happiness studies, 9, 13-39.
• Savaş, O. (2019). Üniversite öğrencilerinde ahlâkî olgunluk, sosyal iyi oluş ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Master’s thesis, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı).
• Sezer, F. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin öznel iyi oluş durumlarinin bazi değişkenler açisindan incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 41(192), 74-85.
• Shao, R., Aquino, K., & Freeman, D. (2008). Beyond moral reasoning: A review of moral identity research and its implications for business ethics. Business Ethics Quarterly, 18(4), 513-540.
• Solmaz, D. Y. (2021). Öğretmen adaylarının ahlâkî gelişim şema kullanım düzeylerinin incelenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Öğretim, 2(2), 1-15. Söner, O., & Yılmaz, O. (2018). Lise öğrencilerinin sosyal medya bağimliliği ve psikolojik iyi oluş düzeyleri arasindaki ilişki. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), 59-73. Şengün, M. (2008). Lise öğrencilerinin ahlâkî olgunluk düzeylerinin bazı kişisel değişkenler açısından incelenmesi. Şengün, M. (2013). Anne-Baba Tutumuna Göre Lise Öğrencilerinin Ahlâkî Olgunluk Düzeyleri. Journal of Divinity, Faculty of Hitit University, 12(23), 203-203. https://doi.org/10.14395/jdiv60
• Tatlılıoğlu, K. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Aylık Gelir Düzeyleri İle Psikolojik İyi Oluşları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Bingöl Üniversitesi Örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 1-15.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik iyi oluş ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28-3), 374-384.
• Topkaya, N., Köksal, Z., & Bayram, S. (2022). Ergenlerde İyi Oluşun Yordanmasında Bilişsel Esneklik ve Öz-Şefkatin Rolü. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), Article 1. https://doi.org/10.51460/baebd.1084576 Toprak, S. (2020). Farabi’nin Eğitim Anlayışı. Genç Mütefekkirler Dergisi, 1(2).
• Türer, C. (2016). (Pragmatist) ahlâk nedir?. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, (5), 15-32. Urban, W. M. (2023). Değer ve Varoluş. Mütefekkir, 10(20), 587-604.
• Yakut, S., & Yakut, İ. (2018). Öğretmenlerde psikolojik iyi oluş ve iş yerinde dışlanma ilişkisi. Journal of Turkish Studies, 13(Volume 13 Issue 18), 1357-1376. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13883
• Yılmaz, F., & Yılmaz, F. (2015). Ahlâkî Kimlik Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Celal Bayar University Journal of Social Sciences/Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4).