The Effect of Qırâet on Arabic Syntax

Yıl 2019, , 25 - 57, 18.06.2019

Alaaddin Şükür

https://doi.org/10.17120/omuifd.544745

Cited By: 1

Öz

The Holy Qur'ān has been revealed in Arabic, the
language used in the community in which the Prophet lived who was charged by
God to convey and explain. Although the Qur'ān encapsulates all Arabic dialects
it was mostly revealed with the Quraysh dialect, which has been the most
accurate of them. Like every language, Arabic has its own grammatical rules.
Before the revelation of the Qur'ān, the nahiv principles known by the Arabs
and have been forgotten later because there was no need to use them. Shortly
after the revelation of the Qur'ān, the grammatical rules that have been
forgotten were re-discovered and Arabic syntax was created because of the fact
that it should be protected from false readings (lahn). The philologists, as in
the establishment of this science, in the elaboration of its rules have
benefited greatly from the Qur'ān and its different readings. In this study, we
aim at analyzing the effect of pronunciation differences in the reading of some
Qur'ānic verses on the establishment of some nahiv principles,  verification of rules,  rejection of some of them, enrichment of some
rules through diversification and the emergence of new approaches.

Anahtar Kelimeler

Qur'ān, Qâari, Qırâet, Arabic Syntax, Rule

Kıraatlerin Nahiv İlminin Teşekkülüne Etkisi

Öz

Kur’ân-ı Kerim, Allah Teala tarafından tebliğ ve
tebyin edilmek üzere görevlendirilen Hz. Peygamber’in yaşadığı toplumun sahip
olduğu Arap diliyle indirilmiştir. Kur’ân Arap dili lehçelerinin tamamını
kapsamakla birlikte, daha ziyade Arapların en fasihi olan Kureyş lehçesiyle
nazil olmuştur. Yaşayan her dil gibi Arap dilinin de kendine özgü gramer kuralları
vardır. Araplar tarafından Kur’an’ın nüzûlünden önce bilinen nahiv kaideleri
kullanımına ihtiyaç duyulmadığı için zamanla unutulmuştur. Unutulan bu kurallar
Kur’ân-ı Kerim’in nüzulünden sonra kısa dönemde onu hatalı okuyuşlardan (lahn)
koruma zarureti sebebiyle tekrar ortaya çıkarılmış ve bu sayede nahiv ilmi
kurulmuştur. Dilciler nahiv ilminin kurulmasında olduğu gibi kaidelerinin
detaylandırılmasında da Kur’ân-ı Kerim ve onun kıraatlerinden oldukça
faydalanmışlardır. Bu çalışmada Kur’ân-ı Kerim’in farklı kıraatlerinin, bazı
nahiv kaidelerinin konulmasına, tespit edilen kuralların teyit edilmesine, bir
kısmının reddedilmesine, bazı i’râb kurallarının çeşitlendirilmek suretiyle
zenginlik kazanmasına, birtakım yeni yaklaşımların ortaya çıkmasına olan etki
ve katkıları incelenmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Nahiv, Kur’ân-ı Kerîm, Kârî, Kıraat, Kural ve Kıyas

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuad. el-Muʻcemu’l-Müfehres li Elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerim. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1984.
• Abdurrahman, Ahmed Kâsım. “Eseru’l-kırâati’l-Kur’âniyye fî tevcîhi’l-maʻnâ’t-tefsîrî”. Mecelletü Câmiati’l-Enbâr li’l-ʻulûmi’l-İslâmiyye. Enbar: ty, ss. 28-57.
• Ahfeş, Ebu’l-Hasen Saʻîd b. Mesʻade el-Evsat. Meâni’l-Kur’ân. thk. Hüdâ Mahmûd Karaa. 1. Baskı, Kahire: Mektebetü’l-Hânci, 1990.
• Birışık, Abdulhamit. Kıraat İlmi ve Tarihi. Bursa: Emin Yayınları, 2004.
• Çetin, Abdurrahman. Kıraatların Tefsire Etkisi. İstanbul: Marifet Yayınları, 2001.
• Çetin. Kur’ân İlimleri ve Kur’ân-ı Kerim Tarihi. 2. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2012.
• Dahdâh, Antuvan. Muʻcemu lüğati’n-nahvi’l-ʻarabî. mür. Corc Mitri Abdü’l-Mesîh 1. Baskı, Beyrut: 1993.
• Dânî, Ebû Amr ʻOsman b. Saîd b. ʻOsman b. Amr. Câmiʻu’l-beyân fi’l-kıraati’s-Sebʻ. thk, Abdurrahim et-Tahunî-Yahyâ Murad. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Dânî, Ebû Amr ʻOsman b. Saîd b. ʻOsman b. Amr. Câmiʻu’l-beyân fi’l-kıraati’s-Sebʻ. thk, Abdurrahim et-Tahunî-Yahyâ Murad. et-Teysîru fi’l-kıraati’s-sebʻ. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1984.
• Demircigil, Bayram. “İbn Cinnî’nin el-Muhteseb’inde Şâz Kıraatlere Bakışı” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: XIX. Sayı: 35 (Haziran 2017).
• Dervîş, Muhyiddîn. İʻrabu’l-Kur’âni’l-kerim ve beyânuh. Humus: Dâru’l-İrşâd li’ş-Şuûni’l-Câmiıyye, 1980.
• Dimyatî, Ahmed b. Muhammed el-Bennâ. İthâfu fudalâi’l-beşer bi’l-kıraati’l-erbaʻate ʻaşer. thk. Şabân Muhammed İsmâîl. 1. Baskı. Beyrut: Mektebetü’l-Külliyyâti’l-Ezheriyye, 1987.
• Ebû Bekir Ahmed, Şehabeddin Ahmed b. Muhammed b. Muhammed (en-Nâzım). Şerhu Tayyibeti’n-neşr fî’l-kıraati’l-ʻaşr. thk. Cemaleddin Muham-med Şereş. Kahire: Dâru’s-Sahabe li’t-Türâs, 2005.
• Ebû Şâme, Şihabuddîn Abdurrahmân b. İsmaîl b. İbrahîm. el-Mürşidu’l-vecîz ilâ ʻulûmin teteallaku bi’l-Kitâbi’l-ʻazîz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Ebû Zürʻa, Abdurrahman b. Muhammed b. Zencele. Huccetu’l-kıraat. Thk. Said el-Afgânî. 5. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997.
• Enbârî, Kemaleddin Ebi’l-Berekât Abdurrahman b. Muhammed b. Ebî Saîd en-Nahvî (ö. 577/1181). el-İnsâf fi mesâili’l-hılâf beyne’n-nahviyyîn el-basrıyyîn ve’l-kûfiyyîn. 4. Baskı, Mısır: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1961.
• Fârisî, Ebû ʻAli el-Hasen b. Abdülgaffar en-Nahvî. el-Huccetu fî ʻileli’l-kıraati’s-sebʻ. thk. Âdil Ahmed Abdilmevcud-Ali Muhammed Muavvad. 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2007.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. 3. Baskı, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Gündüzöz, Soner. Kur’ân’ın Eşsiz Dili Kur’ân’da Gramer Yanlışı İddialarına Cevap. 1. Baskı, Samsun: Etüt Yayınları, 2011.
• Hafeyân, Ahmed Muhammed Abdussemîʻ. Eşheru’l-mustalahât fî fenni’l-edâ ve ʻilmi’l-kıraat. nşr. Muhammed Ali Beydûn. 1. Baskı, Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2001.
• İbn ʻAkîl, Bahâeddin Abdullah b. Abdurrahman el-Hâşimî. Şerhu İbn ʻAkîl alâ Elfiyeti İbn Mâlik. thk. Tahâ Muhammed ez-Zeynî. Kahire: Mektebetü ve Matbaatu Muhammed Ali Subeyh ve Evlâduhû, 1964.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth ʻOsman. el-Muhteseb fî tebyîni vücûhi şevâzzi’l-kıraati ve’l-îzâhi anhâ, thk. Ali b. Necdî Nâsıf Abdülfettah İsmâil Şelbî. Dâru Sezkîn li’t-Tıbaati ve’n-Neşr, 1986.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Zekeriyyâ. Mekâyisü’l-luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 2. Baskı. Mısır: Matbaatu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1972.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdullah Hüseyin b. Ahmed. el-Hucce fî kıraati’s-sebʻ. thk. Abdulâl Sâlim Mekrem. Dâru’ş-Şurûk, Kahire 1979.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Celâleddin b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillah el-Ensârî el-Mısrî. Muğni’l-lebîb an Kütübi’l-eʻârîb, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülmecid, Kahire: Matbaatu’l-Medenî, ty.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Celâleddin b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillah el-Ensârî el-Mısrî. Evdahu’l-mesâlik İlâ Elfiyyeti İbn Mâlik. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ty.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdullah Celâleddin b. Yûsuf b. Ahmed b. Abdillah el-Ensârî el-Mısrî. Şerhu Katru’n-nedâ ve bellü’s-sadâ. İstanbul: Arslan Yayınları, ty.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlü müşkili’l-Kur’ân. thk. İbrahîm Şemsüddin. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânu’l-ʻarab. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2003.
• İbn Mâlik, Cemâleddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Endelusî. Şevâhidu’t-Tavdîh ve’t-tashîh li müşkilâti’l-Câmiʻi’s-Sahîh. thk. Tahâ Muhsin, 2. Baskı. Bağdat: Mektebetü İbn Teymiyye, 1413.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekir. Kitâbu’s-sebʻa fi’l-kırâât. thk. Şevki Dayf. Kahire: Dâru’l-Maârif, ty.
• İbn Yaʻîş, Muvaffakuddîn Ebu’l-Bekâ Yaîş b. Ali el-Mevsılî. Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemseddin Muhammed b. Muhammed Ali b. Yûsuf Muncidu’l-mukriîn ve Murşidu’t-tâlibîn. Kahire, ty.
• İbnu’l-Cezerî. en-Neşr fi’l-kıraati’l-ʻaşr. tsh. Ali Muhammed ed-Dabba. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty.
• İbrahîm Âl İsmaîl, Nebîl b. Muhammed. İlmü’l-Kırâat, neş’etuhû, etvâruhû ve ese-ruhû fi’l-ʻulûmi’ş-şerʻiyye. tak. Abdulaziz b. Âl eş-Şeyh. 1. Baskı. Riyad: Mektebetü’t-Tevbe, 2000.
• İnanç, Yonis. Teşekkül Sürecinde Nahiv-Kıraat İlişkisi. 1. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2016.
• Karaçam, İsmail. Kıraat İlminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakül-tesi Yayınları, 1996.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerim’in Faziletleri ve Okuma Kaideleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2002.
• Karaçam, İsmail. Kur’ân-ı Kerim’in Nuzûlü ve Kıraati. 4. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.
• Kurt, Yaşar. Kıraat Tarihinin Meseleleri. Samsun, 2013.
• Kudât, Muhammed Ahmed Muflih - Şükrî, Ahmed Halid-Muhammed Hâlid Mansûr. Mukaddime fî ʻılmi’l-kıraat. 1. Baskı, Amman: Cem’iyyetü Ummâli’l-Matâbii’t-Taâvuniyye, 2001.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. el-Ensârî. el-Câmiʻu li ahkâmi’l-Kur’ân. 3. Baskı. Mısır: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1967.
• Lebedî, Muhammed Semîr Necîb. Eseru’l-Kur’ân ve’l-kırâ'âat fi’n-nahvi’l-ʻarabî. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’s-Sakâfiyye, 1978.
• Mahzûmî, Mehdî. Medresetu’l-Kûfe ve menhecuhâ fî dirâsâti’l-luğa ve’n-nahv. 2. Bas-kı. Beyrut: Dâru’r-Raîdi’l-ʻArabî, 1986.
• Mekkî b. Ebî Tâlib Muhammed el-Kaysî. el-Keşf an vücûhi’l-kıraati’s-sebʻ. thk. Muhyiddin Ramazan. 3. Baskı. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• Mekrem, Abddulâl Salim Ahmet Muhtar Ömer. Eseru’l-kırâ'ati’l-Kur’âniyye fi’d-dirâsâti’n-nahviyye. Kuveyt: Müessesetü Ali Cerrâh es-Sabâh, 1978.
• Mekrem. el-Kur’ânu’l-kerîm ve eseruhû fi’d-dirâsâti’n-nahviyye. 2. Baskı. Kuveyt: Müessesetü Ali Cerrâh es-Sabâh, 1978.
• Muhaysın, Muhammed Salim. el-Kırâat ve eseruhâ fî ʻulûmi’l-ʻarabiyye. Kahire: Mektebetü’l-Kulliyâti’l-Ezheriyye, 1984.
• Nahhâs, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâil. İʻrâbu’l-Kur’ân. 2. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Maarif, 2008. Nüveyrî, Ebu’l-Kâsım Ali. Şerhu Tayyibeti’n-neşr. thk. Muhammed Surûr Sa’d Baslûm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Özbalıkçı, Mehmet Reşit. Kur’ân ve Hadis’in Arap Gramerindeki Rolü. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr ʻAmr b. ʻOsman b. Kanber. el-Kitâb. nşr. Abdüsselâm Muhammed Harun. Kahire: 1988.
• Suyûtî, Ebü’l-Fadl Celalüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Hem’u’l-hevâmi fî Şerhi Cemʻi’l-cevâmiʻ. thk. Abdulâl Salim Mekrem. Kuveyt: Müessesetü’r-Risâle, 1992.
• Tantâvî, Muhammed. Neş’etü’n-nahv ve târîhu eşhuri’n-nuhât. Dâru’l-Menâr, by 1991.
• Tetik, Necati. Başlangıçtan IX. Hicri Asra Kadar Kıraat İlminin Talimi. İstanbul: İşaret Yayınları, 1990.
• Ünal, Mehmet. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü. 1. Baskı. Anka-ra: Fecr Yayınları, 2005.
• Üşmûnî, Şerhu’l-Uşmûnî (Menhecu’s-Sâlik) ilâ Elfiyeti İbn Mâlik, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhâmid, Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, ty.
• Yüksel, Ahmet. Kur’ân-ı Kerim’de Harfler ve Edatlarla Te’kîd. 1. Baskı. Samsun: Etüt Yayınları, 2011.
• Yüksel, Ahmet. “Dilbilim Açısından Kur’ân’da Zâid Harfler”. İslâmî Araştırmalar Dergisi. Cilt. 17, sy. 3, 2004, ss. 171-183.
• Zebîdî, Muhibbuddîn Ebû Feyz es-Seyyid Muhammed Murteza el-Hüseynî el-Vâsıtî el-Hanefi. Tâcu’l-ʻarûs min Cevâhiri’l-kâmûs. Kuveyt: 1975.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. Muhammed b. Seriyy b. Sehl el-Bağdâdî. İʻrâbu’l-Kur’ân. thk. İbrâhîm Eybârî. el-Müessesetü’l-Mısrıyyeti’l Âmme, Kahire 1963.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullâh Mahmud b. Ömer el-Havârizmî. el-Keşşâf an kakîkâti’t-tenzîl ve ʻuyûni’l-ekâvil fî vucûhi’t-te’vîl. 3. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1424/2003.
• Zemahşerî. Esasu’l-belaga. Daru Sâdır, Beyrut 1965.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazim. Menâhilü’l-ʻirfân fî ʻulûmi’l-Kur’ân. Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, Beyrut ty.
• Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed b. Abdillâh. el-Burhân fî ʻulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebü’l- Fadl İbrâhim. 2. Baskı. Îsâ el-Bâbi el-Halebî ve Şürakâuhû, Halep 1972.