Presidency of Religious Affairs in Process of the European Union: An Assessment in Context of Issue of Autonomy and Representation

Yıl 2011, Cilt: 31 Sayı: 31, 127 - 156, 01.05.2011

İbrahim Turan

Öz

The process of European Union (EU) is an important factor which has an effect on Turkey almost in every area. The developments appeared in area of democracy and human rights with adaptation process of the EU, especially in the context of the Copenhagen criteria, bring also some social demands. One of these demands appears undoubtedly in the areas of religious services and religious education. Demands in especially religious services’ area bring Presidency of the Religious Affairs into focus of the debates in many areas from its structure and functioning to services given by it. In fact, this situation has been reflected in the yearly progress reports issued by the EU Commission. This article examines some discussions on the Presidency of Religious Affairs in the process of the EU. In this context, firstly it deals with institutional autonomy of Presidency; secondly it evaluates its representative problems. Lastly, it tries to evaluate the debates in the context of the EU acquis

Anahtar Kelimeler

Presidency of Religious Affairs, European Union, Autonomy, Representation, Alevism

AB Sürecinde Diyanet İşleri Başkanlığı: Özerklik ve Temsil Sorunu Bağlamında Bir Değerlendirme

Öz

AB süreci Türkiye’yi hemen her alanda etkileyen önemli bir faktördür. Özellikle Kopenhag kriterleri bağlamında AB’ye uyum süreci ile birlikte demokrasi ve insan hakları alanında ortaya çıkan gelişmeler, bazı toplumsal talepleri de beraberinde getirmektedir. Bu taleplerden birisi de hiç şüphesiz din hizmetleri ve din eğitimi alanındaki taleplerdir. Özellikle din hizmetleri bağlamındaki talepler Diyanet İşleri Başkanlığının yapı ve işleyişinden, sunduğu hizmetlere kadar birçok alanda, kurumu tartışmaların odağı haline getirmektedir. Nitekim bu durum AB Komisyonu tarafından aday hazırlanan yıllık ilerleme raporlarına da yansımaktadır. Bu makalede, AB sürecinde Diyanet İşleri Başkanlığı üzerine yapılan tartışmalara değinilmektedir. Bu tartışmalar çerçevesinde ilk olarak kurumun özerkliği konusundaki tartışmalar ele alınmakta, ardından temsil sorunu ile ilgili tartışmalar ele alınmaktadır. Son olarak da yaşanan tartışmaların, AB müktesebatı bağlamında bir değerlendirmesi yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Diyanet İşleri Başkanlığı, Avrupa Birliği, Özerklik, Temsil, Alevilik

Kaynakça

• Ateş, Süleyman, “Diyanet İşleri Başkanlığı İle İlgili Anımız Ve Temennimiz -2 Diyanet İşleri Özerk Olmalı”, Vatan Gazetesi, 25.04.2004.
• Balkız, Ali, “Alevi Örgütlerin Farkları”, Radikal Gazetesi, 6 Mart 2002.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yayına Hazırlayan: Ahmet Kuyas, 3. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay., 2002.
• Commission Of The European Communities, 2001 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, Brussels, 13.11.2001, Sec (2001) 1756.
• Commission Of The European Communities, 2004 Regular Report On Turkey’s Progress Towards Accession, Brussels, 06.10.2004, Sec (2004) 1201. http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2004/rr _tr_ 2004_en.pdf (13.10.2010)
• Commission Of The European Communities, Turkey 2007 Progress Report, Brus- sels, 06.11.2007, Sec (2007) 1436, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key _documents/2007 /nov/turkey_progress_reports_en.pdf (13.10.2010)
• Commission Of The European Communities, Turkey 2008 Progress Report, Brus- sels, 05.11.2008, Sec (2008) 2699, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/ press_corner/key-documents/reports_nov_2008/turkey_progress_re- port_en.pdf (13.10.2010)
• Commission Of The European Communities, Turkey 2009 Progress Report, Brus- sels, 14.10.2009, Sec (2009) 1334.
• Çakır Ruşen & Bozan, İrfan, Sivil, Şeffaf Ve Demokratik Bir Diyanet İşleri Başkanlığı Mümkün Mü?, İstanbul: Tesev Yay., 2005.
• Diyanet İşleri Başkanlığı 19.12.2008 Tarihli Basın Açıklaması,
• Doğan, İzzettin, Din-Devlet İlişkileri Ve Türkiye’de Din Hizmetlerinin Yeniden Yapı- landırılması Uluslararası Sempozyumu, İstanbul, 26-27 Mart 1996, Cem Vakfı Yay., İstanbul 1998.
• Düstur, Iıı. Tertip, Cilt: 5, (2. Baskı) 1948.
• Düstur, Iıı. Tertip, Cilt: 7.
• European Commission, Regular Report From The Commission On Turkey’s Progress Towards Accession, http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_ do- cuments/1998/turkey_en.pdf (13.10.2010)
• European Commission, Turkey 2005 Progress Report, Brussels, 9 November 2005, Sec (2005) 1426, http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_docu- ments/2005/package/sec_1426_final_progress_report_tr_en.pdf (13.10.2010)
• Fidan, Nurettin & Erden, Münire, Eğitime Giriş, İstanbul: Alkım Yay., 1998.
• Görmez, Mehmet, “Türk Hukuk Mevzuatında Dini Kurumların Yeri Ve Uygula- ma”, Avrupa Birliği Sürecinde Dini Kurumlar Ve Din Eğitimi, İlyas Çelebi (Ed.), Ensar Yay., İstanbul, 2007.
• Gözaydın, İştar, Diyanet: Türkiye Cumhuriyetinde Dinin Tanzimi, İstanbul: İletişim Yay., 2009.
• http://sam.baskent.edu.tr/belge/lozan_tr.pdf (29.09.2010)
• http://www.diyanet.gov.tr/turkish/dy/diyanet-ısleri-baskanligi-duyuru-128.aspx (27.10.2010)
• http://www.uscirf.gov/reports-and-briefs/annual-report.html
• İrat, Ali Murat, Devletin Bektaşi Hırkası, İstanbul: Çiviyazıları Yay., 2006.
• Kara, İsmail, Cumhuriyet Türkiye’sinde Bir Mesele Olarak İslam, 3.Baskı, İstanbul: Dergah Yay., 2009.
• Konda Araştırma Ve Danışmanlık, Biz Kimiz? Toplumsal Yapı Araştırması 2006, http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ttya_tr.pdf (13.10.2010)
• Köylü, Mustafa, Yetişkin Din Eğitiminin Teorik Temelleri, Samsun: Etüt Yay., 2000.
• Kurt, İhsan, Yetişkin Eğitimi, Ankara: Nobel Yay., 2000, S. 6.
• Kutlu, Sönmez, Alevilik-Bektaşilik Yazıları, Ankara: Ankara Okulu Yay., 2006.
• Kutlu, Sönmez, Avrupa Birliği Sürecinde Dini Kurumlar Ve Din Eğitimi (Genel De- ğerlendirme), İlyas Çelebi (Ed.), Ensar Yay., İstanbul, 2007.
• Küçük, Abdurrahman & Küçük, M. Alparslan, Türkistan’dan Türkiye’ye Alevilik- Bektaşilik: Dinler Tarihi Açısından Bir Yaklaşım, Ankara: Berikan Yay. 2009.
• Resmi Gazete, Tarih: 13.12.1925, Sayı: 243.
• Sambur, Bilal, “Özgürlük Ve İnsan Hakları Açısından Alevilik Problemi”, Liberal Düşünce Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 55, Yıl: 2009, Ss. 93-108.
• Subaşı, Necdet, Sırrı Fâş Eylemek: Alevi Modernleşmesi, İstanbul: Ufuk Çizgisi Ya- yınları, 2008.
• Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi, (I. Dönem) Cilt: Iıı (1961).
• United States Commission On International Religious Freedom Annual Report May 2010.
• Üçer, Cenksu, Tokat Yöresinde Geleneksel Alevilik, Ankara: Ankara Okulu Yay. 2005.
• Üzüm, İlyas, Günümüz Aleviliği, İstanbul: Tdv Yay., 1997.
• Yaman, Ali, Orta Asya’dan Anadolu’ya Yesevilik, Alevilik, Bektaşilik, Ankara: Elips Yay., 2006.
• Yaman, Mehmet, Alevilik: İnanç, Edeb, Erkan, 4. Baskı, İstanbul: Ufuk Matbaası, 1995.
• Zelyut, Rıza, Öz Kaynaklarına Göre Alevilik, 9. Baskı, İstanbul: Yön Yay., 1998, Ss. 295-301. ııı