Türkiye’de Hazırlanan İslam Hukuku Doktora Tezlerinin Konu Ekseninde Analizi

Yıl 2021, Sayı: 50, 85 - 141, 24.06.2021

Ayhan Ak

https://doi.org/10.17120/omuifd.885240

Öz

Bu makalede Türkiye’de İslam hukuku alanında hazırlanan doktora tezleri analiz edilmiş, böylece doktora düzeyindeki araştırmaların mecrası tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda öncelikle İslam hukuk tarihi bağlamında tasnif yapılmış, Hz. Peygamber dönemi, sahabe dönemi, tabiûn dönemi, müçtehit imamlar dönemi ve sonraki dönemlere ilişkin hazırlanan tezler ortaya konmuş, her bir asra dair değerlendirmeler yapılmıştır. İslam hukuk coğrafyası bağlamında yapılan tasnifte tezlerde konu edinilen şehirlere ve ilim merkezlerine dair tahliller yapılmıştır. Mezhepler ekseninde, yoğun olarak araştırma konusu yapılan mezhepler ve bunun sebepleri üzerinde durulmuştur. Ardından, hazırlanan doktora tezlerinin konuları esas alınarak fıkıh usulü ve füru fıkıh kapsamında tasnifler ve buna bağlı değerlendirmeler yapılmıştır. Fıkıh usulünde aslî ve fer’î delillerin çalışılma yoğunluğu, hükümler, lafız bahislerinde odaklanılan konular ile içtihat ve taklit meselelerinin ele alınma biçimi tahlil edilmiştir. Fürû fıkıh kapsamında kişiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku, borçlar hukuku ve eşya hukuku alanlarında hazırlanan tezler konu dağılımı bakımından analiz edilmiş, özellikle borçlar hukuku alanında müşahede edilen çalışma yoğunluğu üzerinden çıkarımlar yapılmıştır. Yine füru fıkıh kapsamında olmak üzere anayasa hukuku, uluslararası hukuk, mâlî hukuk, ceza hukuku ve yargılama hukuku alanlarındaki araştırma dağılım ve yoğunluğu ortaya konmuş, elde edilen sonuçların aktarımıyla çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Türkiye, Doktora, Hukuk tarihi, Fıkıh usulü

Analysis of the Doctoral Theses on Islamic Law Written in Turkey in the Axis of Subject

Öz

In this article, the doctoral theses on Islamic Law written in Turkey have been examined. This study aims to determine the subject of doctoral studies in Turkey. For this purpose, firstly, theses have been classified in the context of the history of Islamic law. Subsequent, theses about the era of the Prophet Muhammed (PBUH), companion era, the era of mujtahid imams and the next eras have been classified and evaluated. The cities and science centres discussed in the theses have been examined in the context of the geography of Islamic law. The sects which are more studied than the other sects and the reasons for that have been inspected in the axis of sects. Then, the theses about Islamic jurisprudence and branches (furu‘) of law have been evaluated based on the doctoral theses. Method of the theses about proofs of sharia, provisions on responsible persons, verbal matters and ijtihad have been examined in the context of usul al-fiqh. The theses on the law of persons, family law, inheritance law, law of obligations, property law, constitutional law, international law, financial law, criminal law and jurisdiction law have been investigated in the axis of branches of law. The results gathered from these examinations are indicated in the conclusion.

Anahtar Kelimeler

Turkey, Doctorate, Islamic law, History of law, Usul al-fiqh

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. İslâm aile hukukunda kadınlara tanınan mali haklar. AÜSBE, 1994.
• Ak, Ayhan. İslâm Hukukunda Şer’îlik. OMÜSBE, 2012.
• Akpınar, Muhammet Raşit. Muhammed Enver Şah el-Keşmîrî ve Fıkıh Düşüncesi. GÜSBE, 2017.
• Akyüz, Vecdi. Emevilerin kuruluş devrinde İslâm amme hukukunun gelişmesi. MÜSBE 1989.
• Arangül, Muammer. İslâm Hukuku Açısından Gayrimüslim Ülke Kanunlarının Bağlayıcılığı. MÜSBE, 2015.
• Araz, Yunus. İslam Hukukunda Menfaatin Tazmini. AÜSBE, 2016.
• Atar, Fahrettin. İslâm adliye teşkilatının ortaya çıkışı ve işleyişi, AÜSBE, 1975.
• Aydın, Ahmet. Şah Veliyyullah ed-Dihlevî ve Dihlevîlik. MÜSBE, 2013.
• Başoğlu, Tuncay. Hicrî beşinci asır fıkıh usûlü eserlerinde illet tartışmaları, MÜSBE, 2001
• Baysa, Hüseyin. Hukuk Sosyolojisi Açısından Vahiy Döneminde Ticari Hayat. OMÜSBE, 2011.
• Bilgili, İsmail. İslâm hukukunda ma'dumun satışı. Selçuk ÜSBE, 1999.
• Candan, Abdurrahman. İslâm hukukunda illet tespit yöntemleri (Ta’lîl). Selçuk ÜSBE, 2005.
• Ceylan, Hadi Ensar. İslam Borçlar Hukukunda Akdin Bağlayıcılığı. Ankara ÜSBE, 2017.
• Cici, Recep. Kuruluştan Fatih devrinin sonuna kadar Osmanlılarda fıkıh çalışmaları MÜSBE, 1994.
• Çalış, Halit. İslâm hukukunda özel mülkiyete getirilen sınırlamalar. SÜSBE, 2001.
• Çeker, Huzeyfe. Hanefi Mezhebinde Biyografi Geleneği. NEÜSBE, 2016.
• Çeker, Orhan. İslâm hukukunda akitler (sözleşmeler). SÜSBE, 1986.
• Dalgın, Nihat. İslâm hukukuna göre sigorta. OMÜSBE, 1994.
• Dinç, Emine Nurefşan. Kadı Burhâneddin’in Tercîhu’t-Tavzîh İsimli Eserinin Tahkîki ve Değerlendirilmesi. MÜSBE, 2009.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. İslâm hukukunda kaynak kavramı ve VIII. asır İslâm hukukçularının kaynak kavramı üzerindeki metodolojik ayrılıkları. AÜSBE, 1981.
• Duman, Soner. Şâfiî’nin Kıyas Anlayışı. MÜSBE, 2007.
• Erkal, Mehmet. İslâm Vergi Hukuku (Hulefâ-i Râşidin ve Emeviler Devri). AÜSBE, 1981.
• Erturhan, Sabri. İslâm Ceza Hukukunda Suça İştirak, Selçuk ÜSBE, 2000.
• Eşit, Davut. Hicrî IV.-V. Asırlarda Irak-Horasan'da Şâfi'î Fıkıh Usûlünün Gelişimi. Ankara ÜSBE, 2017.
• Eşit, Yusuf. İslâm Kamu Hukukunda Devlet-Birey İlişkisi (Şâfîi Mezhebi Örneği). DÜSBE, 2015.
• Fidan, Yılmaz. Ebüssuûd’un Fıkhî Meseleleri Çözümündeki Metodu. MÜSBE, 2007.
• Güldü, Şule. Osmanlı Dönemi Fıkıh Usulü Çalışmaları: Hüsün-Kubuh Zemininde Oluşan Mukaddimât-ı Erbaa Literatürü. OMÜSBE, 2019.
• Güney, Necmeddin. Satım Akdi Özelinde İslam Borçlar Hukukunda Garar. NEÜSBE, 2013.
• Habergetiren, Ömer Faruk. İslâm hukukunda sermaye ve sermaye hareketleri (sermayenin oluşumu, birleşmesi ve bütünleşmesi) HÜSBE, 2005.
• Hacak, Hasan. İslâm hukukunun klasik kaynaklarında hak kavramının analizi. MÜSBE, 2000.
• Haçkalı, Abdurrahman. İzzuddin b. Abdisselâm'da maslahat nazariyesi. OMÜSBE, 1999.
• Hayta, Mustafa. Klasik Dönem Şiî-İmâmî Fıkıh Usulü Anlayışı. ÇÜSBE, 2014.
• İnanır, Ahmet. İbn Kemal’in Fetvaları Işığında Osmanlı’da İslâm Hukuku. İÜSBE, 2008.
• Kahveci, Nuri. İslâm borçlar hukukunda tazminat. AÜSBE, 1997.
• Koçak, Muhsin. Hazreti Ömer ve fıkhı, DEÜSBE, 1987.
• Köksal, Asım Cüneyd. Usûlü’l-fıkh’ın mahiyeti ve gâyesi. MÜSBE, 2007.
• Köse, Saffet. İslâm hukukunda kanuna karşı hile: (Hile-i şer'iyye). MÜSBE, 1993.
• Kumaş, Mehmet Salih. Çok hukuklu sistem ve İslâm hukukundaki yeri. UÜSBE, 2007.
• Okur, Kaşif Hamdi. İslâm hukukunda âkıle kurumu ve sosyal güvenlik açısından değerlendirilmesi. Ankara ÜSBE, 2003.
• Okuyucu, Nail. Şâfiî Mezhebinin Teşekkül Süreci. MÜSBE, 2014.
• Özgür, Mustafa. İslam Ceza Hukukunda İnfaz. SDÜSBE, 2019.
• Pekdemir, Şevket. Sözleşmelerde Cezâî Şart. OMÜSBE, 2013.
• Sofuoğlu, Hadi. İslam Hukukunun Uygulanması Açısından Manisa Şer’iye Sicilleri (1625-1650). DEÜSBE, 2010.
• Şahin, Hasan. Akidlerde Muhayyerlik Teorisi. OMÜSBE, 2016.
• Şahin, Osman. İslâm hukukunda fetvâ usulü. OMÜSBE, 2002.
• Şimşek, Murat. İslâm Hukukunda Bağlayıcılık Bakımından Hz. Peygamber’in Tasarrufları. SÜSBE, 2008.
• Tekin, Abdülkadir. Süfyan es-Sevrî ve Fıkıh İlmindeki Yeri. OMÜSBE, 2014.
• Topal, Şevket. İslâm Hukukunda Zilyedlik. OMÜSBE, 2000.
• Turay, Fatih. Finansal Açıdan İslam Borçlar Hukuku. AÜSBE, 2018.
• Uğur, Seyit Mehmet. Hanefi Mezhebinde Mezhep İçi Tercih ve Usûlü. UÜSBE, 2017.
• Yaman, Ahmet. İslâm hukukunda barış temeline dayanan devletlerarası ilişkiler. MÜSBE, 1996.
• Yargı, Mehmet Ali. Hanefî Fıkıh Doktrininde meşhûr sünnetin yeri. MÜSBE, 2003.
• Yeniçeri, Celal. İslâm’da devlet bütçesi hukuku ve ilgili müesseselerin ortaya çıkışı. AÜSBE, 1983.
• Yerlikaya, Ünal. Hukuk-Değer İlişkisi Açısından İslâm Ceza Hukuku Normları. SDÜSBE, 2012.
• Yıldırım, İlyas. Fıkıh Usûlü Mantık İlişkisi :Molla Fenârî Örneği. AÜSBE, 2014.
• Yılmaz, Fetullah. İslam Hukukunda Vesail-Makasıd İlişkisi. Ankara ÜSBE, 2009.
• Yüksek, Ali. İslam Hukuk Tarihinde Taberi Mezhebi. OMÜSBE, 2014.