Öz
Tarih boyunca birçok toplumu etkileyen ve çok sayıda ölüme neden olan bulaşıcı hastalıklarla mücadele devletlerin öncelikleri arasında olmuştur. Bu bağlamda başlangıçta Osmanlı, sonrasında ise Türkiye Cumhuriyeti Devleti bulaşıcı hastalıklarla daha etkili mücadele edebilmenin yollarını aramıştır. Ancak 20. yüzyılın başlarında Balkan Savaşları ile başlayan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile sonuçlanan uzun süreli savaşlar toplumu büyük bir sefalete sürüklemiştir. Yaşanan sefalet beraberinde verem gibi bulaşıcı hastalıklara davetiye çıkarmıştır. Bu nedenle başta TBMM daha sonra Cumhuriyet hükümetleri, bir yandan ülkenin sosyo-ekonomik durumu düzeltmeye çaşılırken diğer yandan hastane, dispanser ve sanatoryum gibi birçok müsesese açarak veremle mücadele etmeye çalışmıştır. Bunun yanı sıra ülke genelini iyi bir şekilde etüt edebilmek amacıyla Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası eserlerini hazırlatmışlardır. Bu eserler eğitim, sağlık, ekonomi, nüfus gibi yazıldıkları bölgeyle önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada toplamda 15 vilayet incelenmiştir. Böylelikle Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası eserlerinden faydalanılarak dönemin toplumunu önemli ölçüde etkileyen verem hastalığının hangi vilayette ne kadar yaygınlıkta görüldüğü saptanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmet Hamdi (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Kırklareli vilayeti. İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Barış, İ. (2003). Çağlar boyu tüberküloz. 21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu Ders notu. Samsun.
- Çakirçoban, İ. (2010). İkinci dünya savaşı’nda Türkiye’de bulaşıcı hastalıklarla mücadele. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü , İstanbul.
- Coşkun, A. (2017). Veremle mücadelede dispanserler, sanatoryumlar ve göğüs hastalıkları hastaneleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Sivas.
- Doğan, H. (2017). Vefayata mahsus vukuat defterlerine göre salgın hastalıklardan ölümler: Adıyaman örneği. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(18), 597-615.
- Doğruöz, T. (2011). Kırklareli tarihine ışık tutacak bir eser: Türkiye’nin sıhhi, içtimai coğrafyası, Kırklareli vilayeti. History Studies, 3(1), s. 275-284.
- Doktor Esat. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Muğla. Ankara: Okud Matbaası.
- Doktor Kemal. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Kastamonu vilayeti. Ankara: Okud Matbaası.
- Doktor Nazmi. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Muğla vilayeti. Ankara: Okud Matbaası.
- Esen, A. (2017). Sıhhi içtimai coğrafya kitaplarına göre iç anadolu'da görülen salgın hastalıklar:1922-1926. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 60, 73-90.
- Fahri Cemal. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve îçtimai coğrafyası: Gelibolu vilayeti. İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Gürgan, M. (2013). Cumhuriyetin ilk yıllarında İzmir veremle mücadele cemiyeti’nin propaganda faaliyetleri. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi, 27(2) , 139-144.
- Hıfzı Nuri. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Kayseri vilayeti. Ankara: Okud Matbaası.
- İbrahim Ethem. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Beyazid vilayeti,. İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- İbrahim İsmail. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Kırşehir vilayeti, İstanbul:Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Kara, M. (2008). XI. ve XIV. yüzyıllarda anadolu ve civar bölgelerde hastalıklar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Karabulut, U. (2007). Cumhuriyetin ilk yıllarında sağlık hizmetlerine toplu bir bakış: Dr. Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı ve hizmetleri (1925-1937). ÇITAD, 6(15), 151-160.
- Kardaş, T. (2010). XIX. yüzyılda Kafkasya’da salgın hastalıklar ve karantina önlemleri (1800-1900), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Kılıç, O. (2004). Genel hatlarıyla dünyada ve Osmanlı devleti’nde salgın hastalıklar. Elazığ: Fırat Üniversitesi Rektörlüğü Orta Doğu Araştırmaları Yayınları.
- Kumaş, N. (2011). Bursa’da kolera salgını ve alınan karantina önlemleri: (1890-1895). U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 213-241.
- Mehmet Ali. (1925). Türkiye’nin sıhhi içtimai coğrafyası:Çatalca vilayeti, İstanbul:Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi
- Mehmet Hayri. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Niğde sancağı, Ankara: Okud Matbaası.
- Mehmet Said. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Sinop vilayeti, Ankara: Okud Matbaası.
- Muslihiddin Saffet. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Ankara vilayeti. İstanbul: Hilal Matbaası.
- Şefik Arif. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Urfa vilayeti, İstanbul:Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Tekin, G. (2011). Sıhhiye ve muavenet-i içtimaiye vekaletinden sağlık bakanlığı’na (1920-2000). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Tuğluoğlu, F. (2008). Cumhuriyetin ilk döneminde verem mücadelesi ve propaganda faaliyetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 13-14, 1-26.
- Tükel, B.(2010). Sağlık sorunları çerçevesinde Milli Türk Tıp kongreleri: 1938-1958. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk inkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Yavuz, E. (2017). Ahlat kazasından frengi (XIX. YY. Sonu-XX. YY. Başı), Turkish Studies, 12(26), 223-236.
- Zühdi, B. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Isparta sancağı. Ankara: Okud Matbaası.
Öz
Tarih boyunca birçok toplumu etkileyen ve çok sayıda ölüme neden olan bulaşıcı hastalıklarla mücadele devletlerin öncelikleri arasında olmuştur. Bu bağlamda başlangıçta Osmanlı, sonrasında ise Türkiye Cumhuriyeti Devleti bulaşıcı hastalıklarla daha etkili mücadele edebilmenin yollarını aramıştır. Ancak 20. yüzyılın başlarında Balkan Savaşları ile başlayan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile sonuçlanan uzun süreli savaşlar toplumu büyük bir sefalete sürüklemiştir. Yaşanan sefalet beraberinde verem gibi bulaşıcı hastalıklara davetiye çıkarmıştır. Bu nedenle başta TBMM daha sonra Cumhuriyet hükümetleri, bir yandan ülkenin sosyo-ekonomik durumu düzeltmeye çaşılırken diğer yandan hastane, dispanser ve sanatoryum gibi birçok müsesese açarak veremle mücadele etmeye çalışmıştır. Bunun yanı sıra ülke genelini iyi bir şekilde etüt edebilmek amacıyla Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası eserlerini hazırlatmışlardır. Bu eserler eğitim, sağlık, ekonomi, nüfus gibi yazıldıkları bölgeyle önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada toplamda 15 vilayet incelenmiştir. Böylelikle Türkiye’nin Sıhhi ve İçtimai Coğrafyası eserlerinden faydalanılarak dönemin toplumunu önemli ölçüde etkileyen verem hastalığının hangi vilayette ne kadar yaygınlıkta görüldüğü saptanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmet Hamdi (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Kırklareli vilayeti. İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Barış, İ. (2003). Çağlar boyu tüberküloz. 21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu Ders notu. Samsun.
- Çakirçoban, İ. (2010). İkinci dünya savaşı’nda Türkiye’de bulaşıcı hastalıklarla mücadele. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü , İstanbul.
- Coşkun, A. (2017). Veremle mücadelede dispanserler, sanatoryumlar ve göğüs hastalıkları hastaneleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Sivas.
- Doğan, H. (2017). Vefayata mahsus vukuat defterlerine göre salgın hastalıklardan ölümler: Adıyaman örneği. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(18), 597-615.
- Doğruöz, T. (2011). Kırklareli tarihine ışık tutacak bir eser: Türkiye’nin sıhhi, içtimai coğrafyası, Kırklareli vilayeti. History Studies, 3(1), s. 275-284.
- Doktor Esat. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Muğla. Ankara: Okud Matbaası.
- Doktor Kemal. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Kastamonu vilayeti. Ankara: Okud Matbaası.
- Doktor Nazmi. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Muğla vilayeti. Ankara: Okud Matbaası.
- Esen, A. (2017). Sıhhi içtimai coğrafya kitaplarına göre iç anadolu'da görülen salgın hastalıklar:1922-1926. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 60, 73-90.
- Fahri Cemal. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve îçtimai coğrafyası: Gelibolu vilayeti. İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Gürgan, M. (2013). Cumhuriyetin ilk yıllarında İzmir veremle mücadele cemiyeti’nin propaganda faaliyetleri. İzmir Göğüs Hastanesi Dergisi, 27(2) , 139-144.
- Hıfzı Nuri. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Kayseri vilayeti. Ankara: Okud Matbaası.
- İbrahim Ethem. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Beyazid vilayeti,. İstanbul: Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- İbrahim İsmail. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Kırşehir vilayeti, İstanbul:Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Kara, M. (2008). XI. ve XIV. yüzyıllarda anadolu ve civar bölgelerde hastalıklar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
- Karabulut, U. (2007). Cumhuriyetin ilk yıllarında sağlık hizmetlerine toplu bir bakış: Dr. Refik Saydam’ın Sağlık Bakanlığı ve hizmetleri (1925-1937). ÇITAD, 6(15), 151-160.
- Kardaş, T. (2010). XIX. yüzyılda Kafkasya’da salgın hastalıklar ve karantina önlemleri (1800-1900), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- Kılıç, O. (2004). Genel hatlarıyla dünyada ve Osmanlı devleti’nde salgın hastalıklar. Elazığ: Fırat Üniversitesi Rektörlüğü Orta Doğu Araştırmaları Yayınları.
- Kumaş, N. (2011). Bursa’da kolera salgını ve alınan karantina önlemleri: (1890-1895). U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 213-241.
- Mehmet Ali. (1925). Türkiye’nin sıhhi içtimai coğrafyası:Çatalca vilayeti, İstanbul:Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi
- Mehmet Hayri. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Niğde sancağı, Ankara: Okud Matbaası.
- Mehmet Said. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Sinop vilayeti, Ankara: Okud Matbaası.
- Muslihiddin Saffet. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası: Ankara vilayeti. İstanbul: Hilal Matbaası.
- Şefik Arif. (1925). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Urfa vilayeti, İstanbul:Kâğıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
- Tekin, G. (2011). Sıhhiye ve muavenet-i içtimaiye vekaletinden sağlık bakanlığı’na (1920-2000). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Tuğluoğlu, F. (2008). Cumhuriyetin ilk döneminde verem mücadelesi ve propaganda faaliyetleri. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 13-14, 1-26.
- Tükel, B.(2010). Sağlık sorunları çerçevesinde Milli Türk Tıp kongreleri: 1938-1958. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk inkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
- Yavuz, E. (2017). Ahlat kazasından frengi (XIX. YY. Sonu-XX. YY. Başı), Turkish Studies, 12(26), 223-236.
- Zühdi, B. (1922). Türkiye’nin sıhhi ve içtimai coğrafyası:Isparta sancağı. Ankara: Okud Matbaası.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2019 |
| Kabul Tarihi | 10 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 11 Sayı: 18 |
