The Eastern Question and the Development of Britain's Policy of Protection of the Independency and Territorial Integrity of the Ottoman Empire

Yıl 2019, Cilt: 14 Sayı: 20, 2351 - 2380, 31.12.2019

İrşat Sarıalioğlu

https://doi.org/10.26466/opus.665699

Öz

Britain's policy of protection of the
independency and territorial integrity of the Ottoman Empire is one of the main
foreign policy strategies that influenced the international relations of the
period for most of the 19th century. But the implementation of this policy,
which we have taken as a basic data for understanding the international
relations throughout almost the 19th century, has been a process that has
gradually begun to take shape since the end of the eighteenth century.   And serious breaking points and
disengagements were also observed in this process. This study aims to reveal
the reasons of British policy of Ottoman Empire by focusing on this process
(1791-1833). In this context, the study examines the process of the
implementation of the policy of protection of the independency and territorial
integrity of the Ottoman Empire, which has been on the agenda of British
foreign policy since the end of the 18th century and became one of the official
foreign policy strategies of the state following the treaty of Hünkâr İskelesi
(1833) in the context of the changes in Britain’s  world politics. In this regard, the impacts
of Britain’s post-1815 hegemonic power position, the issue of Indian security,
and the hegemonic competition with Russia on economic and commercial gain
during the 19th century is also emphasized in the study. 

Anahtar Kelimeler

The Eastern Question, Britain, The Ottoman Empire, Russia, 19th century

Doğu Sorunu Ve Britanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’nun Bağımsızlığını ve Toprak Bütünlüğünü Koruma Politikasının Oluşumu

Öz

Britanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’nun bağımsızlığını ve toprak
bütünlüğünü koruma politikası, 19. yüzyılın büyük bir bölümünde, dönemin
uluslararası ilişkilerini etkileyen temel dış politika stratejilerinden birini
oluşturmaktadır. Fakat neredeyse tüm 19. yüzyıl boyunca devletler arası
ilişkileri anlamak için temel bir veri olarak aldığımız Britanya’nın Osmanlı
İmparatorluğu’nu koruma politikasını hayata geçirmesi, 18. yüzyılın sonundan
itibaren yavaş yavaş şekillenmeye bağlaşan bir süreç dâhilinde ve ciddi kırılma
noktaları ve kopuşlarla beraber olmuştur. Bu çalışmada söz konusu sürece
(1791-1833) odaklanılarak Britanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’nu koruma
politikasını oluşturan sebeplerin açığa çıkarılması hedeflenmiştir. Bu bağlamda
çalışma içerisinde 18. yüzyılın sonundan itibaren Britanya dış politikasının
gündemine giren ve 1833 Hünkâr İskelesinin ardından devletin resmi dış politika
stratejilerinden biri haline gelen Osmanlı İmparatorluğu’nu koruma
politikasının hayata geçirilmesi sürecine, Britanya’nın dünya politikasında
meydana gelen değişimler bağlamında bakılmıştır ve süreçte Britanya’nın 1815
sonrası dünya hegemonu olarak ortaya çıkmasının, Hindistan’ın güvenliği
meselesinin ve 19. yüzyılın boyunca Rusya ile giriştiği ekonomik ve ticari
kazancı da içeren hegemonya yarışının etkisinin altı çizilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Doğu Sorunu, Britanya, Osmanlı İmparatorluğu, Rusya, 19. Yüzyıl

Kaynakça

• Ahmet Lûtfî Efendi, (1999). Vak’anüvîs Ahmed Lûtfî Efendi Tarihi, I-IV, (eski yazıdan Aktaran: A. Hezarfen-Y. Demirel). İstanbul: YKY.
• Aksan, V. H. (2010). Osmanlı Harpleri kuşatılmış bir imparatorluk 1700-1870, (çev: G. Çağalı Güven). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kül-tür Yayınları.
• Altundağ, Ş. (1988), Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı ve Mısır Meselesi. An-kara: TTK.
• Anderson, M.S. (1954). Great Britain and the Russo-Turkish War of 1768-74. The English Historical Review, 69 (270), 39-58.
• Anderson, M.S.(1979). Russia and the Eastern question 1821-1841. Eu-rope’s Balance of Power 1815-1848. (ed. A. Sked). London: The Macmillan Press, 79-98.
• Anderson, M.S. (2010). Doğu sorunu 1774-1923: Uluslararası ilişkiler üzeri-ne bir inceleme, (çev. İ. Eser). İstanbul:YKY.
• Bağış, A.İ. (1984). Britain and the struggle for the ıntegrity of the Ottoman Empire, Sir Robert Ainlie’s Embassy to İstanbul 1776-1794. İstanbul: ISIS.
• Bağış, A. İ., (1999). İngiltere’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğü politikası ve Türk diplomasisinin çaresizliği. (Yay. Haz: İ. Soysal).Çağdaş Türk Diplomasisi 200 Yıllık Süreç. Ankara: TTK Yayınları, 45-55.
• Bağış, A. İ. (1984). III. George döneminde İngiltere’nin Osmanlı İmpa-ratorluğundaki ekonomi siyaseti 1760-1815. Türk-İngiliz İlişkileri 1583-1984 (400. yıldönümü) içinde (s.43-53.)Ankara: Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü,
• Bağış, A.İ., (1978). The advent of British Interest and the ıntegrity of the Ottoman Empire 1787-1792. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bi-limler Dergisi,1,102-118.
• Bağış, A. İ.(1980). Rusların Karadeniz’de yayılmaları karşısında İngilte-re’nin ticari endişeleri. (der. O. Oktay, H.İnalcık). Social and Economic History of Turkey (1071-1920). (s.211-214.)Ankara: Me-teksan.
• Bartlett, C. (1979). Britain and the European Balance, 1815-1848. (ed.A. Sked). Europe’s Balance of Power 1815-1848. London: The Mac-millan Press.
• Bailey, F.E. (1970). British Policy and the Turkish reform movement: A study in Anglo-Turkish relations 1826.-1853. New York: Howard Fer-ting.
• Black, J. A. (2000.) System of ambition? British Foreign policy 1660-1793, Wiltshire: Sutton,
• Black, J. A. (2007). Trade, empire and British Foreign Policy, 1689-1815: The politics of a commercial state. London& New York: Routledge.
• Bolsover, G.H. (1934), Lord ponsonby and the Eastern Question (1833-1839), The Slavonic and East European Review, 13 (37), 98-118.
• Bolsover, G.H. (1936). David Urquhart and the Eastern Question, 1833-1837: A study in publicty and Diplomacy. The Journal of Modern History. 8 (4), 444-467.
• Clogg, R. (1973). Aspects of the movement for Greek Independence. The struggle for Greek Independence. (ed.R. Clogg). London: Mac-millan.
• Clogg, R. (1992). Modern Yunanistan tarihi. (çev. D. Şendil). İstanbul: İletişim.
• Crawley, C.W.(1930). The question of Greek ındependence: A study of British policy in the Near East, 1821-1833. Cambridge: Cambridge Uni-versity Press.
• CRAWLEY C.W. (1929). Anglo-Russian relations 1815-1840. Cambridge Historical Journal, 3(1),47-73.
• Cunningham A. (1993-a). The Philhelenes, George Canning and Greek Independence. (ed. E. Ingram), Anglo-Ottoman Encounters in the Age of Revolution, Collected Essasys Vol. I. içinde (273-276.) Lon-don: Frank Cass.
• Cunningham, A. (1993-b) Stratford CANNing, Mahmut II and Greece, Anglo-Ottoman Encounters in the Age of Revolution, Collected Es-sasys Vol. I. (Ed. E. Ingram) London: Frank Cass,
• Cunningham, A. (1993-c). The Ochakov Debate. Anglo-Ottoman Enco-unters in the Age of Revolution. Collected Essasys Vol. I., (Ed. E. Ing-ram). London: Frank Cass,
• Davison, H. R. (1990). Britain, the ınternational spectrum and the Eas-tern Question, 1827-1841. (ed.Roderic H. Davison) Nineteenth Century Ottoman Diplomacy and Reforms, (s.149-169.) İstanbul: ISIS,
• Driault, E. (2010). Şark Mes’elesi Bidayet-i zuhurundan zamanımıza kadar. (çev.Nâfiz, Yayına Haz.E. Erdoğan). Ankara: Berikan.
• Dodwell, H., (1967). The founder of Modern Egypt: A study of Muhammal Ali, Cambridge: Cambridge University Press.
• Fahmy, K. (2010). Paşa’nın adamları. (çev. D. Zarakolu). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gencer, F. (2015). Hünkar İskelesi Antlaşmasının Osmanlı-İngiliz ilişki-lerine yansımaları. TAD, 34(58), 629-650.
• Goryanof, S. (2006). Rus arşiv belgelerine göre boğazlar ve şark meselesi. (çev. Macar İskender-Ali Reşad). İstanbul: Ötüken.
• Horniker, A.L. (1946). Anglo-French Rivalry in the Levant from 1583-1612. The Journal of Modern History, 18(4),289-305.
• Hoskins, H. L. (1928). British Routes to India. London: Longmans.
• Hurewitz, J. C. (1964). The backround of Russia’s claims to the Turkish straits. Belleten, 25 (111), 459-497.
• Ingram, E. (1978). From trade to empire in the Near East I: The end of the spectre of the Overland Trade 1775-1801. Middle Eastern Studies, 14 (1), 3-21.
• Karal, E.Z. (2007). Osmanlı Tarihi V. Cilt: Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856). Ankara: TTK.
• Palmer, A. (2008). Bir çöküşün yeni tarihi: Osmanlı İmparatorluğu’nun son 300 yılı, (Çev: B. Ç. Dişbudak). İstanbul: Turkuvaz.
• Poole, S. L. (1988). The life of the right honourable stratford canning, Vol I. London: Longmans.
• Puryear, V.J. (1931). England, Russia and the straits question 1844-1856. California: Universty of California Press.
• Rodkey, F. S., (1929). Lord Palmerston and the Rejuvenation of Turkey, 1830-1841. The Journal of Modern History, 1 (4), 570-593.
• Rose, J. H. (1922). Great Britain an the Eastern Question. The Journal of International Relations.12(3), 307-319.
• Sedivy, M. (2013). Metternich, The great powers and the Eastern Question. Pilsen: University of West Bohemiai.
• Soy, B. (2007). Lord Palmerston’un Osmanlı toprak bütünlüğünü koru-ma siyaseti. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 7,146-147.
• Temperley, H. (1938). British Secret diplomacy from canning to grey. The Cambridge Historical Journal, 6 (1), 1-32.
• Tukin, C. (1999). Boğazlar Meselesi, İstanbul: Pan.
• Yeşil, F. (2010). İstanbul önlerinde bir İngiliz filosu: Uluslararası bir krizin siyasî ve askerî anatomisi. (Ed.S. Kenan) içinde (s.391-495) .Nizâm-ı Kadîm’den Nizâm-ı Cedîd’e III. Selim ve Dönemi. İs-tanbul: ISAM,
• Foreign Office (t.y). İngiltere Arşivi (TNA-The National Archives), Arşiv No:78/145, 78/211.