Diaspora Politikalarına Yönelik Çağdaş Kuramsal Yaklaşımlar ve Türk Diaspora Politikası

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: 27, 744 - 774, 31.07.2020

Esra Sağlam

https://doi.org/10.26466/opus.747426

Cited By: 3

Öz

Küreselleşme, kapitalizm ve demokrasi alanındaki gelişmelerin diaspora kavramının anlamında yarattığı dönüşüm ve göç veren ülkelerin siyasi, ekonomik ve kültürel enstrümanlar olarak diaspora gruplarını keşfi ile şekillenen ve dünyada gittikçe yaygınlık kazanan diaspora politikaları, 2000’li yıllar sonrası Türkiye’nin de önem verdiği politika alanlarından biri haline gelmiştir. Özellikle ilk kez 2002 yılında iktidar olan AK Parti yönetimi sonrası, siyasi retorikte diaspora kavramının sıklıkla kullanılmaya başlandığı, yeni diaspora kurum ve enstrümanlarının ihdas edildiği ve”yumuşak güç” kullanımına izin veren kamu diplomasisi araçlarının devreye sokulduğu görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, diaspora yönetimi konusunda esen küresel rüzgara uyum sağladığı anlaşılan son dönem Türk diaspora politikasını, alanyazında öne çıkan çağdaş kuram ve yaklaşımlar açısından ele almaktır. Bu amaçla, ilk olarak diaspora kavramının geçirdiği dönüşüm ve güncel çağrışımları, köken ülke ve diaspora arasındaki ilişkiler ve devletlerin diaspora politikaları yürütme noktasındaki motivasyonları konularında öne çıkan kuramsal yaklaşımlar incelenmiş ve sonrasında söz konusu kuramların Türk diaspora politikasını açıklama noktasında sundukları imkânlar tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Diaspora, diaspora yönetimi, Türk diaspora politikası, köken-ülke, diaspora politikalarının motivasyonları

Contemporary Theoretical Approaches to Diaspora Policies and Turkish Diaspora Policy

Öz

Having gained popularity around the world, diaspora policies, which have been shaped by the transformation of the diaspora concept with developments in globalization, capitalism and democracy, and the recognition of diaspora groups in the eyes of the home countries as political, economic and cultural instruments, have become one of the leading policy fields in Turkey since the 2000s. With the administration of the AK Party that came to power in 2002, the diaspora concept has come to be frequently used in political rhetoric, new diaspora institutions and instruments have been created, and public diplomacy instruments that allow using soft power have been entered into practice. The present study analyzes recent Turkish diaspora policies, which seem to have adapted to the global changes witnessed in diaspora management, in accordance with the most prominent modern theories in literature. To this end, first, the theoretical approaches to the diaspora concept, its transformation and current connotations, the relations between the country of origin and the diaspora, and the motivations of states in enacting diaspora policies are examined, after which the opportunities offered by such theories to explaining Turkey’s recent diaspora policies are discussed.  

Anahtar Kelimeler

Diaspora, diaspora management, Turkish diaspora policy, origin-country, motivations of diaspora policies

Kaynakça

• Abadan-Unat, N. (2006). Bitmeyen göç: Konuk işçilikten ulus-ötesi yurttaşlığa. 2. Baskı. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• Agunias, D., R. and Newland, K. (2012). Developing a road map for engaging diasporas in development: A handbook for policymakers and practitioners in home and host countries. Geneva: International Organization for Migration. 5 Nisan 2020 tarihinde, http://publications.iom.int/system/files/pdf/diaspora_handbook_en_for_web_28may2013.pdf adresinden erişildi.
• Agunias, D. R. (Ed.) (2009). Closing the distance: How governments strengthen ties with their diasporas. Washington, DC: Migration Policy Institute.
• Akçapar, Ş. K. and Aksel, D. B. (2017). Public diplomacy through diaspora engagement: The case of Turkey. Perceptions, 22(4), 135-160.
• Aksel, D. B. (2014). Kins, distant workers, diasporas: Constructing Turkey’s transnational members abroad. Turkish Studies, 15(2), 195-219.
• Anderson, B. (1998). The spectre of comparisons: Nationalism, southeast Asia, and the world. Londra: Verso.
• Sosyal yardımlara ayrılan mali kaynak 2002 yılında 1,4 milyar lira iken, 2016 itibarıyla bu miktar 32 milyar liraya yükseldi. Bu tutarın, 2017 yılı sonunda yaklaşık 38.3 milyar lira olarak gerçekleşmesini öngörüyoruz (2017). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı/ ASPB. 12 Nisan 2020 tarihinde, https://www.aile.gov.tr/haberler/sosyal-yardimlara-ayrilan-mali- kaynak-2002-yilinda-1-4-milyar-lira-iken-2016-itibariyla-bu-miktar-32-milyar-liraya-yukseldi-bu-tutarin-2017-yili-sonunda-yaklasik-38-3-milyar-lira-olarak-gerceklesmesini- ongoruyoruz adresinden erişilmiştir.
• “ATIB: Der verlängerte Arm Erdogans in Österreich” (8 Haziran 2018). OÖ-Nachrichten. 21 Mart 2020 tarihinde, https://www.nachrichten.at/politik/innenpolitik/ATIB-Der- verlaengerte-Arm-Erdogans-in-OEsterreich;art385,2919051 adresinden erişilmiştir.
• Aydın, Y. (2014). The new Turkish diaspora policy: Its Aims, Their limits and the challenges for associations of people of Turkish origin and decision-makers in Germany. SWP Research Paper 10. Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik German Institute for International and Security Affairs.
• Aydın, Y. (2016). Turkish diaspora policy: Transnationalism or long distance natioanlism? Pusch, B. and Sirkeci, İ. (Der.), Turkish Migration Policy içinde (s.169-181). London: Transnational Press.
• Bauböck, R. and Faist, T. (2010). Diaspora and transnationalism: Concepts, theories and methods. Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Bilgili, Ö. and Siegel, M. (2011). Understanding the changing role of the Turkish diaspora. UNU-MERIT Working Papers, No. 039.
• Bundesministerium für Innern, für Bau und Heimat (2018). Verfassungsschutzbericht 2017. 27 Nisan 2020 tarihinde, https://www.verfassungsschutz.de/embed/vsbericht- 2017.pdf adresinden erişilmiştir.
• Brand, L. A. (2008). Citizens abroad: Emigration and the state in the Middle East and North Africa. New York: Cambridge University Press.
• Braziel, J. E. and Mannur, A. (2003). Nation, migration, globalization: Points of contention in diaspora studies. Braziel J. E. and Mannur A. (Der.) Theorizing Diaspora: A Reader içinde (s. 1-22). Oxford: Wiley.
• Brown, G. W. (2013). Diaspora, transnationalism and issues in contemporary politics. Daswani, G. and Quaysan A. (Der.) A Companion to Diaspora and Transnationalism içinde (s.68-87). Blackwell: Willey.
• Brubaker, R. and Kim, J. (2011). Transborder membership politics in Germany and Korea. European Journal of Sociology, 52 (1), 21–75.
• Brubaker, R. (2005): The „diaspora“ diaspora. Ethnic and Racial Studies, 28, 1-19.
• Cohen, R. (1997). Global diasporas: An introduction. London: UCL Press.
• Das sagte Ministerpräsident Erdogan in Köln (2008, 11 Şubat). Die Welt. [Online gazete haberi]. 29 Mart 2020 tarihinde, https://www.welt.de/debatte/article1660510/Das-sagte- Ministerpraesident-Erdogan-in-Koeln.html adresinden erişilmiştir.
• Das weite Netzwerk der AKP in Österreich. (2014, 16 Temmuz). Der Standard [Online gazete haberi,]. 19 Mart 2020 tarihinde, https://derstandard.at/2000002075767/Das-weite- Netzwerk-der-AKP-in-Oesterreich adresinden erişilmiştir.
• Dufoix, S. (2011). Diasporalar. İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yay.
• Eliaçık, Z. (2019). Avusturya. Bayraklı, E., Yalçın, H. B., ve Yeşiltaş, M. (Der.) Avrupa’da PKK yapılanması içinde (s.127-182). İstanbul: SETA Vakfı.
• Erşahin, İ. (2015). Bir diyanet projesi olarak uluslararası ilahiyat programı. Diyanet İlmî Dergi, 51(2), 125-146. 28 Mart 2020 tarihinde, http://dergipark.gov.tr/download/article- file/410326 adresinden erişilmiştir.
• Gamlen, A., Cummings, M., Vaaler, P. M. ve Rossouw, L. (2013). Explaining the rise of diaspora institutions. The IMI Working Papers Series 78. Oxford: International Migration Institute, University of Oxford. 28 Nisan 2020 tarihinde, http://www.migration.ox.ac.uk/odp/pdfs/WP78%20Explaining%20the%20Rise%20of%20Diaspora%20Institutions.pdf adresinden erişilmiştir.
• Göç Araştırmaları Vakfı. (2018). Bilgi notu: Yurt dışında yaşayan Türk seçmenin siyasal katılımı. 18 Nisan 2020 tarihinde, http://gocvakfi.org/yurt-disinda-yasayan-turk-secmenin- siyasal-katilimi/ adresinden erişilmiştir.
• Glick Schiller, N. Basch, L. ve Szanton Blanc, C. (1992). Towards a transnational perspective on migration: Race, class, ethnicity, and nationalism reconsidered. New York: New York Academy of Sciences.
• Hall, S. (1998). “Kültürel kimlik ve diaspora”. J. Rutherford (Der.) Kimlik: topluluk/ kültür/ farklılık içinde (s. 173-192). Ankara: Sarmal Yay.
• International Organisation of Migration (2013). Diaspora ministerial conference. 23 Nisan 2020 tarihinde, https://www.iom.int/idmdmc adresinden erişilmiştir.
• Itzigsohn, J. (2000). Immigration and the boundaries of citizenship: the institutions of immigrants’ political transnationalism. The International Migration Review, 34(4), 1126– 1154.
• İçduygu, A.; Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye'nin uluslararası göç politikaları 1923-2023: Ulus-devlet oluşumundan ulus-ötesi dönüşümlere. İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmaları Merkezi. 3 Nisan 2020 tarihinde, http://mirekoc.ku.edu.tr/sites/mirekoc.ku.edu.tr/files/T%C3%BCbitak%20Raporu.pdf adresinden erişilmiştir.
• Joppke, C. (2003). Citizenship between de- and re-ethnicization. European Journal of Sociology, 44 (3), 429-458.
• Kaya, A. ve Kentel, F. (2005). Euro-Türkler Türkiye ile Avrupa Birliği arasında köprü mü, engel mi? İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay.
• Kaya, A. (2000). Sicher in Kreuzberg: Berlin’deki küçük İstanbul : Diyasporada kimliğin oluşumu. İstanbul: Büke Yay.
• Keskin, K. (2017). Türkiye’nin dış Türkler siyasetinin dönüşümü. İnat, K., Aslan, A. ve Duran, B. (Der.) AK Parti’nin 15 yılı: Dış politika içinde (s. 531-551). İstanbul: SETA Vakfı.
• Kurubaş, E. (2006). Asimilasyondan tanınmaya : Uluslararası alanda azınlık sorunları ve Avrupa yaklaşımı (2. baskı). Ankara: Asil Yay.
• Kuznetsov, Y. and Sabel, C. (2006). Global mobility of talent from a perspective of new industrial policy: Open migration chains and diaspora networks. WIDER Working Paper Series 144, World Institute for Development Economic Research. 13 Mart 2020 tarihinde, https://www.researchgate.net/publication/23547741_Global_Mobility_of_Talent_from_a_Perspective_of_New_Industrial_Policy_Open_Migration_Chains_and_Diaspora_Networ ks adresinden erişilmiştir.
• Larner, W. (2007). Expatriate experts and globalising governmentalities: The New Zealand diaspora strategy. Transactions of the Institute of British Geographers, 32(3), 331– 345.
• Steinvorth, D. (2019, 29 Mayıs). Der Moscheeverband DITIB könnte bei der Integration muslimischer Deutscher eine wichtige Rolle spielen. Doch ihr oberster Dienstherr in Ankara hat andere Prioritäten. Neue Zürcher Zeitung. 9 Nisan 2020 tarihinde, https://www.nzz.ch/meinung/moscheeverband-ditib-die-parallelgesellschafter-ld.1484926 adresinden erişilmiştir.
• Okyay, A. S. (2015). Diaspora-making as a state-led project : Turkey’s expansive diaspora strategy and its implications for emigrant and kin populations. Doktora Tezi. Florence: European University Institute.
• Østergaard Nielsen, E. (2003). The politics of migrants' transnational political practices. International Migration Review, 37 (3), 760-786.
• Öniş, Z. ve Kutlay, M. (2013). Rising powers in a changing global order: the political economy of Turkey in the age of brics. Third World Quarterly, 34 (8), 1409-1426.
• Ragazzi, F. (2014). A comparative analysis of diaspora policies. Political Geography, 41, 74–89.
• Safran, W. (1991). Diasporas in modern society: Myths of homeland and return. Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 1(1), 83–99.
• Şimşek, H. (2017). 50 Jahre Migration aus der Türkei nach Österreich. Wien: Lit Verlag.
• T.C. Başbakanlık. Yurtdışı Türkler Başkanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Tasarısı. (t.y) 09 Temmuz 2018 tarihinde, http://www.basbakanlik.gov.tr/docs/kkgm/kanuntasarilari/yurtdisiturkleri.doc. adresinden erişilmiştir.
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü. (t.y.). Yurtdışı Temsilciliklerimiz. 5 Nisan 2020 tarihinde, http://abdigm.meb.gov.tr/www/yurt-disi- temsilciliklerimiz/icerik/27 adresinden erişilmiştir.
• The United States Agency for International Development (2013). USAID partnership opportunities: Diaspora. 10 Nisan 2020 tarihinde, http://www.usaid.gov/partnership- opportunities/diaspora-engagement adresinden erişilmiştir.
• Tötölyan, K. (1996). Rethinking diaspora(s): Stateless power in the transnational moment. Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 5 (1), 3–36.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi.(t.y). Melen hükümeti programı. 24 Mart 2020 tarihinde, http://tbmm.gov.tr/hukumetler/HP35.htm adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). Türkiye Büyük Millet Meclisi. 17 Mart 2020 tarihinde, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa82.htm adresinden erişilmiştir.
• Ulusoy, E. (2016). Diasporayı yeniden düşünmek: Diaspora teorisi ve tarihsel bağlamda Türkiye’nin diaspora politikası. Ankara: PEGEM Akademi.
• Unat, K. (2017, 9 Ağustos). Türk-Alman İlişkilerini Anlamak V: Diaspora ve Lobi. SETA Vakfı. 02.07.2020 tarihinde, https://www.setav.org/turk-alman-iliskilerini-anlamak-v- diaspora-ve-lobi/ adresinden erişilmiştir.
• Ünver, C. (2013). Changing diaspora politics of turkey and public diplomacy, Turkish Policy Quarterly, 12 (1), 181-189.
• Wahlbeck, Ö. (2002). The concept of diaspora as an analytical tool in the study of refugee communities. Journal of Ethnic and Migration Studies, 28(2), 221–238.
• Waterbury, M. A. (2010). Bridging the divide: Towards a comparative framework for understanding kin state and migrant-sending state diaspora politics. Bauböck, R. and Faist, T. (Der.) Diaspora and Transnationalism: Concepts, Theories and Methods içinde (s.131-148). Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Yunus Emre Enstitüsü. (2016). 2016 faaliyet raporu. 9 Nisan 2020 tarihinde, https://www.yee.org.tr/sites/default/files/yayin/2016_faaliyet_raporu_05.02.2018-db.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yeneroğlu, M. (2016). Diaspora politikalarının mikro alana yansıması. Avrupa Türk Gazetesi. 9 Mart 2020 tarihinde, http://www.avrupaturkgazetesi.com/diaspora-politikalarinin- mikro-alana-yansimasi/ adresinden erişilmiştir.
• Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı/ YTB. (2016). İdari faaliyet raporu-2016. 11 Nisan 2020 tarihinde, https://www.ytb.gov.tr/uploads/resimler/activity_reports/2016- idare-faaliyet-raporu.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı/ YTB. (2017). İdari faaliyet raporu-2017. 11 Nisan 2020 tarihinde, https://www.ytb.gov.tr/uploads/documents/2017_FAAL__YET_RAPORU_Digital.pdf adresinden erişilmiştir.
• Zentürk, A. (Mülakat yapan) ve Bozdağ, B. (Mülakat yapılan).(2012). Bizim için önce insan gelir: Bekir Bozdağ ile söyleşi. [Mülakat transkipsiyonu] Artı 90(1), 4-7. 19 Nisan 2020 tarihinde, https://www.ytb.gov.tr/uploads/resimler/dergiler_pdf/arti-01.pdf adresinden erişilmiştir.