Çalışanın Aşırı Niteliklilik Özelliği İle Örgütsel Sinizm İlişkisinde İyi Oluşunun Aracı Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 33, 303 - 331, 31.01.2021

Cihan Tınaztepe Necmiye Tülin İrge

https://doi.org/10.26466/opus.804170

Cited By: 3

Öz

Bu araştırma kantitatif yöntemler kullanılarak çalışanların aşırı niteliklilik algısı ile örgüte karşı sinik tutumları arasındaki ilişkiyi ölçümlemiştir. Bu ilişkiyi açıklamak üzere çalışanın iyi oluş hali aracı değişken olarak araştırma modelinde yer almaktadır. Modeli oluşturan bu üç değişkene ait ölçeklerin yer aldığı anket dijital kanalla farklı sektör ve şirketlerde çalışan beyaz yakalılara ulaştırılmış, toplamda 400 geri dönüş alınmıştır. Analizler sonucunda varsayıldığı üzere değişkenler arası anlamlı ilişkilendirme yapılmış ve iyi oluş değişkeninin aracı etkisi tespit edilmiştir. Ancak varsayılanın aksine iyi oluş ile örgütsel sinizm arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. Hipotezlerin test edilmesinin yanı sıra değişkenlerin demografik kırılımları incelenmiş ve literatüre paralel olarak anlamlı farklılıklara rastlanmıştır. Buna göre fark testleri de araştırmada elde edilen bulguların yazını desteklediğini göstermektedir. İyi oluş değişkeninin eğitim seviyesi arttıkça düştüğü görülmektedir. Eğitim seviyesinin artmasıyla örgüte duyulan sinizm ise artmaktadır. Gelir seviyesi açısından farklar göstermektedir ki gelir seviyesi belli bir seviyeye kadar iyi oluşu pekiştirmekte ancak sonrasında etkisi azalmaktadır. İşyerinde yeni olanlar ve ile işinde en yüksek kıdemli olan çalışanların hissettiği örgütsel sinizm daha yoğundur.Bu araştırma kantitatif yöntemler kullanılarak çalışanların aşırı niteliklilik algısı ile örgüte karşı sinik tutumları arasındaki ilişkiyi ölçümlemiştir. Bu ilişkiyi açıklamak üzere çalışanın iyi oluş hali aracı değişken olarak araştırma modelinde yer almaktadır. Modeli oluşturan bu üç değişkene ait ölçeklerin yer aldığı anket dijital kanalla farklı sektör ve şirketlerde çalışan beyaz yakalılara ulaştırılmış, toplamda 400 geri dönüş alınmıştır. Analizler sonucunda varsayıldığı üzere değişkenler arası anlamlı ilişkilendirme yapılmış ve iyi oluş değişkeninin aracı etkisi tespit edilmiştir. Ancak varsayılanın aksine iyi oluş ile örgütsel sinizm arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. Hipotezlerin test edilmesinin yanı sıra değişkenlerin demografik kırılımları incelenmiş ve literatüre paralel olarak anlamlı farklılıklara rastlanmıştır. Buna göre fark testleri de araştırmada elde edilen bulguların yazını desteklediğini göstermektedir. İyi oluş değişkeninin eğitim seviyesi arttıkça düştüğü görülmektedir. Eğitim seviyesinin artmasıyla örgüte duyulan sinizm ise artmaktadır. Gelir seviyesi açısından farklar göstermektedir ki gelir seviyesi belli bir seviyeye kadar iyi oluşu pekiştirmekte ancak sonrasında etkisi azalmaktadır. İşyerinde yeni olanlar ve ile işinde en yüksek kıdemli olan çalışanların hissettiği örgütsel sinizm daha yoğundur.

Anahtar Kelimeler

Aşırı Niteliklilik, Örgütsel Sinizm, İyi Oluş

The Mediating Role Of Employee Well Being On The Relationship Between Over Qualification And Organizational Cynicism

Öz

This research has measured the relationship between employees’ perception of Over Qualification and their cynic attitude towards organization by using quantitative methods. In order to explain this relationship, the mediating role of employee Well Being takes place in this research model. The survey which contains the scales of these three variables, was sent to white collar employees from different sectors and companies through digital channel. A total of 400 valid responses were received. As a result of analyses, significant relationships were determined among the variables and the mediating effect of Well Being was proved. In contrast to the hypothesis, a positive relationship between Well Being and Organizational Cynicism was found. As well as hypothesis testing, difference tests were conducted for the variables and significant results were found in terms of demographics as similar to the results in literature. A decrease in the well-being as a variable is seen as the level of education increases. As the level of education increases, the cynicism for the organization also climbs up. In terms of difference in income, it is seen that level of income improves the well-being to a certain level, yet this effect fades away, later. New employees and senior employees feel cynicism more densely.

Anahtar Kelimeler

Over Qualification, Organizational Cynicism, Well Being

Kaynakça

• Akbıyık B.S.Ü (2016). Algılanan aşırı nitelikliliğin iş performansına etkisi: Örgütsel desteğin biçimlendirici değişken rolü. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1714-1715
• Akbıyık, B.S.Ü, (2016). Otelcilik sektöründe algılanan aşırı nitelikliliğin görev performansına etkisi: Alternatif işfırsatlarının biçimlendirici değişken rolü. Journal of Tourism Theory and Research, 2(1), 21
• Akbolat, M. vd. (2012). Sağlık çalışanlarının sinik davranışlar gösterme eğilimi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 85-86
• Akdağ F.G ve Çankaya, Z.C. (2015). Evli bireylerde psikolojik iyi oluşun yordanması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 647
• Akdeniz, M. Z. (2016). Paternalistik liderlik ve örgütsel adaletin çalışanların mutluluklarına olan etkisi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi
• Akın, A. vd., (2017). Algılanan fazla niteliklilik, işe adanmışlık ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkinin incelenmesi ve bankacılık sektörü üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 917.
• Akın, A. ve Ulukök, E. (2016). Fazla nitelikliliğin bireysel ve örgütsel sonuçlarının güncellenmesine yönelik kavramsal bir değerlendirme. Journal of Business Research Turk, 8(4), 71-86.
• Akyüz, İ. (2015). Sağlık çalışanlarının örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Economic and Administrative Studies, 62.
• Ataç, L.O. ve Köse, S. (2017). Örgütsel Demokrasi ve Örgütsel Muhalefet İlişkisi: Beyaz Yakalılar Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46(1), 119
• Balay R. vd., (2013). Örgüt kültürü ve örgütsel sinizm ilişkisi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(2), 127
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinctionin social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Bilgiç, H.F. (2017). Liderlik ve örgütsel sinizm ilişkisi. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 96-97
• Bozkırlı, K. Ç. (2013). Prof.Dr. Kemal Yavuz ve Hacip böyle dedi Kutadgu Bilig’den seçmeler adlı eseri üzerine'. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 2(2)
• Brandes, P, Dharwadkar, R. ve Dean, J. W. (1999). Does organizational cynicism matter? employee and supervisor perspectives on work outcomes. Eastern Academy of Management Proceedings içinde (s.150-153). Outstanding Empirical Paper Award.
• Celso, B.C., Ebener, D.J. ve Burkhead, H.(2003). Humor coping, health status, and life satisfaction among older adults residing in asisited living facilities. Aging and Mental Health, 7(6), 438–445.
• Çam, M.S. (2019). Öyküleyici reklamlar ve tüketici sinizmi ilişkisi üzerine deneysel bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 134.
• Çarıkçı, H.İ. vd., (2013). Örgüt çalışanları, örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılık. Süleymen Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Büro Yönetimi Özel Sayısı, 181
• Çetinkaya, F.F. ve Özkara, B. (2015) Hizmet işletmelerinde psikolojik sözleşme ihlaller ve örgütsel sinizm ilişkisi: Kapadokya Bölgesi, 4 ve 5 yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9, 73
• Çivilidağ A. (2015). Öğretim elemanlarında örgütsel sinizm ve işe yabancılaşma arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolü. İş, Güç, Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 17(4), 269
• Delken M. (2004). Organizational cynicism: A study among call centers. Unpublished master thesis, University of Maastricht.
• Diener, E. (1994). Assessing subjective well-being: Progress and opportunities. Social Indicators Research, 31(2), 103–157.
• Diener, E. ve Ryan, K., (2018) Öznel iyi oluş: Genel bir bakış. Çev.Gençer N., Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 2624
• Diener,E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Pschologist, 55(1),34-43."
• Dijk, H.V., Shanz, A. ve Alfes, K. (2019). Welcome to the bright side: Why, how, and when overqualificationenhances performance. Human Resource Management Review, 5-10
• Doğan S. ve Uğurlu, C.T (2015). Okul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişki. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 491-492
• Duran, S. (2014). Zihinsel engelli bireylerin ebeveynlerine verilen piskoeğitimin öznel iyi oluş ve öz duyarlılığa etkisinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, s.36
• Elçi, M. ve Kul, B. (2017). Kamu çalışanlarının etik iklim algılarının örgütsel sinizm tutumları üzerindeki etkisi. Çalışma İlişkileri Dergisi, 8(1), 122
• Erdogan, B., Bauer, T. N., Peiró, J. M. ve Truxillo, D. M. (2011). Overqualified employees: Making the best of a potentially bad situation for individuals and organizations. Industrial and Organizational Psychology, 4(2), 215-232.
• Erdoğan P. ve Bedük, A. (2013). Örgütsel sinizm ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki: Sağlık sektöründe bir araşltırma. Sosyoteknik Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 6, 21
• Erdoğan, B. and Bauer, N.T. (2009). Perceived overqualification and its outcomes: The Moderating role of empowerment. Journal of Applied Psychology, 94(2), 557
• Erdost H., Karacaoğlu K., ve Reyhanoğlu M. (2007). Örgütsel sinizm kavramı ve ilgili ölçeklerin Türkiye’deki bir firmada test edilmesi. 15. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı içinde (s.514-524).
• Eryılmaz A. (2009). Ergen öznel iyi oluş ölçeğinin geliştirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 977
• Gizlier, Ö. (2018). Çalışanların aşırı niteliklilik algılarının sonuçlarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 12
• Gökyer, N. ve Türkoğlu, İ. (2018). The relationship between secondary school teachers' organizational support perceptions and their organisational cynisim attitudes. IJOESS, 9(34), 2355.
• Görmen, M. (2017). Örgüt kültürünün örgütsel sinizm tutumları üzerine etkisi. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 8(15) , 366
• Güllü, S. (2018). Employee happiness in sports businesses. International Journal of Social Sciences and Education Research, 4(3), 547-559.
• Günay A. vd., (2018). Etik liderlik, işgören sesizliği ve özne iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Economic and Administrative Studies, UİK Özel Sayısı, s.677
• Head, T.C. (1989) The organizational and personal consequences of the overqualified employee. Texas A&M University, Doctoral Disserttation, 11-22
• Hills, P. ve Argyle, M., (2002). The oxford happiness questionnaire: a compact scale for the measurement of psychological well-being. Personality and Individual Differences, 33, 1073– 1082
• İlhan, T. (2005). Öznel iyi oluşa dayalı mizah tarzları modeli. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• James, M.S.L. (2005). Antecedents and consequences of cynicism in organizations: An examination of the potential positive and negative effects on school systems. Doctoral Dissertation, College of Business, The Florida State University, 33-34
• Johnson, G.J. and Johnson, W.R. (1999). Perceived overqualification and dimensions of job satisfaction: A longitudinal analysis. The Journal of Psychology,134(5), p.538.
• Kalağan G. ve C. Güzeler. (2010). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 83-97
• Kanat, S. (2017). Güzel sanatlar ve tasarım fakültesi öğrencilerinin problem çözme becerisi, sinizm ve sürekli kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü University Journal of Art and Design, 7(16), 253
• Karacaoğlu K. ve Arslan, M. (2019). Algılanan aşırı niteliklilik ve iş tatmini ilişkisinde iyimserliğin aracı rolü: İstifa eden veya erken emekli olan subaylar üzerine bir araştırma. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33(1), 116
• Karacaoğlu K. ve İnce, F. (2012). Brandes, Dharwadkar ve Dean’in (1999) Örgütsel sinizm ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması: Kayseri Organize Sanayi bölgesi örneği. Business and Economics Research Journal, 3(3), 79.
• Karacaoğlu, K. ve Küçükköylü, C. (2015). İşgören sessizliğinin örgütsel sinizme etkisi: Kamu çalışanları üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 15(3), 403
• Karcıoğlu M.S. ve Naktiyok, A. (2015). Örgütsel ortamda algılanan güven düzeyinin snizm üzerindeki rolü. Journal of Economics and Administrative Sciences,17(1), 22
• Kim, T.Y. at all (2009). Top management credibility and employee cynicism: Comprehensive model. Human Relations, 63(10), 1437
• Kiremitçi, E. ve Coşkun, H. (2017). Mevsimsellik ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,17(2), 244
• Kosa, G. (2019). Örgütsel sinizm ve iş doyumu ilişkisi: banka çalışanları üzerinde bir araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19), 186
• Kuyumcu, B. ve Güven, M. (2012). Türk ve İngiliz üniversite öğrencilerinin duygularını fark etmeleri ve ifade etmeleri ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişki. GEFAD / GUJGEF, 32(3), 590-591
• Luksyte A. (2011). How can organisations maximize their overqualified employees potential? Examining organisationally-based strategies. Doctoral Disserttation, The Faculty of the Department of Psychology, University of Houston, 7-12
• Luksyte, A., Spitzmueller, C., ve Maynard, D. C. (2011). Why do overqualified incumbents deviate? Examining multiple mediators. Journal of Occupational Health Psychology, 16(3), 279-296.
• Martinez, P.G., Lengnick-Hall, M.L (2014) Mukta Kulkarni, Overqualified? A conceptual model of managers’ perceptions of overqualification in selection decisions. Browse Journals&Books, 43(6), 959
• Maynard, D. C., Joseph, T. A, Maynard, A. M. (2006). Underemployment, job attitudes, and turnover intentions. Journal of Organizational Behavior, 27(49), 509-536.
• Maynard, D.C. ve Brondolo, E.M. (2015). I'm too good for this job: Narcissism's role in experienced of overqualification. Applied Psychology : An International Review, 60(1), 211
• Oğrak A. ve Erol F. (2019). Yenilik, örgüt kültürü ve sinizm: Van YYÜ'de örnek bir uygulama. Ekev Akademi Dergisi, ICOAEF Özel Sayısı, 5-6
• Osmanoğlu, D.E. ve Kaya, H.İ. (2013). Öğretmen adaylarının yükseköğretime dair memnuniyet durumları ile öznel iyi oluş durumlarının değerlendirilmesi: Kafkas Üniversitesi örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 48-49.
• Özbay, Y. vd. (2012). Üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarının duygusal düzenleme, mizah, sosyal özyeterlik ve başaçıkma davranışları ile yordanması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 325 - 345
• Kökalan, Ö. ve Anaş, K. (2016) Çalışanların örgütsel sinizm tutumlarının işe yabancılaşmaları üzeine etkisi: Vakıf üniversiteleri üzerine bir çalışma. bigi ekonomisi ve yönetimi dergisi, 11(2), 100-101
• Özkanan A. (2018). Algılanan aşırı nitelikliliğe iki yönlü bakış: Çalışan-amir değerlendirmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(4), 665-666
• Özler D.E. vd., (2010). Örgütlerde sinizm güvensizlikle mi bulaşır?. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 54-55
• Öztürk, Y. (2017). Ergenlerde Dindarlık ile Öznel İyi Oluş Arasındaki ilişkinin İncelenmesi: Çarşamba örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum, 33
• Panish, R. J. (2002). Life satisfaction in elderly. Anpublished Doctora Dissertation, California School of Professional Psychology at Alemeda.
• Rebecca L. ve Volpe, B.A., (2011). Moral disterss, cynicism and interlnalization of values in nurses. Saint Louis University, Doctoral Dissertation, 43-44
• Reyhanoğlu, M. ve Yılmaz, H. (2017). Örgütsel güvenin sağlanmasında sinizmin etkisi: Havalimanı Güvenlik Memurları örneği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2) , 302-303
• Satan A. A. , (2014). Dini inanç ve bilişsel esneklik düzeylerinin öznel iyi oluş düzeylerine etkisi. 21. Yüzyıl Eğitim ve Toplum Dergisi, 3(7), 57
• Sipahi, B. Yurtkoru, E. S. ve M. Çinko. (2008). Sosyal bilimlerde SPSS'le veri analizi. Beta Yayınları
• Şahin, G.N. (2011). Üniversite öğrencilerinin kendini açma, öznel iyi oluş ve algıladıkları sosyal destek düzeylerinin karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, 26
• Tınaztepe, C. (2012). Örgüt içi etkin iletişimin örgütsel sinizme etkisi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 56
• Tokgöz N., Yılmaz H. (2008). Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya’daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 283-305
• Turan, S. (2011). Küreselleşme sürecinde örgütsel değişimi etkileyen bir unsur olarak örgütsel sinizm ve Karaman ili kamu kurumlarında bir çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, 95
• Usta, I. (2016). Liderlik davranışının çalışanların öznel iyi oluşları ve işe yabancılaşmaya etkisi: Bir alan araştırması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 70
• Uysal, H.T. (2014). İşgören performansı açısından çalışma psikolojisinin örgütsel sinizme etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29), 837.
• Yalçınkaya A. (2014). Türkiye’de örgütsel sinizm: 2007-2012 yılları arasındaki çalışmalar üzerine bir değerlendirme. İş Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(3), 109
• Yang,W. vd. (2015). Career adaptability and percieved overqualification among chinese human resource management professionals. Journal of Vocational Behavior, 90, 154-1
• Yeşiltaş, A , Şahin, S, ve Serezli, G . (2019). Çalişan mutluluğunun ve işe bağliliğin örgüt performansina etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
• Yıldız B. ve Arda, Ö.A. (2018). Aşırı nitelikliliğin yenilikçi iş yeri davranışları üzerindeki etkisinde kolektif şükran modeli. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(2), 145.
• Yıldız, B., Özdemir, F., Habib, E., ve Caki, N. (2017). The moderating effect of collective gratitude on the overqualification: Turnover intention relationship. Journal of Organizational Behavior Research, 2(2), 40-61.
• Yücel İ. ve Çetinkaya, B. (2015). Örgütsel sinizm ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki ve çalışanların yaşının bu ilişki üzerindeki etkisi: Bazen hoşlanmasak da kalmak zorunda olabiliriz! Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (3), 251
• Zhang, M.J., Law, K.S. ve Lin, B. (2017). You think you are big fish in a small pond? Perceived overqualification, goal, orientations, proactivitiy at work. Journal of Organizational Behavior, 37, 61.