Erken Çocukluk Dönemi Bağlamında Geleceğin Öğretmenlerinin Cinsiyetçi Tutumları

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 39, 277 - 307, 01.07.2021

İlayda Kimzan , Arzu Arıkan

https://doi.org/10.26466/opus.831271

Öz

Bu çalışmanın amacı erken çocukluk dönemindeki çocuklarla çalışacak öğretmen adaylarının cinsiyetçi tutumlarını çeşitli demografik değişkenler açısından betimlemektir. İlişkisel tarama deseninde yürütülen bu nicel araştırma kolay ulaşılabilir örnekleme ile ulaşılan 550 öğretmen adayı ile gerçekleştirilmiştir. Örnekleme dâhil olan öğretmen adayları 2015-2016 eğitim öğretim yılında İç Anadolu Bölgesinde bir devlet üniversitesinin okul öncesi ve sınıf öğretmenliği programlarında okuyanlar arasından belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak “Çelişik Duygulu Cinsiyetçilik Ölçeği” ve araştırmacıların geliştirdiği genel bilgi formu kullanılmıştır. Veri analizinde betimsel istatistikler, t testi, ANOVA ve Korelasyona başvurulmuştur. Araştırma sonucunda öğretmen adaylarının cinsiyet, yerleşim türü, anne eğitim durumu, gelir ve doğdukları şehirde hâkim olan siyasi görüşe göre düşmanca cinsiyetçi tutumlarında anlamlı farklar olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının sınıf, yaş, baba eğitim durumu, aile çalışma durumu ve herhangi bir seminer ya da çalışmaya katılma durumlarına göre ise düşmanca cinsiyetçi tutumlarında anlamlı bir fark yoktur. Korumacı cinsiyetçi tutumlarda ise; sınıf, yaş ve ders/seminer/çalıştaya katılım durumuna göre anlamlı farklar vardır. Öğretmen adaylarının korumacı cinsiyetçi tutumlarında yerleşim türüne, anne ve baba eğitim durumuna ve aile çalışma durumuna göre anlamlı farklar görülmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Erken Çocukluk, Okul Öncesi, Öğretmen Adayları, Cinsiyetçilik, Toplumsal Cinsiyet, Öğretmen Eğitimi

Destekleyen Kurum

Anadolu Üniversitesi

Proje Numarası

1506E526

Sexist Attitudes of Future Teachers in the Context of the Early Childhood Period

Öz

This study aims to describe teacher candidates’ sexist attitudes based on various demographic variables. It is a quantitative research conducted with 550 early childhood teacher candidates. The research was designed as a correlational study and the participants were selected using convenience sampling. They were studying at a state university’s preschool and primary school teacher education program in the Central Anatolia Region during the 2015-2016 academic year. “Ambivalent Sexism Inventory” and a general information form were used as data collection instruments. For the data analysis, descriptive statistics, t-test, ANOVA, and correlation were utilized. According to the findings, there are significant differences in the candidates’ hostile sexist attitudes based on their gender, type of residence, maternal educational status, income, and their hometown’s dominant political view. On the other hand, there are no significant differences in the teacher candidates’ hostile sexist attitudes based on their class, age, parents’ education, family employment status, and participation in any seminar or study. Benevolent sexism is found to be significantly different based on teacher candidates’ class, age, and participation in lecture/seminar/workshop. Finally, the teacher candidates’ benevolent sexism does not significantly differ based on type of residence, maternal and paternal educational status, and family employment status.

Anahtar Kelimeler

Early Childhood, Preschool, Preservice Teachers, Sexism, Gender, Teacher Education.

Proje Numarası

1506E526

Kaynakça

• Akbar, T., ve Azam, F. (2018). Gender issues in children’s literature: An analysis of fairytales. Pakistan Journal of Education, 35(1), 59-70.
• Akın, D. (2015). Siyasal reklamlarda kadın söylemi ve kadın imgeleri: 2011 genel seçimleri örneğinde akp ve chp televizyon siyasal reklamları üzerine bir inceleme. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 41, 277-289.
• Allen, C. T., Swan, S. C., ve Raghavan, C. (2009). Gender symmetry, sexism, and intimate partner violence. Journal of Interpersonal Violence, 24(11), 1816-1834.
• Alptekin, D. (2014). Çelişik duygularda toplumsal cinsiyet ayrımcılığı sorgusu: Üniversite gençliğinin cinsiyet algısına dair bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 203-211.
• Altuntaş, O., ve Altınova, H., H. (2015). Toplumsal cinsiyet algısı ile sosyo-ekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Turkish Studies 10(6), 83-100.
• Aslan, G. (2015). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına ilişkin metaforik bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 40(181). 363-384.
• Atış, F. (2010). Ebelik/Hemşirelik 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Auspurg, K., Hinz, T., ve Sauer, C. (2017). Why should women get less? Evidence on the gender pay gap from multifactorial survey experiments. American Sociological Review, 82(1), 179-210.
• Avcı, Ö. H., Karababa, A., ve Zencir, T. (2019). Toplumsal cinsiyet bağlamında erkek okul öncesi öğretmen adayları: Algıladıkları güçlükler ve gelecek kaygıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(4), 1092-1106.
• Ayan, S. (2014). Cinsiyetçilik: Çelişik duygulu cinsiyetçilik. Cumhuriyet Tıp Dergisi, 36, 147-156.
• Balcı, E., ve Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin bir araştırma. Turkish Journal of Social Research/Turkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(3), 723-740.
• Bayhan, V. (2012). Beden sosyolojisi ve toplumsal cinsiyet. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 63, 147-164.
• Bayraktar, S., ve Güder, S. Y. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolüne ilişkin tutumları ile eleştirel düşünme eğilimleri ilişkisi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 640-665.
• Bee, H. and Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi (Çev. Ed. O. Gündüz). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Berk, L. E. (2013). Bebekler ve çocuklar: Doğum öncesinden orta çocukluğa. (Çev. Işıkoğlu Erdoğan, N.). Ankara: Nobel. (2013).
• Burn, S. M., ve Busso, J. (2005). Ambivalent sexism, scriptural literalism, and religiosity. Psychology of Women Quarterly, 29(4), 412-418.
• Burt, M. R. (1980). Cultural myths and supports for rape. Journal of Personality and Social Psychology, 38, 217-230.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Chancer, L. S., ve Watkins, B. X. (2013). Cinsiyet, ırk ve sınıf. (B. Uraz, Çev.) İstanbul: Babil Yayınları.
• Christopher, A. N., and Mull, M. S. (2006). Conservative ideology and ambivalent sexism. Psychology of Women Quarterly, 30(2), 223-230.
• Coulter, R. P. (1995). Struggling with sexism: Experiences of feminist first-year teachers. Gender and Education, 7(1), 33-50.
• Cowie, L. J., Greaves, L. M., ve Sibley, C. G. (2019). Sexuality and sexism: Differences in ambivalent sexism across gender and sexual identity. Personality and Individual Differences, 148, 85-89.
• Dilek, A. (2014). 4-6 yaş çocuk öykülerindeki kadın kahramanların mesleksel analizi. Journal of Aafqaz University, 2(1), 94-102.
• Erden, F. (2004). Early childhood teachers’ attitudes toward gender roles and toward discipline. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 83-90.
• Erdol Acar, T., ve Gözütok, F. D. (2019). Toplumsal cinsiyet eşitliği eğitim programının değerlendirilmesi. Elementary Education Online, 18(4), 1497-1519.
• Erdol, T. A., Özen, F., ve Toraman, Ç. (2019). Türkiye'deki eğitim fakültesi öğrencilerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik görüşleri. Journal of Kirsehir Education Faculty, 20(2), 793-844.
• Erkurt, A. (2015). Kadına yönelik şiddet: çelişik duygulu cinsiyetçilik, yetkecilik ve sosyal baskınlık yönelimi açısından bir inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Fette, J. (2018). Gender in contemporary French children's literature: The role of talents hauts. Children's Literature Association Quarterly, 43(3), 285-306.
• Glick, P., Sakallı-Uğurlu, N., Akbaş, G., Orta, I. M., ve Ceylan, S. (2016). Why do women endorse honor beliefs? Ambivalent sexism and religiosity as predictors. Sex Roles, 75(11-12), 543-554.
• Glick, P., ve Fiske, S. T. (1996). The ambivalent sexism inventory: differentiating hostile and benevolent sexism. Journal of Personality and Social Psychology, 70(3), 491.
• Güçlü-Ergin, N. (2008). Evli ve boşanmış kişilerin evlilik uyumu ve cinsiyetçilik açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Güzel, A. (2016). Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri tutumları ve ilişkili faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4), 1-11.
• Haskan Avcı, Ö., Karababa, A., ve Zencir, T. (2019). Toplumsal cinsiyet bağlamında erkek okul öncesi öğretmen adayları: Algıladıkları güçlükler ve gelecek kaygıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(4), 1092-1106.
• Hellmer, K., Stenson, J. T., ve Jylhä, K. M. (2018). What's (not) underpinning ambivalent sexism?: Revisiting the roles of ideology, religiosity, personality, demographics, and men's facial hair in explaining hostile and benevolent sexism. Personality and Individual Differences, 122, 29-37.
• Huck, S., W. (2008). Reading statistics and research. New York: Addison Wesley Longman.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Kimzan, İ. (2016). Erken çocukluk dönemi öğretmen adaylarının cinsiyetçilik ve çokkültürlü eğitime yönelik tutumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Kimzan, İ., ve Arıkan, A. (2018). Erken çocukluk dönemi öğretmen adaylarının çokkültürlü eğitime yönelik tutumlarının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 670-686.
• Kılıçoğlu, E. B. (2016). Ayla Kutlu’nun çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet rolleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kırklareli.
• Kodan, S. (2013). Evli bireylerin evlilik kalitesi toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam doyumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Koyuncu Şahin, M., Esen Çoban, A., ve Korkmaz, A. (2018). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve Türk eğitim sistemindeki yeri: Okul öncesi öğretmen adaylarinin gözünden. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 735-752.
• Köseler, F. (2009). Okul öncesi öykü ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet olgusu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Aydın.
• Kuzlak, A., Çuvaş, B., ve Sakallı, N. (2017). Relationship between mother and father education and vocational statuses with college students sexism and conservatism. Nesne Psikoloji Dergisi, 5(9), 89–109.
• Lye, D. N., ve Waldron, I. (1997). Attitudes toward cohabitation, family, and gender roles: Relationships to values and political ideology. Sociological Perspectives, 40(2), 199-225.
• McLaren S. (2019) Media, sexism and the patriarchal war System: Why media literacy matters to peace education. In D. Snauwaert (Ed). Exploring Betty A. Reardon’s Perspective on Peace Education. Pioneers in Arts, Humanities, Science, Engineering, Practice (p.161-170). Springer, Cham
• Mikołajczak, M., and Pietrzak, J. (2014). Ambivalent sexism and religion: Connected through values. Sex Roles, 70(9-10), 387-399.
• Öngören, S. (2019). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına göre okul öncesi öğretmenliğine ilişkin görüşleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 1773-1796.
• Önkaş, H. (2006). 1980 sonrası Türkiye’de sosyal demokrasi: CHP örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Muğla.
• Özdemir, N. (2015). Sexism against woman prospectıve study on physıcal education teacher candidates. Uluslararası Hakemli Psikiyatri ve Psikoloji Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-9.
• Pınar, G., Taşkın, L., ve Eroğlu, K. (2008). Başkent üniversitesi öğrenci yurdunda kalan gençlerin toplumsal cinsiyet rol kalıplarına ilişkin tutumları. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 1, 47-57.
• Polat, S. (2010). Eğitimde ve sınıf içi süreçlerde cinsiyetçi yaklaşımlar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 47 – 58.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2003). Cinsiyetçilik: Kadınlara ve erkeklere ilişkin tutumlar ve çelişik duygulu cinsiyetçilik kuramı. Türk Psikoloji Yazıları, 6(11-12), 1-20.
• Sarı, M. (2017). Türkiye'de cinsiyete dayalı ayrımcılığın kadının çalışma ve siyasal yaşamdaki yerine etkisi. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 6(2), 1189-1203.
• Sears, D.O., Peplau, A., ve Freedmann, J. (1988). Social pschology. PrenticeHall Inc. New Jersey.
• Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sezer, M. Ö. (2010). Masallar ve toplumsal cinsiyet. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Söylemez, A. S. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik: İlköğretim ve ortaöğretim İngilizce ders kitaplarındaki resimlerdeki cinsiyet temsilleri üzerine bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Spears Brown, C., and Bigler, R. S. (2005). Children's perceptions of discrimination: A developmental model. Child development, 76(3), 533-553.
• Suğur, S., ve Cangöz, İ. (2016). Üniversite yönetiminde kadınların eksik temsili üzerinde toplumsal cinsiyet ilişkilerinin rolü. Amme İdaresi Dergisi, 49(3), 89-115
• Suveren, Y. (2014). Türkiye’deki sağ-muhafazakâr siyasetçilerin toplumsal ve kültürel eksenli muhafazakârlık algıları üzerine: bir alan çalışmasından notlar. Mülkiye Dergisi, 38(4), 5-40.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tabachnick, B. G., and Fidell, L. S. (2015). Using multivariate analysis. California State University Northridge: Harper Collins College Publishers.
• Temiz, Z., ve Cin, F. M. (2017). Okul öncesi eğitimde cinsiyet eşitliği üzerine betimsel bir çalışma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 940-965.
• Tezer Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kocaeli.
• Yazıcı, F. ve Budak, F. (2017). The investigation of the students’ attitudes toward identity differences in faculty of education. International Online Journal of Educational Sciences, 9(3), 879-896.
• Yılmaz, S. (2016). Okul yöneticileri ve öğretmenlerin toplumsal cinsiyetçiliğe ve kadın yöneticilerin liderlik becerilerine yönelik görüşleri. Yayınlamış Doktora Tezi Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Yumuşak, A. (2013). Üniversite öğrencilerinin flört şiddetine yönelik tutumları, toplumsal cinsiyetçilik ve narsisistik kişilik özellikleri arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Tokat.
• Yuval-Davis, N. (2014). Cinsiyet ve millet (4). (A. Bektaş, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.