Being Roma Women in Izmir: Narratives of Negotiation with Social Exclusion, Poverty and Deprivation

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 42, 5897 - 5906, 13.10.2021

Buse Erhalim Gümüş Faika Çelik

https://doi.org/10.26466/opus.905540

Öz

The scholarly literature on Roma women is very limited in Turkey. Furthermore, the voices of Roma women themselves are rarely heard in this literature. More often than not, Roma women become the object rather than the subject of these studies, a position that the feminist method-ology seeks to deconstruct. For this reason, this study through focusing on Roma women’s voices and narratives of belonging is an attempt to answer how Roma women position them-selves within the socio-political context of Turkey with respect to ethnic, religious, national and gender categories. Furthermore, it aims to contribute the existing literature by exploring how Roma women adopt, negotiate and resist the social perceptions and socio-political grand narratives that more often than not degrade and vilifies them. This study is based upon in-depth interviews conducted with 16 Roma women in Karşıyaka district of İzmir. What emerge from this study is that Roma women experience social exclusion and discrimination while maintaining their daily lives and remain in the grip of ethnic origin, poverty, and gender, and apply various practices and tactics to get rid of this gripe.

Anahtar Kelimeler

Ethnic Identity, Roma Women, Poverty, Social Exclusion, Discrimination

İzmir’de Roman Kadın Olmak: Sosyal Dışlanma, Yoksulluk ve Yoksunluk İle Müzakere Anlatıları

Öz

Türkiye'de Roman kadınlarla ilgili bilimsel literatür çok sınırlıdır. Dahası, Roman kadınların sesleri bu literatürde nadiren duyulmaktadır. Çoğunlukla Roman kadınlar bu çalışmaların öznesi olmaktan ziyade nesnesi olarak karşımıza çıkıyor. Feminist metodoloji bu pozisyonun karşısında duruyor ve yapılan çalışmalarda kadınların sesini öncelemeyi salık veriyor. Bundan hareketle, Roman kadınların seslerine ve aidiyet anlatılarına odaklanarak yapılan bu çalışma, Roman kadınların kendilerini Türki-ye’nin sosyo-politik bağlamında etnik, dini, ulusal ve toplumsal cinsiyet kategorilerine göre nasıl konumlandırdıklarına cevap verme girişimidir. Dahası, Roman kadınların sosyal algıları ve onları daha çok aşağılayan ve kötüleyen sosyo-politik büyük anlatıları nasıl benimsediklerini, müzakere ettiklerini ve bunlara nasıl direndiklerini araştırarak mevcut literatüre katkı sunmayı amaçlıyor. Çalışma sonucunda, Roman kadınların kendilerini ve kendi etnik kökenlerini tanımlarken Türkiye’nin sosyo-politik bağlamında önemli ipuçları verdikleri fark edilmiştir. Ayrıca, Roman kadınların günlük hayatlarını idame ettirirken sosyal dışlanma ve ayrımcılık yaşadıkları, temelde etnik köken, yoksul-luk, cinsiyet kıskacında kaldıkları, bu kıskaçtan sıyrılmak amaçlı çeşitli pratikler ve taktikleri uygu-ladıklarını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Etnik Kimlik, Roman Kadın, Yoksulluk, Sosyal Dışlanma, Ayrımcılık

Kaynakça

• Alpman, P.S. (2018). Sosyal Teorinin konusu olarak kimlik: Sosyal inşacı yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21 (2), 1-28. Balcı, A. (2017). Post-Kolonyalizm. Ş. Kardaş ve A. Balcı (Editör). Uluslararası İlişkilere Giriş içinde (s.269-280). İstanbul: Küre Yayınları.
• Barth, F. (2001). Etnik gruplar ve sınırları kültürel farklılığın toplumsal organizasyonu. (A. Kaya ve S. Gürkan, Çev.). Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Bauman, Z. (2010). Küreselleşme toplumsal sonuçları. (A. Yıldız, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2013). Sosyolojik düşünmek. (A. Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Beauvoir, S. d. (2010). Kadın "İkinci Cins" evlilik çağı. (B. Onaran, Çev.). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Bora, A. (2016). Kadınlar ve hane: "Olmayanın nesini idare edeceksin?". N.Erdoğan (Editör), Yoksulluk Halleri Türkiye’de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri içinde (s.97-132). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Boz, E. (2010). Çerkez etnik kimliğinin yeniden inşasında akrabalık. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antropoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Caner, D. (2019). Çingene kadınların anlatılarındaki göç ve mekan: Ankara Kale Mahallesi’nde bir saha araştırması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı, Ankara.
• Castells, M. (2006). Enformasyon çağı: Ekonomi, toplum ve kültür kimliğin gücü II.Cilt. (E. Kılıç, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çiğdem, A. (2016). Yoksulluk ve dinsellik. N.Erdoğan (Editör), Yoksulluk Halleri Türkiye'de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri içinde (s.203-247). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Dural, A. ve Eseler, B. (2019). Bir karşı-hegemonya kültürü olarak çingene müziği: 'Mahcup red' notaları. Etnomüzikoloji Dergisi, 1, 26-49.
• Dişli, S. (2016). Çingene mi roman mı? Bir inşa süreci. AÜDTCF Antropoloji Dergisi, 31, 97-117.
• Erdoğan, N. (2016a). Yok-sanma: Yoksulluk-maduniyet ve fark yaraları. N. Erdoğan (Editör). Yoksulluk Halleri Türkiye'de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri içinde (s.47-95). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Erdoğan, N. (2016b). Garibanların dünyası: Türkiye'de yoksulların kültürel temsilleri üzerine ilk notlar. N. Erdoğan (Editör), Yoksulluk Halleri Türkiye'de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri içinde (s.29-46). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğdu, S. ve Toksöz, G. (2013). Kadınların görünmeyen emeğinin görünen yüzü Türkiye'de ev işçileri. Uluslararası Çalışma Ofisi- Ankara: Çalışma Koşulları ve İstihdam Serisi.
• Eriksen, T.H. (2002). Etnisite ve milliyetçilik antropolojik bir bakış. (E. Uşaklı, Çev.). İstanbul: Avesta Yayın. Erşen, U. B. (2018). Yeni bir dil yeni cinsiyet düzeni. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(1), 1-41.
• Fearon, J.D. and Laitin, D.D. (2000). Violence and the Social construction of ethnic identity. International Organization, 4(54), 845-877.
• Girgin, G. (2018). Dünya çingeneleri konuşuyor! Post-fordizm, yaratıcı endüstriler ve dünya müziği. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(18), 349-358.
• Hobsbawm, E. (2006). Geleneğin icadı. (M.M. Şahin, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Kafalı, H. (2017). Yoksulluk ve din (Kütahya örneği). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana bilim Dalı, Ankara.
• Karayılmazlar, E. (2006). Küreselleşme sürecinde yoksulluk ve eğitim. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(2), 205-225.
• Kılıç, F. (2019). Kadına şiddet: Nevşehir ili özelinden hareketle Anadolu'da kuma gerçeği. Düşünce Dünyasında Türkiz Ulusal Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, Özel sayı, 653-662.
• Kızılay, Ş. E. (2011). Küreselleşme, madun kamusallığı ve taktikler: Afyon Çavuşbaş Mahallesi örneği. idealkent, 2(3), 94-129.
• Kiraz, S. ve Kestel, S. (2017). Kadınların madun sorunsalı ve bir alternatif olarak yeni medyada dijital aktivizm: Change.org. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 53, 139-163.
• Kolukırık, S. (2006). Sosyolojik perspektiften Türkiye çingeneleri: İzmir çingeneleri üzerine bir araştırma. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-24.
• Koptekin, D. (2013). Roman çocukların kendi kimliklerini tanımlama biçimleri: İzmir Tepecik örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Aile Eğitimi ve Danışmanlığı Anabilim Dalı, İzmir.
• Okely, J. (1983). The traveller- gypsies. Cambridge: Cambridge University Press.
• Okumuş, E. (2011). Bir sosyal eşitsizlik örneği olarak yoksulluğun dini meşrulaştırımı. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 5, 3-14.
• Özateşler, G. (2016). Çingene Türkiye'de yaftalama ve dışlayıcı şiddetin toplumsal dinamiği. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Özcan, U. ve Dalyan, M. (2011). 19.yy'da Rumlarda ve Arnavutlarda evlilik müessesesinde başlık uygulamaları. History Studies International Journal of History, 3(3), 319-336.
• Santrock, J. W. (2014). Yaşam boyu gelişim gelişim psikolojisi. (G. Yüksel, Çev. Editörü). Ankara: Nobel Yayın. Petrova, D. (2003). The Roma: Between a myht and the fature. Social Research: An International Quarterly, 70(1), 111-161.
• Smith, A.D. (2002). Ulusların etnik kökeni. (S. Bayramoğlu ve H. Kendir, Çev.). Ankara: Dost Kitapevi.
• Somersan, S. (2007). Swapping identities in sulukele. J.Fornas, M. Fredriksson (Editör), A European Cultural Studies Conference in Sweden içinde (s.721-732). İsveç: Linköping Üniversitesi Elektronik Yayınevi, 5 Mayıs 2020 tarihinde https://ep.liu.se/en/conference-article.aspx?series=&issue=25&Article_No=71 adresinden erişildi.
• Surdu, M. and Kovarts, M. (2015). Roma identity as an expert-political construction. Social Inclusion, 5(3), 5-18. Tanrıkulu, S. (2019). Evinde bir aile üyesine bakım veren kadınların bakım verme yüklerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara.
• Taşkın, B. ve Bogenç Demirel, E. (2019). Çeviri sosyolojisi işığında engelli çevirmenler: fenomenolojik yaklaşım ile görünmeyeni görünür kılmak. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 27, 242-254.
• Tekin, H. H. (2006). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 23(112), 101-116.
• Tok, H. (2020, Ocak 26). Roman kadınların yükü ağır. Evrensel Haber. 23 Mayıs 2020 tarihinde https://www.evrensel.net/haber/396052/roman-kadinlarin-yuku-agir adresinden erişildi.
• Tokgöz, G. G. (2012, Ağustos 4). Dünya Çingene Günü İçin 2 İlle de Roman mı olsun? bianet. 13 Nisan 2020 tarihinde, https://m.bianet.org/biamag/azinliklar/137487-ille-de-roman-mi-olsun adresinden erişildi.
• Uştuk, O. (2019). Emek pazarı ve kimliklenme ilişkisi: İzmir Urla Sıra Mahallesi romanları örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İletişim Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara.
• Yıldız, H. (2007). Türkçede çingeneler için kullanılan kelimeler ve bunların etimolojileri. Dil Araştırmaları Dergisi, 1(1), 61-82.
• Yılmaz, S. (2018). Türkiye'de kadınların çalışma hayatındaki yeri ve sosyal güvenlik hukuku düzenlemeleri. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(2), 63-80.