Development of Turkish American Relations in Political and Cultural Diplomacy: The “Fulbright Program Agreement”

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 42, 5999 - 6024, 13.10.2021

Necdet Aysal Lütfi Arslan

https://doi.org/10.26466/opus.910462

Öz

The new world order that was tried to be established at the end of the Second World War required many interactions between countries. Turkey, despite going to war is adversely affected by the consequences of war. The American influence in the world has begun to make itself felt more effectively in areas such as education, culture, economy and foreign policy. In 1946, a working platform named "Fulbright Commission" was established under the presidency of Senator J. William Fulbright in order to develop a common educational philosophy between countries through education and cultural exchange. That the talks in Cairo on February 27, 1946 at December 27, 1949 if approved by Turkey, “Fulbright Agreement" on 18 March 1950, has started to be implemented by Law No. 5596. The objective of the informal agreement is to ensure reciprocal student exchange between the United States and Turkey. Thus, the foundations of a Turkish-American rapprochement that will continue for a long time in the context of cultural and diplomacy were laid. In this study, the historical development of Turkish-American relations in the framework of political and cultural diplomacy is discussed. The Fulbright Agreement signed between the two states has been evaluated through research works based on documents, especially the TITE Archive documents and the press of the period.

Anahtar Kelimeler

Fulbright, Commission, Congress, Agreement, Doctrine

Siyasal ve Kültürel Diplomasi Sarmalında Türk-Amerikan İlişkilerinin Gelişimi: “Fulbright Programı Anlaşması”

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nın sonunda kurulmaya çalışılan yenidünya düzeni, ülkeler arasında birçok etkileşimi zorunlu kılmıştır. Türkiye, savaşa girmemesine rağmen savaşın sonuçlarından olumsuz etkilenmiştir. Dünyada Amerikan etkisi eğitim, kültür, ekonomi, dış politika gibi alanlarda kendisini daha etkili bir şekilde hissettirmeye başlamıştır. Eğitim ve kültürel değişim vasıtasıyla ülkeler arasında ortak bir eğitim felsefesi geliştirmek için 1946’da Senatör J. William Fulbright başkanlığında ‘Fulbright Komisyonu’ ismiyle bir çalışma platformu tesis edilmiştir. Kahire’de 27 Şubat 1946’da müzakerelerinin yapıldığı, 27 Aralık 1949’da ise Türkiye tarafından onaylanan “Fulbright Anlaşması”, 18 Mart 1950’de 5596 Sayılı Kanun ile uygulanmaya başlamıştır. Anlaşmanın resmiyetteki hedefi, Türkiye ile Amerika arasında karşılıklı öğrenci değişimini sağlamaktır. Böylece kültürel ve diplomasi bağlamında uzun süre devam edecek olan bir Türk-Amerikan yakınlaşmasının temelleri atılmıştır. Bu çalışmada siyasal ve kültürel diplomasi çerçevesinde Türk-Amerikan ilişkilerinin tarihsel gelişimi ele alınmıştır. İki devlet arasında imzalanan Fulbright Anlaşması, TİTE Arşiv belgeleri başta olmak üzere belgeye dayalı araştırma eserler ve dönemin basını üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fulbright, Komisyon, Kongre, Anlaşma, Doktrin

Kaynakça

• Akbaş, Z., Çelik, A. H. ve Duman, M. (2019). İkinci yüzyılında işbirliği ve çatışma sarmalında Türk-Amerikan ilişkileri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 2226-2258. DOI: 10.26466/ opus.532884.
• Akgün, S. (1988). Amerikalı misyonerlerin Ermeni meselesinde rolü. Türk Kültürü Dergisi, 17(1-2), 1-12.
• Akgün, S. K. (2015). Amerikan kaynaklarından Kurtuluş Savaşı başında Ermenilerle ilgili gelişmeler. Ermeni Araştırmaları, 50, 13-86.
• Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Arşivi. (tarih yok). Kutu no 24, Belge no 122.
• Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE). (tarih yok). Kutu no 23, Belge no 3.
• Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi. (tarih yok). Kutu no 36, Belge no 88-001.
• Armaoğlu, F. (1988). 20. Yüzyıl siyasi tarihi (1918–1980). Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Atagenç, I. Ö. ve Toprak, N. G. (2019). Türk-Amerikan ilişkilerinde 12 Temmuz 1947 Antlaşması ve Türk siyasal hayatına etkileri. Gazi Akademik Bakış, 12(24), 91-117.
• Ataöv, T. (2006). Amerika, NATO ve Türkiye. (Vol. 116). Istanbul: İleri Yayınları.
• Atatürk, G. M. K. (1989). Nutuk-söylev. (1. Bsm.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Aytepe, O. (1999). Milli mücadele de manda sorunu ve Mustafa Kemal’in yaklaşımı. Atatürk Yolu Dergisi, 6(24), 475-486. DOI: 10.1501/Tite_000000137.
• Bahri, A. T. A. (2000). The influence of an American educator John Dewey on the Turkish Educational system. The Turkish Yearbook of International Relations, 31, 119-130.
• Bilgen, D. (2004). ABD'li gözüyle Sivas Kongresi: Amerikan mandasi, ve gazeteci LE Browne'ın Faaliyetleri. (Vol. 384). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Boehling, R. (1999).The role of culture in American relations with Europe: The case of the United States’s occupation of Germany. Diplomatic History, 23(1), 57-69.
• Boratav, K. (2003). Türkiye iktisat tarihi 1908-2002. Ankara: İmge Yayınları.
• Boztaş, A. (2014). Wilson İlkeleri’nin Türk Dış Politikasına yansımaları: Realist ve pragmatist bir perspektif. Gazi Akademik Bakış, 7(14), 163-176.
• Coşkun, U. (2017). Milli Eğitimi esir alan anlaşma: Fulbrght. Yörünge Dergisi, 21.03.2021 tarihinde https://www.yorungedergi.com/2017/12/milli-egitimi-esir-alan-anlasma-fulbright/. adresinden erişildi.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA). (tarih yok). Belge no 30100, Yer no: 1026309.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi. (1950). Belge no 301218, Yer no: 1504216.
• Değer, M. E. (2004). Oltadaki balık Türkiye: Emperyalizmin tuzaklarındaki ülke. İstanbul: Otopsi Yayınları.
• Göktalay, S. (2018). Erken soğuk savaş döneminde Türk-Amerikan yakınlaşmasının Ankara kent kültürüne etkileri. Ankara Araştırmaları Dergisi, 6(2), 215-231. DOI: 10.5505/jas.2018.03522.
• Gözen, R. (2012). ABD ile ilişkiler. Türk Dış Politikası 1919-2012. H. Çakmak (Ed). Ankara: Barış Kitap.
• Graf T. A. (2012). The role of cultural diplomacy in China-EU and Muslim-us relations: An empirical analysis of public perceptions. The ICD Annual Conference on Cultural Diplomacy. Berlin.
• Kalın, İ. (2010). Yükselen değer Türkiye. İstanbul: Müsiad Yayınları.
• Kantarcıoğlu, S. (1998). Türkiye Cumhuriyeti hükümet programında kültür. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Karaök, T. (2011). Menderes döneminde Türkiye’de eğitim. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(2), 88-97.
• Kasalak, K. (2014). Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı-ABD ilişkileri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 55, 108-124. DOI: 10.1501/Tite_000000416.
• Koç, M. Ş. (1970). Eğitimde emperyalizm ve yabancılaşma. Ankara: Güven Yayınları.
• Oran, B. (2002). Türk Dış Politikası. (1. bsm). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Oran, B. (2004). Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, (I) (1919-1980). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öymen, O. (2003). Silahsız savaş/bir mücadele sanatı olarak diplomasi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Said, E. (1993). Culture and imperialism. New York.
• Sander, O. (2007). Siyasi tarih (1918-1994). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Schneider, Cynthia P. (2006). Cultural diplomacy: Hard to define, but you'd know it if you saw it. The Brown Journal of World Affairs, XIII(1), 191-203.
• Torun, E. (2005), Türk Amerikan İlişkilerinin Dünü, Bugünü ve Yarını. Stratejik Araştırmalar Dergisi, 5, 229-291.
• Tunaya, T. Z. (1952). Türkiye’de siyasi partiler (1859-1952). İstanbul: Arba Yayınları.
• Türk-Amerikan Kültür Münasebetleri.(16 Eylül 1948). Vatan.
• Türk-Amerikan Kültür Anlaşması Dün İmzalandı. (1949). Vatan.
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti arasında imza edilen Anlaşma gereğince temin edilen paraların kullanılmasına dai r Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerik a Birleşik Devletler i Hükümeti arasında imzalanan Anlaşmanın onanması hakkında Kanun. ((18.03.1950). T.C. Resmi Gazete, 7460.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Cerideleri (TBMMZC), Dönem 7; 25(44), 5, 220.
• Us, A. (1966). Asım Us'un Hatıra Notları: 1930 dan 1950 yılına kadar, Atatürk ve İsmet İnönü Devirlerine Ait Seçme Fıkralar. İstanbul: Vakit Matbaası.
• Yavuz, B. S. (1999). Fransız Arşiv Belgelerinin Işığında Chester Demiryolu Projesi, Atatürk Yolu Dergisi, (24), ss. 527-561. DOI: 10.1501/Tite_000000135.