Kriz Sarmalında Etik ve Temsil: Türkiye’de 6 Şubat 2023 Depremleri Bağlamında Vagon Problemi, Toplumsal Cinsiyet ve Medya Söylemi

Yıl 2025, Sayı: Special Issue: Crisis Entangled – Reimagining the Social in Turbulent Times, 119 - 133, 30.10.2025

Edip Doğan , H. Yusuf Güngör

Öz

Bu çalışma, 2023 yılındaki 6 Şubat depremleri sonrasında kriz etiği ve toplumsal cinsiyetin medya söylemindeki yansımalarını incelemektedir. Vagon Problemi metaforundan hareketle, afet anlarında kaynak tahsisi ve etik ikilemlerin toplumsal cinsiyet boyutuyla nasıl kesiştiği araştırılmaktadır. Araştırma, GDELT GKG veri setine dayalı büyük veri analizi yoluyla yürütülmüş; haber yoğunluğu, duygu tonu ve toplumsal cinsiyetle ilişkili temalar nicel olarak değerlendirilmiştir. Bulgular, Hatay’da haber yoğunluğunun diğer illere kıyasla anlamlı ölçüde daha yüksek olduğunu, haber tonunun genellikle bilgi aktarımına odaklanan istikrarlı bir seyir izlediğini ve toplumsal cinsiyet temalarının yalnızca sınırlı ve parçalı bir görünürlük kazandığını ortaya koymaktadır. Bu sonuçlar, kriz dönemlerinde medyanın duygusal veya eşitlikçi bir dil yerine operasyonel bilgiye öncelik verdiğini ve kadınların özgül ihtiyaçlarının yeterince temsil edilmediğini göstermektedir. Çalışma, Vagon Problemi’nin kriz yönetiminde etik ve toplumsal cinsiyet temelli kırılganlıkları görünür kıldığını vurgulamakta; medya söyleminin ve buna bağlı kriz yönetimi pratiklerinin yalnızca nicel yoğunlukla değil, aynı zamanda nitel eşitlik boyutlarıyla da değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmektedir. Bu yolla, kriz sonrasında toplumsal tahayyülü dönüştürmeye katkı sağlayabilecek etik bir kriz yönetimi modelinin geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kriz Etiği , Vagon Problemi , 6 Şubat Depremi , Toplumsal Cinsiyet , GDELT

The Trolley Problem Revisited: Crisis Ethics, Gender, and Media Discourse after the February 6 Earthquakes in Turkiye

Öz

This study examines the reflections of crisis ethics and gender in media discourse following the February 6, 2023 earthquakes. Building on the Trolley Problem metaphor, it explores how resource allocation and ethical dilemmas intersect with gender dimensions in times of disaster. The research was conducted through a big data analysis based on the GDELT GKG dataset, quantitatively assessing news density, sentiment tone, and gender-related themes. The findings reveal that news intensity was significantly higher in Hatay compared to other provinces, that sentiment tone generally remained stable with a focus on information delivery, and that gender themes attained only limited and fragmented visibility. These results demonstrate that, in times of crisis, media prioritized operational information over emotional or equality-oriented discourse, and that women’s specific needs were insufficiently represented. The study underscores how the Trolley Problem highlights ethical and gender-based vulnerabilities in crisis management; it further argues that media discourse and related crisis management practices should be evaluated not only in terms of quantitative intensity but also through the lens of qualitative equity. In doing so, the study contributes to the development of an ethical crisis management model capable of transforming the post-disaster social imagination.

Anahtar Kelimeler

Crisis Ethics , Trolley Problem , February 6 Earthquake , Gender , GDELT.

Kaynakça

• Alexander, D. (2013). Resilience and disaster risk reduction: An etymological journey. Natural Hazards and Earth System Sciences, 13(11), 2707–2716.
• Altıparmak, İ. B., & Birel, S. (2024). 6 Şubat 2023 depremi sonrası sosyal yaşamın toplumsal cinsiyet bağlamında değerlendirilmesi: Nurdağı örneği. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 41(1), 125–145.
• Atlı, K. M., & Ateş, Ö. T. (2023). Toplumsal cinsiyet eşitliği üzerine yapılan araştırmalar: Kadın ve gençlik perspektifleri. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 7(2), 21–36.
• Bago, B., Rand, D. G., & Pennycook, G. (2022). Reasoning about misinformation: Strategic or automatic? Cognition, 223, 105018.
• Beşpınar, F. U., & Beşpınar, L. Z. (2023). 6 Şubat depremlerinin ardından toplumsal cinsiyet ve kadın hakları perspektifinden bir değerlendirme. Ankara Barosu Dergisi, 81(Özel Sayı), 467–502.
• Bradshaw, S. (2015). Gendered crises, gendered responses: Assessing the linkages between gender, disasters and humanitarian crises. Gender & Development, 23(3), 667–681.
• Comfort, L. K. (2007). Crisis management in hindsight: Cognition, communication, coordination, and control. Public Administration Review, 67(s1), 189–197.
• Enarson, E., & Morrow, B. H. (1998). The gendered terrain of disaster: Through women’s eyes. Praeger.
• Enarson, E., & Meyreles, L. (2004). International perspectives on gender and disaster: Differences and possibilities. International Journal of Sociology and Social Policy, 24(10/11), 49–93.
• Enarson, E., & Chakrabarti, P. G. D. (2009). Women, gender and disaster: Global issues and initiatives. SAGE.
• Enarson, E. (2012). Women confronting natural disaster: From vulnerability to resilience. Lynne Rienner.
• Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (5th ed.). SAGE.
• Fothergill, A. (1996). Gender, risk, and disaster. International Journal of Mass Emergencies and Disasters, 14(1), 33–56.
• Foot, P. (1967). The problem of abortion and the doctrine of double effect. Oxford Review, 5, 5–15.
• Gaillard, J. C., Gorman-Murray, A., & Fordham, M. (2017). Sexual and gender minorities in disaster. Gender, Place & Culture, 24(1), 18–26.
• Gaillard, J. C., Sanz, K., Balgos, B. C., Dalisay, S. N. M., Gorman-Murray, A., Smith, F., & Toelupe, V. (2017). Beyond men and women: A critical perspective on gender and disaster. Disasters, 41(3), 429–447.
• Geale, S. K. (2012). The Ethics of Disaster Management. Disaster Prevention and Management, 21(4), 445–462.
• Gutmann, A., & Thompson, D. F. (2012). The Spirit of Compromise: Why Governing Demands It and Campaigning Undermines It. Princeton University Press.
• Kamm, F. M. (2016). "The Trolley Problem and Aggression". Social Philosophy and Policy, 32(2), 1–17.
• Kapucu, N. (2008). Collaborative emergency management: Better community organizing, better public preparedness and response. Disasters, 32(2), 239–262.
• O’Sullivan, L., Aldasoro, E., O’Brien, Á., Nolan, M., McGovern, C., & Carroll, Á. (2022). Ethical values and principles to guide the fair allocation of resources in response to a pandemic: A rapid systematic review. BMC Medical Ethics, 23, 70
• Redhead, C., & Smallman, M. (Eds.). (2024). Governance, Democracy and Ethics in Crisis-Decision-Making: The Pandemic and Beyond (Vol. 4). Manchester University Press.
• Savulescu, J., Persson, I., & Wilkinson, D. (2020). Utilitarianism and the pandemic. Bioethics, 34(6), 620–632.
• Tierney, K. (2014). The social roots of risk: Producing disasters, promoting resilience. Stanford University Press.
• Thomson, J. J. (1985). The trolley problem. The Yale Law Journal, 94(6), 1395–1415.
• Tomczak, M., & Tomczak, E. (2014). The need to report effect size estimates revisited. Trends in Sport Sciences, 21(1), 19–25.
• Tufte, E. R. (2001). The visual display of quantitative information (2nd ed.). Graphics Press.