Çok Boyutlu Türk Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye-Irak-Bölgesel Kürt Yönetimi Arasında Gelişen İlişkiler ve Nedenleri

Yıl 2010, Cilt: 1 Sayı: 2, 53 - 74, 14.07.2016

Özden Zeynep Oktav

Öz

Bu makalede, Türkiye’nin dış politikasında son zamanlarda izlediği aktif ve çok boyutlu politikalarına bir örnek olarak Ankara’nın Bağdat ve Erbil ile yakınlaşma çabaları ele alınmıştır. Gelişen ilişkiler çok kısa bir zamanda, çarpıcı boyutta ve ‘ortak kader’ söylemi temelinde gerçekleşmiştir. Bu politika değişikliklerinin nedenleri bölgenin değişen dinamikleri çerçevesinde incelenmeye çalışılmış ve ne kadar sürdürülebilir olduğu tartışılmıştır. Bu çerçevede küresel değişiklikler ve Ankara’nın bölgedeki gelişmeler paralelinde izlediği Irak politikasının aslında geleneksel Batı yanlısı Türk dış politikasından bir sapma olmadığı, tam aksine şimdiye kadar edinilmiş olan Batılı politik kültürün bir sonucu olduğu çalışmada ele alınmıştır. Bu durum Türkiye’nin bölgede ‘yumuşak bir güç’ olarak önemini artırmaktadır. Bu gün Irak’ın siyasi bütünleşme sancılarının sürdüğü ortamda yaşadığı belirsizlikler, Fırat-Dicle suyunun paylaşımı gibi kronik sorunlar, ve Kerkük’ün statüsü Türkiye’nin Irak’la ve Bölgesel Kürt Yönetimi’yle kurmak istediği stabil ilişkilerin sınırlarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çok Boyutlu Politika, Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Anlaşması, Bölgesel Kürt Yönetimi, Kerkük, SOFA Anlaşması

An Example of Multi-Dimensional Turkish Foreign Policy: Developing Relations between Turkey-Iraq- Kurdish Regional Government and Its Reasons

Öz

This article analyzes Ankara’s recent efforts to bring about a rapprochement with Baghdad and Erbil as an example of Turkey’s active and multi dimensional foreign policy. The striking developments in bilateral relations have been realized in a very short time with a special emphasis on ‘common fate’ rhetoric. The reasons for the developing relations are evaluated in terms of changing dynamics of the region so as to understand to what extent they are sustainable. The study evaluates the fact that Ankara’s policies toward Iraq realized in parallel with the global changes and regional developments are not a deviation from its pro-Western course, on the contrary, they stem from Turkey’s long lasting Western polity culture. This enhances the importance of Turkey as a soft power in the region. Currently, the problems such as Iraqi efforts to ensure political integration, sharing the Euphrates-Tigris waters, and the status of Kirkuk are major obstacles hindering the establishment of fully stable relations between Turkey, Iraq and the Kurdish Regional Government.

Anahtar Kelimeler

Multi Dimensional Policy, High Level Strategic Cooperation Council Agreement, Kurdish Regional Government, Kirkuk, the SOFA Agreement.

Kaynakça

• Aswat Al Iraq, “Syria, Turkey, Iraq Sign Ministerial Meeting Minutes of Coop- eration to Overcome Drought”, 4 Eylül 2009, http://www.iraqdirectory.com/ DisplayNews.aspx?id=10315.
• Akşam, “Terör Zirvesinde Erbil Sürprizi”, 7 Ekim 2009.
• Altunışık, Meliha Benli, “Turkey’s Security Culture and Policy Towards Iraq”, Perceptions, Cilt 12, No. 1, Bahar 2007.
• Altunışık, Meliha Benli, “Turkey’s Iraq Policy: The War and Beyond”, Journal of Contemporary European Studies, Vol. 14, No 2, (2006).
• Ayhan, Veysel, “Türkiye-Irak İlişkileri: Bölge Ülkelerinin Irak Politikası Bağ- lamında Bir Analiz”, Ortadoğu Analiz, Cilt 1, Sayı 9, Eylül 2009
• Batur, Nur, Barzani ile söyleşi, “PKK Mecburen Silah Bırakacak”, Sabah, 1 Ağustos 2009.- BBC Turkish, “Kuzey Irak Petrolü Devrede”, 2 Haziran 2009.
• Bila, Fikret, “Barzani ile Kürt Açılımı”, Milliyet, 31 Ekim 2009.
• Bila, Fikret, “Barzani’den Söz”, Milliyet, 1 Kasım 2009.
• Boyut Haber, “Petrol Aramak İçin Hidrokarbon Yasası Önemli”, 22 Ağustos , http://www.boyuthaber.com/News/Ekonomi Cemal, Hasan, “PKK Silah Bıraksın Dağdan İnsin”, Milliyet, 15 Ekim 2009.
• CNN Türk. Com, “Suriye-Irak’ın Arasını Türkiye Düzeltiyor”, 1 Eylül 2009 http://www.cnnturk.com/2009/dunya/08/31/suriye.irakin.arasini.turkiye.du- zeltiyor/541475.0/index.html.
• CNN.Com/ World, “Turkey, Syria and Iraq in Water Crisis Summit”, 3 Eylül http://www.cnn.com/2009/WORLD/meast/09/03/turkey.water.shortage
• Çağaptay, Soner, “The Future of the Iraqi Kurds”, Policy Focus 85, Washington Institute for Near East Policy, July 2008.
• Çubukçu, Mete, “Nihayet Irak Kürdistanı”, Radikal, 8 Kasım 2009.
• Davutoğlu ,Ahmet, Stratejik Derinlik - Türkiye’nin Uluslararası Konumu, (İstan- bul, Küre Yayınları, 2001).
• Demir, Metehan, “MGK’dan Talabani’ye Sarı Işık”, Hürriyet, 21 Şubat ih=2008-02-21
• Deutsch, Karl W. et al., Political Community and the North Atlantic Area; Inter- national Organization in the Light of Historical Experience, Princeton: Princeton University Press, 1957.
• Dışişleri Bakanlığı Resmi İnternet Sitesi, “Irak Siyasi Durum Genel Bilgi Notu”, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-irak-siyasi ilişkileri.tr.mfa , 28 Ekim 2009.
• Dörtkardeş, İhsan ve Can Hasasu, “Operasyon Sınırlı Olursa Karışmayız”, Hürriyet, 19 Kasım 2007.
• Erkmen, Serhat, “Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun Bağdat Ziyareti Işı- ğında Türkiye-Irak İlişkileri”, Ortadoğu Analiz, Cilt 1, Sayı 9, (Eylül 2009).
• Evrensel, “Barzani’nin Üs Teklifine Destek Yok”, 5 Kasım 2008.
• Fischer, Joschka, “Winners and Losers of 1989”, Guardian, 7 Kasım 2009.
• Haber Sol, “BM Raporu: Kerkük Irak’ta Kalmalı”, 22 Nisan 2009, http://haber. sol.org.tr/dunyadan/bm-raporu-kerkuk-irakta-kalmali-haberi-13097 http://www.radikal.com.tr/ek_haber.php?ek=r2&haberno=4392
• İpek, Pınar, “2010 Seçimleri Öncesi Petrol Kaynaklarının Önemi”, Ortadoğu
• Analiz, Cilt , 1 Sayı 11, Kasım 2009.
• Keyman , Fuat, “Turkish Foreign Policy in the Era of Global Turmoil”, SETA Policy Brief, No. 39, Aralık 2009.
• Keyman, Fuat, “Dış Politikada Milliyetçilik Kıskacı”, Radikal, 20 Şubat 2005
• Kohen, Sami, “Irak’ta Yeni Gerçekler”, Milliyet, 25 Kasım 2008.
• Milli Gazete, “Irak’ta Seçim Sonuçları Belli Oldu”, 6 Şubat 2009.
• Milliyet, “PKK’nın Tasfiyesi 3’lü Zirvede”, 29 Temmuz 2009.
• Milliyet, “DTP’li Aydoğdu’dan Bir Çıkış Daha”, 23 Şubat 2007.
• Milliyet, “Talabani: Bir Kedi Bile Vermeyiz”, 22 Ekim 2007.
• Milliyet, “Tetik Hattında Savaş Meselesi”, 11 Ağustos 2009.
• Milliyet, “Türkiye’ye Karşı En Sert ve Açık Tehdit”, 8 Nisan 2007.
• Milliyet, “ABD 2011’de Çekiliyor”, 17 Kasım 2008.
• Milliyet, “Etle Tırnak Gibiyiz”, 1 Kasım 2009.
• Münir, Metin, “Kürt Sorununun Petrol Boyutu”, Milliyet, 7 Ağustos 2009.
• Nordland, Rod, “Rebuilding Its Economy Iraq Shuns US Business”, New York Times, 12 Kasım 2009.
• Oğuzlu, H. Tarık, “ABD’nin Irak’tan Çekilme Planları ve ‘Demokratik Açı- lım’”, Ortadoğu Analiz, , Cilt 1 Sayı 1, Kasım 2009.
• Oktav, Özden Zeynep, “Whither Turkish-US Relations in Northern Iraq? A Turkish Perspective”, Journal of South Asian and Middle Eastern Studies, No.28, , ss. 25-48. Radikal, “Gates Barzani’yi Uyardı”, 30 Temmuz 2009.
• Radikal, “Gül Sonsuza Kadar Bekleyemeyiz”, 25 Mart 2009.
• Radikal, “Irak Arap-Kürt Savaşının Eşiğinde”, 11 Ağustos 2009.
• Sabah, “Gül: Türkmenler de Kürtler de Akrabamız”, 14 Ocak 2007.
• Sabah, “Tezkere Meclis’te Kabul Edildi”, 17 Ekim 2007.
• Star, “Irak’la Anlık İstihbarat”, 20 Kasım 2007.
• Star, “Irak’la Ortak Kabinede 48 Stratejik Anlaşma”, 16 Ekim 2009.
• Suruş, Sami, “Obama Maliki’yi Zorluyor”, Avan (Kuveyt gazetesi), 27 Tem- muz 2009 içinde Radikal, 28 Temmuz 2009.
• The Washington Post, “Dispute Over Land Simmering in Iraq”, 18 Mayıs 2009.
• Tınç, Ferai, “Irak Seçim Yasasında Kerkük’e Geçici Çözüm”, Hürriyet, 17 Ka- sım 2009, http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/12955178.asp.
• Turkish Journal, “Davutoğlu: Irak’la Su Meselesine Ortak Kader Olarak Bakıyo- ruz”, 11 Ağustos, 2009.
• Turkish Journal, “Davutoğlu: Irak’la Su Meselesine Ortak Kader Olarak Bakı- yoruz”, 11 Ağustos, 2009.
• Turkish Journal, “Davutoğlu: Irak’la Su Meselesine Ortak Kader Olarak Bakı- yoruz”, 11 Ağustos 2009.
• Veli, Rebwar Kerim, “PKK Kime Hizmet Ediyor?”, Hewler Post, 23 Ekim 2008.
• Wendt, Alexander “Constructing International Politics”, International Security, No. 20, Yaz 1995.
• Wrigley, Patrick, “Dam Dispute Strains Turkey-Iraq Ties”, Asia Times, 2 Ekim http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/KJ02Ak03.html. Yavuz, Hakan M., “Cleansing Islam from the Public Sphere,” Journal of Inter- national Affairs, No. 54, Güz 2000.
• Yaphe, Judith, “After the Surge: Next Steps in Iraq,” Strategic Forum, No. 230, Şubat 2008, www.ndu.edu/inss/Strforum/SF230.pdf .
• Yeni Şafak, “Erdoğan: Irak’la İki Devlet Tek Hükümet’iz”, 15 Ekim 2009.
• Yeni Şafak, “Erdoğan: Irak’la İki Devlet Tek Hükümet’iz”, 15 Ekim 2009.
• Zaman, “PKK ABD’nin Uyuşturucu Listesinde”, 31 Mayıs 2008.
• Zaman, “Savaşın Eşiğinden Sınırsız Dostluğa”, 14 Ekim 2009.