Bir Uzun Hikaye: Cihangir Camii İnşaatı

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 8 - NİSAN, 93 - 114, 15.04.2019

Osman Taşkın

https://doi.org/10.21021/osmed.551075

Öz

Bu makale Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Şehzade Cihangir adına
boğaza hâkim bir tepede yaptırdığı Cihangir Camisi’nin sürüncemede kalan yeniden
yapılışına odaklanmıştır. Çalışmada öncelikle caminin gördüğü onarımlar ve
nihayetinde Sultan Abdülaziz’in 1873 yılında başlatıp II. Abdülhamid’in 1890
yılında tamamlatmasına kadar geçen 15 yıl 7 aylık yeniden inşa süreci ele
alınmıştır. Aynı zamanda küçük bir cami inşaatı çerçevesinde Osmanlı
Devleti’nin iktisadi zorluklarına ve izlediği para politikası ile bürokrasinin
hantallığına dair izlenimlere ulaşmak mümkün olmuştur. Sonuç olarak cami
batılılaşma sürecinin okunabildiği bir mimari değişime uğramışsa da XVI.
yüzyılın temel mimari yapısını da muhafaza etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cihangir Camisi, Mimari, Modernleşme, Camii İnşaatı

A Long Story: The Construction of Cihangir Mosque

Öz

This article consists on the long-standing
reconstruction of the Cihangir mosque built on a hill that overlooking the
Bosporus in the name of the son of the magnificent Sultan Suleiman, Şehzade
Cihangir. İn this study, primarily the repairs that the mosque underwent and
eventually the 15-year 7-month reconstruction period from 1873 when Sultan
Abdülaziz started to 1890 when Abdülhamid II. had it completed was discussed.
Meanwhile, within the framework of a small mosque construction, it is possible
to reach the economic difficulties of the Ottoman Empire and its monetary
policy and the awkwordness of bureaucracy. As a result, the mosque underwent an
architectural change in which the westernization process could be seen, but it
also retained the basic architectural structure of the 16th century.

Anahtar Kelimeler

Cihangir Mosque, Architecture, Modernization, Construction of the Mosque

Kaynakça

• 1.Arşiv Kaynakları
• Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi (VGMA)
• Defterler: 1809/37; 8/59; 438/34; 1781/7; 2706/109; 107/94.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Cevdet Evkaf (C.EV): 598/30177.
• Evkaf Defterleri (EV.d.): 19128;
• Evkaf Muhasebe (EV. MH.): 689/72; 1805/70;.1376/579; 1525/8; 1588/122; 1623/844; 1695/200; 1805/74; 233/116.
• Evkâf Nezâreti Muhasebe Kalemi Tamirat ve İnşaat Kalemi (EV.MH.TİK): 22/507; 109/189; 18/392; 23/296; 23/306; 29/213; 30/66; 31/280.
• Evkaf Sergi Halifeliği (EV.SRG.): 106/328; 241/188; 270/50; 28/178; 44/9.
• Evkâf-Evkâf Muhâsebesi (EV.EMH.TİK.): 161/161; 161/209.
• Evkâf-Zimmet Halifeliği (EV.ZMT.): 235/239; 82/194.
• Maliyeden Müdevver Defterler (MAD. d.) 1845.
• Mektubi Kalemi Cihat (EV. MKT. CHT.) 830/52.
• Mektubi Kalemi (EV.MKT.) 1167/244; 1178/242; 1349/202; 1384/26; 1544/10; 1607/327; 1822/64; 17/303; 17/305; 1878/76; 24/217; 737/278; 880/294; 906/272; 919/59.
• Sadâret Mektubî Kalemi Mühimme Kalemi Belgeleri (A.MKT.MHM): 464/67; 464/18.
• 2.Diğer Kaynaklar
• Ahmet Cevdet Paşa. Tarih-i Cevdet. 12. cilt., İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1974.
• Aslanapa, Oktay. Osmanlı Devri Mimarisi. İstanbul: İnkılap Kitapevi, 1986.
• Ayvansarâyi Hüseyin Efendi. Hadikatü’l-Câvâmi. Haz. Ahmed Nezih Galitekin, İstanbu: İşaret Yayınları, 2001.
• Banoğlu, Niyazi Ahmet. İstanbul Cehennemi Tarihte Büyük Yangınlar. İstanbul: Kapı Yayınları, 2008.
• Can, Selman. Bilinmeyen Aktörleriyle Son Dönem Osmanlı Mimarlığı. Erzurum: Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2010.
• Çeçen, Kazım. İstanbul’da Osmanlı Devrindeki Su Tesisleri. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 1984.
• Çetintaş, Sedat. İstanbul ve Mimari Yazıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2011.
• Deniz, Şefaattin. “Sultan Abdülmecid’in İnşa Ettirdiği Muvakkithaneler, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları, 49. Sayı, (2017): 267-291.
• Deniz, Şefaattin. “Sultan II. Mahmud’a Ait İki Vakıf Eser: Arabacılar Kışlası ve Nusretiye Camileri”. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları, 218. Sayı, Ekim (2015): 163-179.
• Deniz, Şefaattin. “Teşvikiye Camisi’nin İnşaatı (1853-1854), İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları. 221. Sayı, Nisan (2016): 163-189.
• Deniz, Şefaattin. Çırağan/Küçük Mecidiye Camii ve 2012-2015 Restorasyon Çalışmaları. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları -126/ Oksijen Matbaacılık, 2017.
• Dırağ, Havanen. 1831-1900 Yılları Arasındaki İstanbul Yangınları. Basılmamış Mezuniyet Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İstanbul, 1977.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Ali Akyıldız. 24. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 2001: 212-215.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Ara Altun. 7. cilt., İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 1993: 539-540.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cengiz Kallek. 33. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 2007: 338-339.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. İzmet Özmel. 25. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 2002: 107-108.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Mehmet İpşirli. 7. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 1993: 546-548.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Reşat Öngören. 16. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 1997: 310-311.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Salim Aydüz. 31. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 2006: 413-415.
• Diyanet İslam Ansiklopedisi. Tahsin Yazıcı - Mehmet İpşirli. 12. cilt. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi 1995: 408-409.
• Donald Quataert. “19. Yüzyıla Genel Bakış Islahat Devri 1812-1914.” Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, II Editör: Halil İnalcık, Donald Quataert, İstanbul: Eren Yayıncılık, 2006.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi Topkapı Sarayı Bağdat 304 Yazmasının Transkripsiyonu-Dizini. Haz. Orhan Şaik Gökyay 1. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1996.
• Eyice, Semavi. İstanbul Minareleri I. İstanbul: Berksoy Matbaası, 1962.
• Kömürciyan, Eremya Çelebi. İstanbul Tarihi XVIII. Asırda İstanbul. İstanbul: Eren Yayınları, 1988.
• Kumbaracılar, İzzet. İstanbul Sebilleri. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1938.
• Necipoğlu, Gülrü. Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür. Sinan’ın eserlerinin mimari çizimleri ile fotoğrafları Arben N. Arapi, Reha Güven; Çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2013.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 1. cilt., İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1983.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 2. cilt., İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1983.
• Pamuk, Şevket. Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
• Peçevi İbrahim Efendi. Peçevi Tarihi. 1. cilt. Haz. Bekir Sıtkı Baykal, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1981.
• Ressam Hüsni. Bedâyi’-i Âsâr-ı Osmâniye. İstanbul: Matbaa-i Harbiyye, 1335.
• Sahhaflar Şeyhi-Zâde Seyyid Mehmed Es’ad Efendi, Vak’a-Nüvîs Es’ad Efendi Tarihi (Bâhir Efendi’nin Zeyl ve İlâveleriyle) 1237-1241/1821-1826, Haz. Ziya Yılmazer, İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 2000.
• Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi Tarihi. Müri’t-tevârih II.B., Haz. M. Münir Aktepe. İstanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1980.
• Sezgin, Haluk. Türk İslam Ülkeleri Mimarisine Toplu Bakış. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, 1979.
• Süleymaniye Vakfiyesi. Haz. Kemal Edip Kürkçüoğlu. Ankara: Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, 1962.
• Turan, Şerafettin. Kanunî’nin Oğlu Şehzade Bayezid Vakâsı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1961.
• Türker, Ebru. Cihangir Camisi Mimarlık Tarihi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, 2015.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi, 2. cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1961.
• Yılmaz, Yasin. Kanûnî Vakfiyesi Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü, 2008.