Halk Hikayelerinde Matbuat Umum Müdürlüğü’nün Aldığı Kararların Uygulanmasına Bir Örnek: Arzu ile Kamber Hikayesi

Yıl 2024, Sayı: 23, 310 - 322, 15.12.2024

Mehmet Fatih Akbaba

https://doi.org/10.21021/osmed.1478469

Öz

Halk hikâyeleri, bir sözlü kültür ürünü olarak edebî ve toplumsal hayata girmiş daha sonra yazılı olarak geleneğini devam ettirmektedir. Her toplumun her kültürün kendi birikimin ürünü olan halk hikâyeleri, Türk kültüründe ozanlık geleneği ile başlamış daha sonra Osmanlı’da âşıklık geleneğinin unsuru olarak devam edip yazılı eserler aracılığıyla günümüze kadar ulaşmıştır. Elbette ki, halk edebiyatı ürünlerinin oluşumunda toplumların kendi birikimi kadar bu hikâyelere yükledikleri anlam da etkilidir. Halk hikâyeleri, toplumların realizmle ilişkisinin arttığı bir dönemde ortaya çıktı.

Bu çalışmada öncellik olarak, halk hikâyesi kavramını yeniden uzun uzadıya açıklamak değil, Türkiye sahasındaki kaynaklarda yer alan, aynı başlığı taşıyan “Arzu ile Kamber” hikâyesinin 1908 yılı öncesi taşbasması nüshasıyla 1928 sonrası yeni harfle (Latin harfleriyle) yeniden ortaya konan nüshasını, 1937 yılında Matbuat Umum Müdürlüğü’nün almış olduğu kararlar doğrultusunda incelemek ve bu anlamda değerlendirme yapmaktır. Bu değerlendirme sonunda, Matbuat Umum Müdürlüğü’nün kendi kararları doğrultusunda başlattığı girişimlerinin ne anlama geldiğini ve bu anlamı ne kadar başarıya taşıdığını ortaya koymaya çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Halk, Hikaye, Türk, Kültür, Eğitim

An Example of the Implementation of Decisions Taken by the General Directorate of Printing in Folk Stories: The Story of Arzu and Kamber

Öz

Folk tales entered literary and social life as a product of oral culture and later continued their tradition in written form. Folk tales, which are the product of every society and culture's own accumulation, started with the bard tradition in Turkish culture, then continued as an element of the minstrelsy tradition in the Ottoman Empire and reached the present day through written works. Of course, the meaning that societies attach to these stories is as effective as their own knowledge in the formation of folk literature products. Folk tales emerged in a period when societies' relationship with realism increased.

The priority in this study is not to explain the concept of folk tale at length, but to examine the lithographic version of the story "Arzu ile Kamber" with the same title, which is included in the sources in Turkey before 1908, and the copy that was reproduced in new letters (Latin letters) after 1928; and to evaluate in line with the decisions taken by the General Directorate of Press in 1937. At the end of this evaluation, it is tried to reveal what the initiatives initiated by the General Directorate of Press in line with its own decisions mean and how much this has been achieved.

Anahtar Kelimeler

Folk, Story, Turkish, Culture, Education

Kaynakça

• I. Kitaplar, Makaleler, Telif Eserler
• Arzu ile Kamber. İstanbul: İstanbul Maarif Kitaphanesi, 1946. s. 12-14.
• Boratav, Pertev Naili. Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Adam Yayınları, 1988.
• Burke, Peter. Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü. Çev., Göktuğ Aksan. Ankara: İmge, 1996.
• Dino, Güzin. Türk Romanının Doğuşu. İstanbul: Cem Yayınları, 1978.
• Dundes, Alan. “Halk Kimdir” Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Milli Folklor Yayınları, 2003.
• Güloğlu, Faruk Rıza. Halk Kitaplarına Dair. İstanbul: Bozkurt Matbaası, 1937.
• Kantarcıoğlu, Sevim. Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1988.
• Kaya, Muharrem. Türk Romanında Destan Etkisi. Ankara: Kültür Bakanlığı, 2004.
• Spies, Otto. Türk Halk Kitapları. Çev., Behçet Gönül. İstanbul: Eminönü Halkevi Neşriyatı, 1941.
• II. Süreli Yayınlar, Gazete, Macmua
• Arıoğlu İ. E; Aydoğdu Atasoy Ö. “Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Geleneksel El Sanatları ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’’. Turkish Studies (Elektronic). 10/16(2015), ss. 109-126.
• Arıoğlu, İbrahim Ethem. “Günümüzde Meddahlık Geleneği Üzerine Bir Değerlendirme”, Türklük Biliminde Gür Bir Ses Prof. Dr. İsa Özkan’a Armağan, ed. İbrahim Dilek-İhsan Kalenderoğlu, Ankara: 2019, ss. 249-270.
• Bayraktar, Zülfükar. “Âşıklık Geleneğinin Yaşatılmasında Kültürel İcra Mekânı Olarak Eğitim Kurumlarının Rolü: İzmir Halk Âşıkları Derneği Örneklemi”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 7/11(2014), ss. 20-35.
• Cemiloğlu, Mustafa. “Halk Hikâyeciliği ve Hikâyelerin Yazıya Aktarılması Problemleri”. Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı, 2002.
• Ekici, Metin. “Halk Bilimi Çalışmalarında Metin(Text), Doku (Texture), Sosyal Çevre ve Şartlar (Konteks) İlişkisinin Önemi”. Milli Folklor Dergisi. 10 (39)(1998).
• Elçin, Şükrü. “Bir Tamim ve İki Mektup”. Türk Folklor Araştırmaları Dergisi. 10 (210)1967.
• Görkem, İsmail. “Türk Halk Hikâyelerinin Canlı Gösterim olarak İncelenmesi”. Milli Folklor Dergisi. 37(1998).
• Necatigil, Behçet. “Halk Hikâyelerimizin ve Halk Kitaplarımızın Yapıları, İncelenmesi, Çağdaş Edebiyata Etkileri”. Milliyet Sanat Dergisi. 176(1976).
• Öztürk, Serdar. “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Halk Kitaplarını Modernleştirme Çabaları”. Kebikeç Dergisi. 21(2006), ss. 47-72.
• Sert, Hale. “İdeolojinin Aktarımında Halk Hikâyelerinin İşlevi: Arzu İle Kanber Örneği” Milli Folklor Dergisi. 88(2010), ss. 66-70.