Osmanlı Modernleşmesinin Batı Etkisindeki Estetik Sanatlarının Doğuşuna Tesiri

Yıl 2024, Sayı: 23, 192 - 206

Nurettin Gemici

https://doi.org/10.21021/osmed.1478981

Öz

Modernleşme kavramı, sosyo-ekonomik ve siyasal bir süreç olarak toplumların değişim ve dönüşümünün bir göstergesidir. Osmanlı’da modernleşme kendi iç dinamiklerinin ve dış faktörlerin etkileşimiyle bu süreç farklı olarak gelişmiştir. 19. yüzyılla birlikte Batı Avrupa’nın modernleşmesinden farklı olarak gelişen Osmanlı modernleşmesi, konunun uzmanlarınca farklı perspektiflerden ele alınmıştır. Osmanlı modernleşmesi, siyasi ve askeri açıdan geri kaldığı Avrupa karşısında tekrar üstünlüğü elde etmek için, izlenmesi gereken yeni yol arayışıdır. Osmanlı’da modernleşme düşüncesi, Batı Avrupa’daki gibi toplumsal değişim süreci içinde kendiliğinden oluşan bir değişimden ziyade, devletin içinde bulunduğu olumsuz şartlardan kurtulmak amacıyla devlet idaresinin çırpınışı olarak görülmektedir. Avrupa’daki sanayinin, hukuk sisteminin, askeri teşkilatlanmanın, siyasal yapının ve ekonomik yapının hızla değişip dönüşmesine rağmen Osmanlı Devleti sosyal, iktisadi, siyasi ve askeri alanlarda ileri konumunu korumayı başarmıştı. Osmanlı Devleti’ni bütün bu olup biten şeylerden en çok rahatsız eden husus askeri alandaki geri kalışıydı. Bu geri kalış sadece silah teknolojisinde olmayıp savaş öncesi ve sonrası organizasyon konusunda başarısızlık olarak da tebarüz etmekteydi. Sosyal ve kültürel anlamdaki yenilikler ise Tanzimat dönemi ile başlayarak Osmanlı modernleşme süreci ivme kazanarak Meşrutiyet dönemleri ile gelişmiş fakat geleneksel devlet yapısının ve dini yaklaşımın kolay kolay terk edilememesi sebebiyle başarıya ulaşamamıştır. Osmanlı’nın geç döneminde başlayan bu modernleşme süreci, Cumhuriyet’ten sonra farklı bir kulvarda ve hızlı bir şekilde devam etmiştir. Osmanlı modernleşmesi, Batı’ya askeri ve bürokratik açıdan yetişme kaygısıyla yola çıkılarak farklı toplumsal, ekonomik ve siyasi dinamiklerin meydana getirdiği sürece evrilmiş de denilebilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Modernleşme, Batılılaşma, Reformlar, Tanzimat.

The Impact of Ottoman Modernization on the Birth of Western-Influenced Aesthetic Arts

Öz

The concept of modernisation is an indicator of the change and transformation of societies as a socio-economic and political process. Modernisation in the Ottoman State developed differently due to the interaction of its own internal dynamics and external factors. In the 19th century, Ottoman modernisation, which developed differently from the modernisation of Western Europe, has been handled from different perspectives by the experts of the subject. Ottoman modernisation was the search for a new path to be followed in order to regain superiority over Europe, which had fallen behind politically and militarily. The idea of modernisation in the Ottoman State is seen as a struggle of the state administration in order to get rid of the unfavourable conditions in which the state found itself, rather than a spontaneous change in the process of social change as in Western Europe. Despite the rapid change and transformation of industry, legal system, military organisation, political structure and economic structure in Europe, the Ottoman State managed to maintain its advanced position in social, economic, political and military fields. What bothered the Ottoman State the most about all these events was its military backwardness. This backwardness was manifested not only in weapon technology but also in the failure of organisation before and after the war. As for social and cultural innovations, the Ottoman modernisation process, which started with the Tanzimat period, gained momentum and developed with the Constitutional Monarchy periods, but it could not succeed because the traditional state structure and religious approach could not be easily abandoned. This modernisation process, which started in the late Ottoman period, continued in a different track and rapidly after the Republic. It can be said that Ottoman modernisation started with the concern of catching up with the West in military and bureaucratic terms and evolved into a process brought about by different social, economic and political dynamics.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Modernization, Westernization, Reforms, Tanzimat.

Kaynakça

• Akgün, Mehmet, Materyalizmin Türkiye'ye Girişi, Ankara: Elis Publishing, 2005.
• Aksoy, Bülent, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Musiki ve Batılılaşma”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Vol. V, İstanbul: İletişim Publishing, 1985, pp. 1212-1236.
• Armağan, Mustafa, “Prof. İlber Ortaylı ile Konuşma, Bir Kabuk Değiştirme Dönemi”, İstanbul Armağanı Lâle Devri, İstanbul: İBB. Kültür İşleri Publishing, 2000.
• Aydın, Abdülhalim, “Batılılaşma Döneminde Şinasi ve Fransız Etkisi”, Hacettepe Üniversitesi Ed. Fak. Dergisi, 17/2, (2000), pp. 105-131.
• Aydın, Derya Uzun, “Osmanlı’nın Son Dönemi’nde Eğitim, Kültür ve Sanat Hayatına Genel Bir Bakış”, İstanbul Journal of Social Sciences, 4, (2013), pp. 1-9.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Publishing, 2002.
• Bozkurt, Gülnihal, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci, Ankara: TTK Publishing, 1996.
• Davison, Roderic H., Osmanlı Türk Tarihi, (1777-1923), (Trans. M. Moralı),İstanbul: Alkım Publishing, 2003.
• Deri, Mehmet, Türkiye'de Azınlıklar ve Azınlık Okulları, İstanbul: IQ Kültür Sanat Pub, 2009.
• Dönmez, Ahmet, Osmanlı Modernleşmesinde İngiliz Etkisi (Diplomasi ve Reform 1833-1841), İstanbul: Kitap Yayınevi, 2014.
• Emecen Feridun, “Süleyman I”, DİA, Vol. XXXVIII, İstanbul: TDV Publishing, 2010, pp. 62-74.
• Ergin, Osman Nuri, Türkiye Maarif Tarihi, Vol. II, İstanbul: Eser Kültür Pub., 1977.
• Germeç, Umut, “Batılılaşma Yönünde Türk Resim Sanatının Estetik Bağlam Sorunu", Ulakbilge, 6/29, (2018), pp. 1363-1387.
• Gündüz, Mustafa, Osmanlı Mirası Cumhuriyet'in İnşası, Ankara: Lotus Pub., 2010.
• Herzog, Christoph, Osmanische Herrschaft und Modernisierung im Irak, Die Provinz Bagdad, 1817-1917, University of Bamberg Press, 2012.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğunda Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Pub., 1993.
• İpşirli, Mehmet, “Harem, Osmanlı Devletinde”, DİA., Vol. XVI, İstanbul: TDV. Pub., 1997, pp. 135-138.
• Karaböcek, Can, “Türk Düşüncesinde Büchner Etkisi ya da “Felsefenin Sefaleti”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 22 (2012), pp. 159-173.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Vol. V, Ankara: TTK. Pub., 1983.
• Kayadibi, Fahri, “Fatih Sultan Mehmet Döneminde Eğitim ve Bilim”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (2003), pp. 1-18.
• Kunt, Metin, Türkiye Tarihi Osmanlı Devleti, 1600-1908, Vol. III, İstanbul: Cem Pub., 1997.
• Okay, Orhan, “Beşir Fuad”, DİA., Vol. VI, İstanbul: TDV. Pub., 1992, pp. 5-6.
• Öztürk, Okan Murat, “Dârülelhân Sürecinde Garpçıların Şark Mûsikîsiyle Baş Etme Stratejileri”, Konservatoryum, 5/1, (2018), pp. 131-157.
• Özcan, Abdülkadir, “Karlofça Antlaşması”, DİA, Vol. XXIV, İstanbul: TDV. Pub., 2001, pp. 504-507.
• Ponting, Clive, Kırım Savaşı, (trans. Hakan Arabacı), İstanbul: Alfa Pub., 2015.
• Sağduyu, Gürdal Bike, “Osmanlı'da Modernleşme Sürecinde Erkek Giyimindeki Değişim Olgusu (1860-1925)”, (Unpublished Master’s Thesis), Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir, 2013.
• Sarı, Gözde Çolakoğlu, 19. Yüzyıl Batılılaşma Hareketlerinin Osmanlı- Türk Müziğine Yansımaları”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 181, (2014), pp. 331-50.
• Şahin, Muhammet - Tokdemir, M. Ahmet, “II. Meşrutiyet Döneminde Eğitimde Yaşanan Gelişmeler”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9/4, (2011), pp. 851-876.
• Şirin, İbrahim, Osmanlı İmgeleminde Avrupa, Ankara: Lotus Pub., 2006.
• Taneri, Aydın, Osmanlı Kara ve Deniz Kuvvetleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Pub., 1981.
• Turhan, Mümtaz, Kültür Değişmeleri, İstanbul: İFAV Publishing, 1987.