Re-Functioning of Historical Buildings: The Example of Tokat Sulu Inn

Yıl 2025, Sayı: 24, 245 - 281

Tuba Yusufoglu , Ceren Güneş

https://doi.org/10.21021/osmed.1494782

Öz

The social, cultural, and economic structures of past societies were shaped by the interaction of their physical environment and created historical environments. However, historical environments and historical buildings are negatively affected by factors such as natural disasters, urban developments, modernization, and unconscious interventions that have occurred during the changing process and are facing the risk of destruction over time. In this context, it is necessary to preserve the historical environments and buildings that are important parts of cultural heritage with all of their values and pass them to the next generations. Historic buildings can be preserved by restoration or can be reused by re-functionalization. This study discusses Sulu Inn, located in the city of Tokat, which stands out with its historical and cultural identity and is located in an urban protected area. This study focuses on the historical development process of Sulu Inn, its architectural features, the recent restoration process, and its re-functioning after the conservation works. In this context, Sulu Inn is evaluated in the light of old and new photographs, literature sources, archival research, on-site investigations, and the latest restoration project. Passing the building to the next generations will come into question through re-functioning of the building.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Re-Functioning/Adaptive Reuse, Architectural Heritage, Sulu Inn, Children's Museum School

Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Tokat Sulu Han Örneği

Öz

Geçmiş toplumların sosyal, kültürel ve ekonomik yapıları bulundukları fiziksel çevreleri ile etkileşim içinde şekillenerek tarihi çevreleri meydana getirmiştir. Ancak değişen süreç içerisinde meydana gelen doğal afetler, kentsel gelişmeler, modernizasyon ve bilinçsiz müdahaleler gibi etmenlerle tarihi çevreler ve tarihi yapılar olumsuz etkilenmekte ve zaman içinde yok olma riskiyle karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu bağlamda kültürel mirasın önemli bir parçası olan tarihi çevreler ile tarihi yapıların, sahip oldukları tüm değerleri ile korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması bir gerekliliktir. Tarihi yapılar, restore edilerek korunabilmektedir veya yeniden işlevlendirilerek tekrar kullanılabilmektedir. Bu çalışmada, tarihi ve kültürel kimliği ile öne çıkan, kentsel sit alanı içerisinde yer alan Tokat ilindeki Sulu Han ele alınmaktadır. Çalışmanın odak noktasını, Sulu Han’ın tarihsel gelişim süreci, mimari özellikleri, son restorasyon süreci ve koruma çalışmaları sonrası yeniden işlevlendirilmesi oluşturmaktadır. Bu bağlamda Sulu Han; eski ve yeni fotoğraflar, literatür kaynakları, arşiv araştırması, yerinde incelemeler ve son restorasyon projesi ışığında değerlendirilmiştir. Yapının yeniden işlevlendirilmesiyle, yapının gelecek kuşaklara aktarılması söz konusu olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Yeniden İşlevlendirme, Mimari Miras, Sulu Han, Çocuk Müze Okulu

Kaynakça

• 1. Araştırma ve İnceleme Eserler
• Acun, Fatma. ‘‘A Portrait of The Ottoman Cities.’’ The Muslim World 92 (2002): 255-285.
• Açıkel, Ali ve Abdurrahman Sağırlı. Osmanlı Döneminde Tokat Merkez Vakıfları-Vakfiyeler. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2005.
• Ahunbay, Zeynep. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1996.
• Ahunbay, Zeynep. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 2009.
• Akar, Tuba. ‘‘Osmanlı Kentinde Ticari Mekânlar: Bedesten-Han-Arasta-Çarşı Mekânları Literatür Değerlendirmesi.’’ Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 7/13 (2019): 267-292.
• Akçay, Dilara Gökçen. ‘‘Tokat Kenti Geleneksel Konut Dokusunun Koruma Bağlamında İrdelenmesi: Halit Sokak, Bey Sokak, Beyhamam Sokak.’’ Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2013.
• Aktüre, Sevgi. 19.Yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekânsal Yapı Çözümlemesi. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, 1978.
• Akyüz, Hatice ve Mehmet Akif Ceylan. ‘‘Osmanlı Döneminde Tokat Şehrinin Fonksiyon Özellikleri.’’ Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11/2 (2020): 110-130.
• Arslan, Esra. ‘‘Erzurum Tarihi Ticaret Bölgesinin Mekânsal Analizi ve Hanların Mimari Kurgusu.’’ Yüksek lisans tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2019.
• Atak, Erhan. ‘‘Tokat Tarihi Yapılarındaki Kuş Evleri.’’ The Journal of Academic Social Science Studies 6/59 (2017): 321-340.
• Atalan, Özlem ve Hasan Şahan Arel. ‘‘15. ve 16. yüzyıllarda Yapılmış Osmanlı Han Yapılarının Mekânsal Analizi.’’ Journal of Turkish Studies 11/2 (2016): 217-228.
• Bağbancı, Muhammed Bilal ve Özlem Köprülü Bağbancı. ‘‘Bursa Hanlar Bölgesi’nde Yer Alan Hanlar, Bedesten ve Çarşıların Deprem Açısından İncelenmesi.’’ Kocaeli 2005 Deprem Sempozyumunda Sunulan Bildiri, Kocaeli, Mart 23-24-25, 2005.
• Bektaş, Cengiz. Koruma Onarım. İstanbul: Literatür Yayınları, 2001.
• Bilgen, Çiğdem. ‘‘Erken Cumhuriyet Dönemi’ne Ait Bir Kitap Taslağı: Tokat Kent Tarihi Çalışmaları Tokat Müzesi Örneği.’’ Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2014.
• Bilgen, Çiğdem. Erken Cumhuriyet Dönemi Müzesine Ait Tarihi Bir Vesika: Tokat Müzesi Defteri. Ankara: VEKAM Yayınları, 2019.
• Boşdurmaz, Nurcan. İpek Yolunda Bir Şehir Tokat. Tokat: Tokat Belediyesi Kültür Yayınları, 2021.
• Bullen, Peter and Peter Love. ‘‘Adaptive Reuse of Heritage Buildings.’’ Structural Survey 29/5, (2011): 411-421.
• Cevizlioğlu, Meliha. ‘‘Tokat Sulu Sokak ve Çevresinde Tarihi Çevre Korumaya Yönelik Bir Araştırma ve Gülbeyaz Evi Koruma Projesi.’’ Yüksek lisans tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2023.
• Order, Cevat. Tarihi Çevre Algısı. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 2018.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehmed Zılli İbn-i Derviş. Evliya Çelebi Seyahatnamesi. Haz., Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, İbrahim Sezgin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• Feilden, Melchior Bernard. Conservation of Historic Buildings. USA: Architectural Press, 2003.
• Gabriel, Albert Louis. Monuments Turcs d’Anatolie, Paris: E. de Boccard, 1934.
• Genç, Mehmet. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi. Ankara: Ötüken Yayınları, 2016.
• Gülenaz, Nursel. Batılılaşma Dönemi İstanbul’unda Hanlar ve Pasajlar. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları (İTO), 2011.
• Gündoğdu, Hamza, Ahmet Ali Bayhan, Ali Murat Aktemur, İshak Umut Kukaracı, Adem Çelik ve Burhanettin Güneş. Tarihi Yaşatan İl Tokat. Ankara: Pys Vakıf Sistem Matbaası, 2006.
• Güran, Ceyhan. Türk Hanlarının Gelişimi ve İstanbul Hanları Mimarisi. İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1976.
• Karabudak, Gökhan. ‘‘Tokat’ta Kültürel Mirasların Buluşma Noktası: 900 Adımda 900 Yıllık Tarihi Kültür Yolu.’’ Uluslararası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi (UHAD) 6/2 (2023): 267-283.
• Karagülle, Besim ve Osman Nuri Savuran. Tokat Müzesi: Tarihi Yapılar, Eski Eserler ve Bölgeleri, Tokatlı Meşhurlar. Yayınlanmamış monografi çalışması, Tokat Müzesi: 1931-1955.
• Kuban, Doğan. Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu Kuram ve Uygulama. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 2000.
• Oral, Beyza. ‘‘Tarihi Han Yapılarının Yeniden İşlevlendirilmesi ve Behram Paşa Hanı Örneği Özelinde İç Mekânlarının İrdelenmesi.’’ Yüksek lisans tezi, Konya Teknik Üniversitesi, 2022.
• Paç, Dilara Gökçen ve Fatih Çağrı Akçay. ‘‘Tarihi Yapılarda Bir Yeniden İşlevlendirme Örneği: Edebiyat Müze Kütüphaneleri.’’ International Academic Social Resources Journal 8/53 (2023): 3728-3739.
• Pehlivan, Gamze Fahriye. ‘‘Anıtsal Türk Mimarlık Örneklerinden Deveci Han’ın Yeniden İşlevlendirilmesi.’’ Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 43 (2018): 537-559.
• Pekol, Banu. ‘‘İstanbul’da Yeni İşlevlerle Kullanılan Tarihi Yapıların Üslup Sorunsalı.’’ Doktora tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2010.
• Saka Akın, Emine ve Aygün Kalınbayrak Ercan. ‘‘Köhneleşmiş Tarihi Kent Çekirdeklerinin Soylulaştırılması Üzerine: Tokat Sulu Sokak Örneği.’’ Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 9/19 (2023): 311-341.
• Saka Akın, Emine ve Hamiyet Özen. ‘‘Tarihi Yapılarda Yeniden Kullanım Sorunları Tokat Meydan ve Sulu Sokak.’’ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 8/1 (2013): 23-48.
• Saka Akın, Emine. ‘‘Conservations and Rehabilitation in Historical Urban Centres: Halit and Gaziosmanpasa 22nd Streets, Tokat, Turkey.’’ ICONARP International Journal of Architecture and Planning, 6/2 (2018): 274-303.
• Saka Akın, Emine. ‘‘Tokat Kenti’nin Fiziksel Gelişimi, Anıtsal ve Sivil Mimari Örneklerinin Analizi ve Değerlendirilmesi.’’ Doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 2009.
• Seçgin, Nuri. ‘‘Tokat’taki Türk Mimari Eserleri.’’ Yüksek lisans tezi, Mimari Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi, 1993.
• Şahinalp, Mehmet Sait ve Veysi Günal. ‘‘Osmanlı Dönemi Anadolu Şehirleri Çarşı Sisteminin Fonksiyonel Analizi.’’ Journal of Turkish Studies 11/8 (2016): 335-360.
• Şenocak, Mahmut. ‘‘Şanlıurfa Şehir İçi Hanlarının Restorasyonu ve Yeniden İşlevlendirilmesinin İrdelenmesi.’’ Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, 2019.
• Tavernier, Jean Baptiste. Les Six Voyages de Jean-Baptiste Tavernier. A Rouen: Chez Pierre le Boucher, 1713.
• Tokat Valiliği. Tokat İl Yıllığı. Ankara: Kayhan Ofset Matbaacılık, 1998.
• Tournefort, Joseph Pitton De. Relation d’un Voyage du Levant, Lyon: Freres Bruyset, 1727.
• Yalaz, Elif Tuğba ve Esra Yaldız. ‘‘Yeniden Kullanım Sonrası Yapısal Müdahalelerin Değerlendirilmesi: Tantavi Ambarı Örneği.’’ Artium 8/2 (2020): 105-117.
• Yalçıner, G. ‘‘Han’’, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, 2 (İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, 1997), 753-754.
• Yaldız, Esra. ‘‘Anıtsal Yapıların Kullanım Sürecinde Değerlendirilmesine Yönelik Bir Model Önerisi.’’ Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, 2013.
• Yavi, Ersal. Tokat. İstanbul: Tokat Otelcilik Turizm A.S. Yayınları, 1986.
• Yemenicioğlu, Ayla. ‘‘Kronolojik Kentin Ürettiği Bir Kolektif Bellek: İzmir Kızlarağası Hanı.’’ Uluslararası Sanat Kültür ve İletişim Dergisi 4/1 (2022): 1-17.
• Yeşilırmak Havzası Kalkınma Birliği. Tokat: Zamana Kök Salan Kent. İstanbul: Sanat Çevresi Yayınları, 2010.
• Yüceses, Birsen. ‘‘Kale Yapılarının Koruma Bağlamında Değerlendirilmesi: Tokat Kaleleri Örneklemesi.’’ Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, 2019.
• 2. İnternet Kaynakları / Online Veriler
• Türkiye Kültür Portalı. ‘‘Emir Han-Bursa.’’ Erişim 5 Ocak, 2024. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/gezilecekyer/emir-han
• Kültür Envanteri. ‘‘Sandal Bedesteni (Kapalıçarşı).’’ Erişim 6 Ocak, 2024. https://kulturenvanteri.com/tr/yer/sandal-bedesteni-kapalicarsi/#17.1/41.01038/28.969589
• Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. ‘‘İstanbul’un Bedestenleri.’’ Erişim 6 Ocak 2024. https://istanbultarihi.ist/197-istanbulun-bedestenleri Kültür Envanteri. ‘‘Kapalıçarşı Haritası, Erişim 6 Ocak, 2024. https://kulturenvanteri.com/tr/yer/kapalicarsi/harita-4 XXI. ‘‘Eklerin Soyo-Kültürel Değer Barındırma Potansiyeli: Büyük Valide Han.’’ Erişim 6 Ocak, 2024. https://xxi.com.tr/i/eklerin-sosyo-kulturel-deger-barindirma-potansiyeli-buyuk-valide-han Sabah. ‘‘Suluhan Çocuk Müzesi’nin Restorasyonu Tamamlandı.’’ Erişim 20 Aralık, 2023. https://www.sabah.com.tr/tokat/2023/06/13/sulu-han-cocuk-muzesinin-restorasyonu-tamamlandi
• Orta Karadeniz Kalkınma Ajansı (OKA). ‘‘Suluhan Çocuk Müze Okulu Projesinde Restorasyon Çalışmaları Başladı.’’ Erişim 20 Aralık, 2023. https://oka.ka.gov.tr/haber/suluhan-cocuk-muze-okulu-projesinde-restorasyon-calismalari-basladi
• T.C. Tokat Valiliği. ‘‘Sulu Han Çocuk Müzesi’nin Restorasyonu Tamamlandı.’’ Erişim 21 Aralık, 2023. http://www.tokat.gov.tr/turkiyenin-ilk-cocuk-muzesi-sulu-han-hazir.