The Policy of the Sublime Porte Regarding the Strategic Meis (Castellorizo) Island Request of Kavalali Mehmed Ali Pasha [1824-1825]

Yıl 2025, Sayı: 26, 268 - 292, 15.09.2025

Emre Koç

https://doi.org/10.21021/osmed.1600366

Öz

The study has focused on the Meis Island lease issue between the central government of the Ottoman State and the governor of Egypt, Kavalalı Mehmed Ali Pasha. The study's primary purpose is to comprehend how the dispute over the lease of a small island has affected the parties' approaches to each other and what kind of policy the parties have adopted in the face of this incident. For this purpose, the apparent and underlying reasons for the request for the island and the rejection of this request have been comparatively examined. As seen within this, the issue of the Meis island lease, being a small request, caused the Ottoman administration to question Kavalalı Mehmed Ali Pasha's real intentions. Mahmud II, who was closely interested in the issue, shared with the statesmen that Kavalalı Mehmed Ali Pasha had begun to create fear of getting invaded among the people living in Ottoman lands. Therefore, the Meis demand had already paved the way for rumors in the mid-1820s that the relations between the two parties could turn into war or hostility. As a result, it can be said that the Meis issue was one of the first and essential developments that caused the center's suspicions about Kavalali Mehmed Ali Pasha to be revealed in the process that carried the relations to a very different dimension. The study's most valuable and original contribution is that the inside story of the incident is supported by the thoughts coming from the hands of the Sultan himself and the counter-comments written from the mouth of Kavalali Mehmed Ali Pasha.

Anahtar Kelimeler

Mahmud II , Egyptian Province , Kavalalı Mehmed Ali Pasha , Mediterrenian , Castellorizo.

Etik Beyan

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise. Peer-review : Externally peer-reviewed. Conflict of Interest : The authors have no conflict of interest to declare. Grant Support : The authors declared that this study has no financial support.

Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Stratejik Meis Adası Talebi ve Babıali’nin Politikası [1824-1825]

Öz

Bu çalışma Osmanlı Devleti merkezi yönetimi ile Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa arasında meydana gelen Meis adası iltizamı meselesini irdelemiştir. Çalışmanın ana amacı küçük bir adanın iltizamı noktasında meydana gelen anlaşmazlığın tarafların birbirlerine yaklaşımlarını ne şekilde etkilemiş olduğunu ve tarafların bu olay karşısında nasıl bir politika ortaya koyduklarını anlamaktır. Bunun için adanın talep edilmesinin ve bu talebin reddedilmesinin görünürdeki ve altta yatan sebepleri karşılaştırmalı olarak irdelenmiştir. Buradan anlaşıldığına göre görünürde küçük bir talep olan Meis adası iltizamı konusu Osmanlı yönetiminin Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın asli niyetlerini sorgulamaya açmasına sebep olmuştu. Konuyla yakından ilgilenen Sultan II. Mahmud, Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Osmanlı topraklarında yaşayanlar arasında işgal korkusu yaratmaya başladığını devlet adamları ile paylaşıma açmıştı. Dolayısıyla Meis talebi henüz 1820’lerin ortasında iki taraf ilişkilerinin bir savaş halini alabileceği veya ilişkilerin her an düşmanlığa dönüşebileceği dedikodularına zemin hazırlamıştı. Neticede Meis meselesinin ilişkileri çok farklı bir boyuta taşıyan süreçte merkezin Kavalalı Mehmed Ali Paşa’ya dair olan şüphelerini açıkça ortaya koymasına sebep olan ilk ve önemli gelişmelerden birisi olduğu söylenebilmektedir. Olayın iç yüzünün bizzat Padişah’ın elinden çıkan düşüncelerle ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın dilinden yazılan karşı yorumlarla desteklenmesi çalışmanın en değerli ve özgün katkısını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

II. Mahmud , Mısır Eyaleti , Kavalalı Mehmed Ali Paşa , Akdeniz , Meis.

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm. Hakem Değerlendirmesi : Dış bağımsız. Çıkar Çatışması : Yazarlar çıkar çatışması bildirmemiştir. Finansal Destek : Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, C..EV. 585/29501.
• BOA, C..İKTS. 16/761; 15/749; 16/761.
• BOA, HAT. 0540/26719.(A).01; 0540/26719.01; 0540/26719.B.02; 0665/32324.(A).01; 0665/32324.01; 0666/32404.01; 674/32978 14; 903/39684; 913/39906; 923/40101; 309/18260; 581/285705; 690/33401.
• TS.MA.e.711/69.
• Diğer Kaynaklar
• Afyoncu, Erhan. Meis Adası Altın Yıllarını Bizim İdaremizde Yaşadı,” son güncelleme 20 Eylül, 2020, https://www.sabah.com.tr/yazarlar/erhan-afyoncu/2020/09/20/meis-adasi-altin-yillarini-bizim-idaremizde-yasadi
• Akalın, Durmuş ve Selim Parlaz. “Nil’de İktidar Mücadelesi ve Kavalalı.” Çankırı Karatekin Üniversitesi Uluslararası Avrasya Strateji Dergisi 1/1 (Çankırı 2012): 115-134.
• Altundağ, Şinasi. “Kavalalı Mehmed Ali Paşa Hakkında Kısa Bir Etüd.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 1/2 (1943): 33-40.
• Bozkurt, Nebi. “İltimas”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXII (İstanbul 2000), ss. 154.
• Cameron, D. A. Egypt, in the Nineteenth Century, Mehemet Ali And His Successors Until the British Occupation In 1882. Smith Elder & Co., Waterloo Place, 15 London 1898.
• Cihangir, Meryem. “İslam Hukuku Açısından İltimas Olgusu ve Adil Yargılamaya Etkisi.” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25/2, (2021): 823-842.
• Çelik, Yüksel. Şeyhü’l-Vüzerâ Koca Hüsrev Paşa, II. Mahmud Devrinin Perde Arkası, Ankara: TTK, 2013.
• Çelik, Yüksel. “Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa'nın Bâbıâlî’ye Karşı Tutumu ve 1836’da Kendisi İçin Hazırlanan Suikast Planı.” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 20 (İstanbul 2009): 69-100.
• Çetin, Atilla, Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Mısır Valiliği-Osmanlı Belgelerine Göre- İstanbul: Fatih Ofset, 1998. Dodwell, Henry. The Founder of Modern Egypt. London: Cambridge Press, 1931.
• Fahmy, Khaled. “The era of Muhammad ‘Ali Pasha, 1805-1848.” The Cambridge History Of Egypt, Volume 2 Modern Egypt, from 1517 to the end of the Twentieth Century, Edited By M. W. Daly, (London: Cambridge Press, 1998): 139-179.
• Fahmy, Khaled. Paşanın Adamları-Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Ordu ve Modern Mısır. Çev., Deniz Zarakolu İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Gencer, Fatih. “İbrahim Paşa’nın Anadolu’yu İstilası (1832-1833).” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/42, (Şubat 2016): 641-657.
• Genç, Mehmet. “İltizam”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXII (İstanbul 2000), ss. 154-158.
• Kızıltoprak, Süleyman. “Mehmet Ali Paşa’nın Taşöz Adasına Konu Olan Vakfı ve Kavala’daki Külliyesi.” Balkanlar’da İslam Medeniyeti Uluslararası Üçüncü Sempozyum Tebliğleri Bükreş-Romanya 1-5 Kasım 2006 (İstanbul 2011): 519-546.
• Kuran, Ercüment. “Sultan II. Mahmud ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın Gerçekleştirdikleri Reformların Karşılıklı Tesirleri.” Sultan II. Mahmud ve Reformları Semineri 28-30 Haziran 1989, Bildiriler (İstanbul 1990): 107-111.
• Kütükoğlu, Mübahat. S. “Takrir”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXXIX (İstanbul 2010), ss. 471-472.
• M. D., R.R. Madden. Egypt and Mohammed Ali, Adams & CO. London: Hamilton Published, 1841.
• Mikhail, Alan. Osman’ın Ağacı Altında, Osmanlı İmparatorluğu, Mısır ve Çevre Tarihi, çev., Seda Özdil, II. Basım, Çev., Seda Özdil, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2020.
• Mikhail, Alan. Osmanlı Mısır’ında Doğa ve İmparatorluk, Bir Çevre Tarihi, Çev., Seda Özdil, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2024.
• Örenç, Ali Fuat, Balkanlarda İlk Dram, Unuttuğumuz Mora Türkleri ve Eyaletten Bağımsızlığa Yunanistan, İstanbul: BKY, 2009.
• Örenç, Ali Fuat. “Some New Considerations on the East Mediterranean Policy of Mehmed Ali Pasha, Governor of Egypt.” Türklük Araştırmaları Dergisi 18/Güz (2005): 131-151.
• Örenç, Ali Fuat. “Yakındönem Tarihimizde Rodos Adası.” Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2001.
• Özdemir, Elif. “1 Numaralı Nefy ve Kısâs Defteri’ne Göre Osmanlı Devleti’nin Sürgün Politikası (H. 1258-1259/M. 1842-1843).” History Studies 10/3, (April 2018): 179-196.
• Özlü, Zeynel ve İsmail Hakkı Üzüm. “Kavalalı Mehmet Ali Paşa Dönemi’nde Mısır ve Antalya Havalisi Arasında Yapılan Kereste Ticaretine Dair Bulgular.” Antalya Kitabı-4, Toprak, Su, Medeniyet: Antalya, Editör Kurulu: Bedia Koçakoğlu-Diren Çakılcı, (Konya 2010): 57-68.
• Samur, Sebahattin. “Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın (1770-1849) Sosyal Politikaları; Mısır ve Diğer Osmanlı Eyaletlerindeki Etkisi.” Bilimname, XIII/2 (2007): 131-138.
• Shaw, Stanford J. ve Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire And Modern Turkey, Volume II: Reform, Revolution, and Republic The Rise of Modern Turkey, 1808-1975. New York: Cambridge University, Transferred to Digital Printing, 2005.
• Şimşek, Fatma. “Orta Çağ’dan Osmanlı Dönemine Doğu Akdeniz’de Rekabet Kıskacında Bir Ada: Meis.” Tarih İncelemeleri Dergisi XXXVII-2 (2022): 647-685.