The Captivity of Eyub Sabri Akgol from Ohri in The First World War and The Efforts of Return by The Ottoman Empire

Yıl 2025, Sayı: 27, 133 - 160

Vedat Tüfekçi

https://doi.org/10.21021/osmed.1654218

Öz

The Ottoman Empire entered the First World War as a fait accompli of the Committee of Union and Progress and started taking its first prisoners at the beginning of the war. During the war, the Ottoman State maintained its relations with the Allied Powers and diplomatic ties with intermediary states and institutions to repatriate prisoners. Among these prisoners was an important person for the Committee of Union and Progress in general and for Talaat Pasha. Eyub Sabri, who was arrested by the French on his way to Albania as an officer of the Committee of Union and Progress before the Ottoman Empire entered the war, was sent to Malta and held prisoner by the British during the war. The fact that the Committee of Union and Progress, especially Talaat Pasha, put Eyub Sabri to the British as a precondition for prisoner exchange put a strain on the prisoner exchange negotiations between the two states. In other words, the personalization of the prisoner exchange led to the failure of the prisoner exchange. Realizing that Eyub Sabri was an important figure for Talaat Pasha and the Committee of Union and Progress, Britain used Eyub Sabri as a bargaining tool in the prisoner exchange. Eyub Sabri became a victim of Talaat Pasha and the Committee of Union and Progress, who were trying to free him, and had to live as a prisoner in Malta for four years. His freedom was only possible at the end of the war. This study discusses the efforts to repatriate from captivity Eyüp Sabri, one of the leading figures of the Committee of Union and Progress and a friend of Talat Pasha.amined and the attempts of Talat Pasha in particular and the Ottoman Empire in general for the return of Sabri Bey throughout the war were examined in detail.

Anahtar Kelimeler

Eyüp Sabri Bey , Osmanlı , İngiltere , Esir , Malta

Etik Beyan

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

Ohrili Eyüp Sabri Akgöl’ün Birinci Dünya Savaşı’nda Esareti ve Osmanlı Devleti Tarafından Geri Getirilme Çabaları

Öz

Osmanlı Devleti, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin bir oldubittisiyle Birinci Dünya Savaşı’na girmiş ve henüz savaşın başında ilk esirlerini vermeye başlamıştır. Savaş süresince İtilaf Devleti ile ilişkisini kesmemiş ve esirlerin yurda döndürülüş çalışmaları için aracı devletler ve kurumlarla diplomatik ilişkilerini yürütmüştür. Bu esirler arasında genel olarak İttihat ve Terakki, özel olarak Talat Paşa için önemli bir kişi vardır. Osmanlı Devleti henüz savaşa girmeden İttihat Terakki tarafından görevli olarak Arnavutluk’a giderken Fransızlar tarafından tutuklanan Eyüp Sabri Bey Malta’ya gönderilmiş ve savaş süresince adada İngilizlerce esir tutulmuştur. İttihat Terakki’nin özellikle Talat Paşa’nın Eyüp Sabri Bey’i esir değişimde İngilizlere ön şart olarak ileri sürmesi, iki devlet arasında esir değişimi görüşmelerini zora sokmuştur. Bir başka deyişle esir değişiminin şahsileştirilmesi, esir değişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olmuştur. Sabri Bey’in Talat Paşa ve İttihat ve Terakki için önemli bir şahsiyet olduğunu anlayan İngiltere, Eyüp Sabri Bey’i esir değişiminde pazarlık aracı olarak kullanmıştır. Sabri Bey, kendisinin serbest kalması için uğraşan Talat Paşa’nın ve İttihat ve Terakki’nin kurbanı olmuş ve dört yıl Malta’da esir olarak yaşamak zorunda kalmıştır. Özgürlüğüne kavuşması ancak savaş sonunda mümkün olabilmiştir. Bu çalışmada İttihat ve Terakki’nin önde gelen kişilerinden olup aynı zamanda Talat Paşa’nın arkadaşı Eyüp Sabri Bey’in, esaretten yurda döndürülüş çabaları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eyüp Sabri Bey , Osmanlı , İngiltere , Esir , Malta

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA, Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti 5. Şube (DH.EUM.5.ŞB), 65/41; 84/29; 85/72; 85/88.
• BOA, İrade Dosya Usulü (İ.DUİT), 35/8.
• BOA, Hariciye Nezareti Siyasi Siyasi Kısım Evrakı (HR.SYS), 2189/5; 2191/1; 2195/2; 2211/88; 2238/6; 2238/81; 2240/1; 2241/1; 2241/2; 2241/3; 2241/4; 2241/5; 2241/6; 2242/4; 2245/2; 2245/27; 2245/8; 2978/27.
• BOA, Hariciye Nezareti İstişare Odası (HR.HMŞ.İŞO), 43/17; 43/19.
• BOA, Hariciye Nezareti Tercüme Odası Evrakı (HR.TO), 547/80.
• The National Archive of Britain (TNA)
• TNA, Admiralty Record Office (ADM), 116/1565.
• TNA, Cabine Office (CAB), 23/5/14.
• TNA, Colonial Office (CO), 323/716; 323/748; 323/749; 323/784.
• TNA, Foreign Office (FO), 383/91; 383/101; 383/223; 383/224; 383/243; 383/333; 383/334; 383/335; 383/338; 383/341; 383/344; 383/452; 383/453; 383/457; 383/459.
• TNA, The Ministry of Transport (MT), 9/1190.
• Araştırma ve İnceleme Eserler
• Agreement between the British and Ottoman Governments Respecting Prisoners of War and Civilians. London: Stationery Office, 1918.
• Akgöl, Eyüb Sabri. Esaret Hâtıraları: Bir Esirin Hâtıraları ve Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi: Yunan İllerinde Zavallı Esirlerimiz. Haz., Sefercioğlu Nejat. İstanbul: Tercüman, 1978.
• Erdinç, Erol Şadi. Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti Yargılamaları III: Ankara İstiklâl Mahkemesi ve Siyasî Yargılama. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Kutay, Cemal. Birinci Dünya Harbinde Teşkilat-ı Mahsusa ve Hayber’de Türk Cengi. İstanbul: Ercan Matbaası, 1962.
• Hakimiyet-i Milliye, sayı 1831, 13 Ağustos 1926.
• Savaş Esirleri ile Sivil Esirlere dair İngilizlere Hükûmeti ile Osmanlı Hükûmeti Arasındaki İmzalanan İtilafname. Dersaadet: Askeri Matbaane, 1334.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Birinci Dönem Meclis Albümü 1920-1923: TBMM 2023/6. TBMM Basımevi, 2002.
• The Times, 30 April 1915.