Timber Supply from Bolu Forests for the Imperial Shipyard in the Ottoman Empire and the Difficulties Encountered

Yıl 2025, Sayı: 27, 252 - 275

Ahmet Ercivan

https://doi.org/10.21021/osmed.1665770

Öz

From the early periods of the Ottoman Empire, the navy has had great strategic and economic importance. Although different materials were used in the construction of ships, timber became the most basic building material. The place where the ships were built was Tersâne-i Âmire. Bolu stands out as one of the most important cities in supplying timber to Tersâne-i Âmire. The timber sent from Bolu was used not only in shipbuilding, but also in the construction of mansions and palaces in Istanbul, and also to provide fuel. Especially from the 18th century onwards, the importance of Bolu in this process has increased even more. The timber shipped from Bolu was transported to Istanbul by sea and land. In this study, using archival documents of the Ottoman Empire and the literature in the field, the methods used in the timber shipment from Bolu to Tersâne-i Âmire and the challenges encountered in this process have been examined; the strategic role of Bolu in timber supply has been emphasized.

Anahtar Kelimeler

Bolu , Timber , Navy , Shipyard , Transport

Etik Beyan

I declare that this study is original; that I have acted by the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis, and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used, and that I comply with ethical duties and responsibilities by accepting all the terms and conditions of the Committee on Publication Ethics (COPE). I hereby declare that if a situation contrary to my statement regarding the study is detected, I agree to all moral and legal consequences that may arise.

Osmanlı Devleti’nde Bolu Ormanlarından Tersâne-i Âmire İçin Kereste Tedariki ve Karşılaşılan Zorluklar

Öz

Osmanlı Devleti’nin erken dönemlerinden itibaren donanma, stratejik ve ekonomik açıdan büyük bir öneme sahip olmuştur. Gemilerin inşasında farklı malzemeler kullanılsa da kereste en temel yapı malzemesini oluşturmuştur. Gemilerin inşa edildiği yer Tersâne-i Âmire’dir. Bolu, Tersâne-i Âmire’ye kereste temininde en önemli şehirlerden biri olarak öne çıkmaktadır. Bolu’dan gönderilen keresteler yalnızca gemi yapımında değil, aynı zamanda İstanbul’daki konak ve sarayların inşasında, ayrıca yakacak temininde kullanılmıştır. Özellikle 18. yüzyıldan itibaren Bolu’nun bu süreçteki önemi daha da artmıştır. Bolu’dan sevk edilen keresteler, deniz yolu ve kara yolu ile İstanbul’a taşınmıştır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti’nin arşiv belgeleri ve alandaki literatürden yararlanılarak, Bolu’dan Tersâne-i Âmire’ye kereste sevkiyatında kullanılan yöntemler ve bu süreçte karşılaşılan zorluklar incelenmiş; Bolu’nun kereste teminindeki stratejik rolü vurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bolu , Kereste , Donanma , Tersane , Nakil

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics (COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi[BOA]
• BOA.AE.SMST.III/313-25172; 323-26023; 49-4817 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Ali Emiri Tasnifi)
• BOA. A.} AMD. /35-45 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Amedi Kalemi Evrakı)
• BOA. A.} DVN.SMHM. d. /116-1312 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bâb-Asafi Mühimme Defteri)
• BOA. A.} MKT.UM. /142-56 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Umumi Vilayet Evrakı)
• BOA.A.} MKT.MVL. /90-44 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Meclis-i Vala Evrakı
• BOA. A.} MKT.NZD. /101-95; 218-59 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Nezaret Devair Evrakı)
• BOA. A.} MKT/6-86 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Mektubi Kalemi Evrakı)
• BOA. A.} MKT.MHM. /13-15; 269-66; 262-87. (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Mühimme Kalemi Evrakı)
• BOA. A.} MKT. MVL. /104-27; 136-21 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Meclis-i Vala Evrakı)
• BOA.A.} MKT.NZD. /317-43 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret, Nezaret ve Devair Evrakı)
• BOA. BEO. /4498-337301 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bab-ı Ali Evrak Odası)
• BOA.C.AS. /232-9832; 438-18211; 469-19560 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Tasnifi, Askeriye)
• BOA./C.BH. /238-11064; 250-11588; 7-336 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Tasnifi, Bahriye)
• BOA.C.İKTS. /15-714; 17-842 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Tasnifi, İktisat)
• BOA.C.ML. /207-8543 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Cevdet Tasnifi, Maliye)
• BOA. DH.İD./189-13 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Dahiliye Tasnifi, İdare)
• BOA.DH.MKT. /1700-62; 2402-106 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Dahiliye Tasnifi, Mektubi Kalemi)
• BOA.HAT/1323-51652 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Hatt-ı Hümayun)
• BOA. MV./186-17 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Meclis-i Vükela Mazbataları)
• BOA. MVL. /585-57; 667-37; 648-33 (Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Meclis-i Vala)
• MŞH.ŞSD.d.,5021, 1317. (Meşihat Defterleri)
• Kitap, Makale ve Tezler
• Akşahin, İbrahim Ege. “Sultan Abdülaziz Devrinde Tersâne-i Âmire’de Zırhlı Gemi İnşa Projeleri.” Kadim Dergisi. 4 (2022 Ekim), 55-75.
• Aydın, Yusuf Alperen, Sultanın Kalyonları Osmanlı Donanmasının Yelkenli Savaş Gemileri (1701-1770). İstanbul: Küre Yayınları, 2011.
• Baş, Yaşar. “Kocaeli’den İstanbul’a Kereste Nakli, Tersane ve Tophane’de Kullanımı.”, Studies Of The Ottoman Domain. 6:11: (2016 Ağustos), 149-171.
• Bektaş, İbrahim ve Kiraz İlker. “Batı Karadeniz ve Doğu Akdeniz Orman Ürünleri Endüstrilerinin Hammadde Tercihleri Bakımından Karşılaştırılması.” Turkish Journal of Forest Science. 6:2, (2022 Ekim), 400-411.
• Beşirli, Mehmet. “Sultan Abdülaziz’den Birinci Dünya Savaşına Osmanlı Donanması.” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 11:25 (2010 Şubat), 243-274.
• Bilirli, Tahir. “Osmanlı Donanma Gemileri İçin Viranşehir (Safranbolu) Sancağından Kereste Temini(1800-1850).” Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. (2020 Aralık), 421-437.
• Bostan, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2003.
• Bostan, İdris, Osmanlılar ve Deniz, Deniz Politikaları-Teşkilat-Gemiler. İstanbul: Küre Yayınları, 2017.
• Ceylan, Fatma Ecem. “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Ming-Osmanlı Denizciliği Üzerine Bir İnceleme.” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 8:2, (2023 Eylül), 1195-1238.
• Depe, Enes, “Eski ve Yeni Arasında Osmanlı Donanması: 1770-1790.” Doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, 2023.
• Düzcü, Levent, Yelkenliden Buharlıya Geçişte Osmanlı Denizciliği (1825-1855). İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları, 2017.
• Erbaş, Fatih, Doğu Akdeniz’de Güç Mücadelesi, 19. Yüzyılda Donanmalar. İstanbul: İş Kültür Yayınları, 2019.
• Günal, Zerrin, “Karesioğulları”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXIV (İstanbul 2001), ss. 488-489.
• Karal, Enver Ziya, Selim III’ün Hat-tı Hümayunları Nizamı Cedit 1789-1807. Ankara: T.T.K. Yayınları, 1988.
• Keskin, Özkan. “Osmanlı Ormancılığında Kanunlaştırma Hareketleri ve Yabancı Uzmanların Bu Alandaki Etkileri” Journal of the Faculty of Forestry, Istanbul University. 60:1 (2010), 5-13.
• Kocaoğlu, Burak. “Osmanlı Donanması İçin Canik ve Havalisinden Kereste Temini (1773-1840).” Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 7:1 (2022 Mart), 247-276.
• Orhonlu, Cengiz, “Bolu”, TDV İslam Ansiklopedisi, VI (İstanbul 1992), ss. 276‐278.
• Öden, Zerrin Günal, Karası Beyliği. Ankara: TTK Yayınları, 1999.
• Önal, Güray. Osmanlı Devri Kastamonu Vilayeti Salnâmelerinde Bolu Sancağı 1287 (1870). Bolu: Bolu Belediyesi Bolu Araştırmaları Merkezi, 2011.
• Öztürk, Funda. “19. Yüzyılda Selanik ve Çevresinde Kereste Temini.” Anadolu Balkan AraştırmalarıDergisi. 7:14 (2024 Ekim), 277-293.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. II. İstanbul: MEB Yayınları,1983.
• Panzac, Daniel. Osmanlı Donanması (1572-1923). Çev., Ahmet Maden-Sertaç Canpolat. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Taş, Mehmet. “18. Yüzyıl Osmanlı Donanmasında Kereste Temininde Karşılaşılan Sorunlar.” Turkish Studies – Historical Analyıs. 15:2 (2020), 677-695.
• Zorlu, Tuncay, Osmanlı ve Modernleşme III. Selim Dönemi Osmanlı Denizciliği. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.