نقش آق قویونلوها در نبرد یلدرم بایزید با تیمور در آنکارا 1402/804

Yıl 2020, Cilt: IV Sayı: 1, 61 - 80, 24.07.2020

Akbar Sabourı

Öz

منطقه آناطولی در آستانه حمله تیمور دچار مجادلات و قطب بندیهای متعدد و شکننده بین مدعیان قدرت شده بود، که این امر زمینه را برای مداخلات خارجی در آن منطقه فراهم نمود. در این بین آق قویونلوها که در آرزوی حکومت بر دیاربکر و اطراف آن بودند، به ریاست قرایولوک عثمان، نقش مهم و قابل توجهی را در تحریک و تشویق تیمور در حمله به آناطولی و منهزم ساختن یلدرم بایزید در نبرد آنکارا(1402) ایفا نمودند. این مقاله پژوهشی است درباره نقش و عملکرد طوایف آق قویونلوها در نبرد آنکارا(1402): مسأله نخست این است که دلایل واگرایی آق قویونلوها از بایزید و گرایش آنان به تیمور چه بود، دیگر اینکه آق قویونلوها چه نقشی در پیروزی¬های تیمور در منطقه آناطولی به ویژه در نبرد آنکارا(1402) ایفا کردند و نیز دستاوردهای این نبرد برای آنان چه بود؟ با بررسی انجام شده مشخص می¬شود آق قویونلوها که برای کسب قدرت، زمانی به خدمت امیران محلی ارزنجان، سیواس و حتی پادشاهان مملوک مصر درآمده بودند، پس از مشاهده لشکرکشی و تصرف قلمرو امیرنشین¬های آناطولی از سوی بایزید و حمایت او از دشمن دیرینه آنان قراقویونلوها، مجبور شدند هم برای حفظ و توسعه قلمرو خویش و هم جهت ضربه زدن به بایزید، با همراه کردن نیروهای همگرای محلی با خود، به تیمور متوسل شوند. آنان در گام نخست با از میان برداشتن قاضی برهان الدین حاکم سیواس هم تیمور را از شر یکی از دشمنان سرسختش در آناطولی آسوده کردند و هم باعث ایجاد افتراق در بین اعضاء اتحاد چهارگانه شدند و در ادامه تیمور را در حمله به مناطق سیواس، البستان، ملاطیه و شام، همراهی نمودند. آق قویونلوها در نبرد سرنوشت ساز آنکارا(1402) نیز در جناح چپ لشکر تیمور قرار گرفتند و با مغلوب ساختن سلیمان چلپی فرزند بایزید، که رهبری جناح راست لشکر عثمانی را به عهده داشت، نقش مهمی را در پیروزی تیمور در این نبرد ایفا کردند. ازاینرو، تیمور نیز به هنگام ترک آناطولی، به پاس این خدمات آق قویونلوها، قرایولوک عثمان را به مقام امارت تمام نواحی دیاربکر منسوب کرد. بدین ترتیب آق قویونلوها با اتخاد یک سیاست سنجیده علاوه بر اینکه خود را از عواقب وخیم حملات تیمور حفظ کردند، همچنین با همراه کردن وی در نبرد آنکارا، موفق به تشکیل دولت آق قویونلو شدند.

Anahtar Kelimeler

تیمور, بایزید, یلدرم, آق قویونلوها, آنکارا, Ankara Savaşı, Yıldırım Bayezid, Akkoyunlular, Battle of Ankara, Aqquyunlus

Kaynakça

• Abdurrezzak Semerkandi, Maṭlaʿu’s-saʿdeyn ve mecmaʿu’l-baḥreyn Ebu Bekir Tahrani, Kitab-ı Diyarbekriye Hafız Ebru, Zübdetü't-Tevarih İbn Arabşah, Zindegi-yi Şigiftavor Timur İsmail Aka, Timurlular ismail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi Jhon E Woods , The Aqquyunlu- Clan M. Halil Yinanç , Akkoyunlular, IA Roemer, The Timurid and Safavid periods Yaşar Yücel, Timur’un Oratadoğu-Anadolu Seferleri Yezdi, Zafername