ORUÇ BEĞ TARİHİ’NİN NEŞRİNE DAİR

Yıl 2024, Sayı: 55, 193 - 224, 30.04.2024

Hasan Yüksel

Öz

Necdet Öztürk, Oruç Beğ Tarihi [Osmanlı Tarihi (1288-1502)] (Giriş, çevri metin,
kronoloji, dizin, tıpkıbasım), 1. basım İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 1. Basım, Mart
2014.
Bu eserin aynı yayınevinde daha önce çıkmış iki basımı (Bilge Kültür Sanat,
İstanbul. Ancak 2007 ve 2008) olduğu halde neden birinci basım olarak takdim
edildiği anlaşılamamaktadır. Burada, Oruç Beğ Tarihi adıyla neşredilen bu metnin
giriş bölümü irdelenecek, metin kısmında sadece yanlış okunan, anlamı bozan ve
anlamsız kelimeler üzerinde durulacak; anlamı bozmayan telaffuz farkı ve imla
hatalarına değinilmeyecektir.
Franz Babinger 1925’te Oruç Beğ’in Oxford nüshası ile ona izafe edilen
fakat içinde adı geçmeyen Cambridge nüshasını peş peşe ekleyerek, Osmanlı
harfleriyle Oruç Beğ Tarihi adıyla neşretti. Cambridge nüshasının Oruç Beğ’e
aidiyeti şüphelidir. Nihal Atsız, bu neşriyatı sadeleştirip düzenleyerek, 1972’de Oruç Beğ Tarihi ismiyle yayımladı; ilavesinde tıpkıbasımını verdiği Manisa nüshası,
baskı tekniğinin özensizliğinden okunamaz durumdadır1.
Bugün, Oruç Beğ’e izafe edilen altı nüshadan, Oxford ve Manisa nüshaları
hariç, diğer dördünde Oruç Beğ ismi geçmez; bu nüshalarda kronoloji, muhteva
ve metin bakımından da tam bir uyum söz konusu değildir. İkisinde ismini sarih
olarak belirten Oruç Beğ diğerlerinde neden saklasın? Yayımlayan bunu
tartışmamıştır. Ayrıca aralarındaki fark sadece Oruç Beğ’in isminin yer alıp
almamasından da ibaret değildir
Sayın Necdet Öztürk, bazı varsayımlara dayalı olarak Oruç Beğ’e atfedilen
bu nüshalardan, daha önce Sadettin Buluç’un Anonim Tevârih-i Âl-i Osman olarak
değerlendirip 1938’de üzerinde tez hazırladığı P ve Pa rumuzuyla nitelendirilen
iki nüshadan P’yi esas alıp Pa ve M nüsha farklarını tercihe göre metne alıp veya
dipnotlarda göstererek Oruç Beğ Tarihi ismiyle neşrettiğini ifade etmektedir.
Ancak, Öztürk’ün P’ye göre, konular ve olayların daha kısa tutulduğunu söylediği
ve kimi olayların anlatımında takdim-tehir ve eksiklikler bulunduğunu belirttiği
Manisa nüshasından (M), yer yer bazı kelime ve ibarelere teberrüken atıfta
bulunulmuş olsa aşağıda görüleceği üzere nüsha farklarına tam yer verilemediği
görülmektedir. Halbuki, bu uyumsuzluğu, “P[ve] Pa yazmaları kronolojik sıraya göre
gittiği hâlde, M yazması diğer iki nüshaya uymamaktadır”2 diye açıkça belirten de
kendisidir; buna rağmen yine de P ve Pa nüshaları ile karşılaştırmaya girişmiştir.
Bunun yanı sıra, Oruç Beğ Tarihi adıyla neşredilen bu metin, tashihe muhtaç,
hiçbir anlam ifade etmeyen, cümleyi bozan birçok okuma hatalarını da
içermektedir. Bu okuma hatalarının bir kısmının neşre esas alınan nüshanın
istinsahından kaynaklandığı söylenebilir. Ancak, metin neşri eski harfli bir metni
sadece yeni harflere aktarmaktan ibaret olmadığı da bilinen bir hakikattir.

Anahtar Kelimeler

Oruç Beğ Tarihi, Osmanlı Kronikleri, ORUÇ BEĞ TARİHİ’NİN NEŞRİNE DAİR