The Relationship Between Self-Care Ability and Quality of Life in Türkiye: A Meta-Analysis Study

Yıl 2024, , 378 - 386, 30.08.2024

Cuma Fidan

https://doi.org/10.38108/ouhcd.1339082

Öz

Objective: Within the realm of quantitative and meta-analytical investigations in the literature, the relationship between self-care ability and quality of life remains a subject of contention. Therefore, this meta-analysis investigated the relationship between self-care ability and quality of life.
Methods: YÖK Thesis Center, Google Scholar, DergiPark, and TUBITAK ULAKBIM databases were screened using the keywords “öz bakım gücü/self-care ability” and “yaşam kalitesi/quality of life” between February 1 and July 28, 2023. The inclusion criteria were (1) being written in Turkish and/or English, (2) having full-text access, (3) employing a quantitative research design, (4) having been conducted in Türkiye, and (6) addressing the relationship between self-care ability and quality of life. The literature review yielded 11.617 studies. The sample consisted of 20 studies, which were articles, theses, a conference paper, a book chapter, and a TUBİTAK project conducted between 2006 and 2023. The studies in the sample adopted descriptive and cross-sectional or randomized controlled research designs to address the relationship between self-care ability and quality of life. All the studies in the sample recruited a total of 3.393 participants. The correlation effect size was used to calculate the effect size, while the random effect model was used to calculate the joint effect size. The Egger regression test showed no publication bias.
Results: The results indicated a moderate positive relationship between self-care ability and quality of life.
Conclusion: The results suggest that more research is warranted to understand better the relationship between self-care ability and quality of life.

Anahtar Kelimeler

Meta-analysis, quality of life, self-care ability

Türkiye’de Öz Bakım Gücü ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki: Bir Meta Analiz Çalışması

Öz

Amaç: Literatürde yapılan nicel çalışmalarda ve meta analiz araştırmalarında öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki tartışılan bir konudur. Bu nedenle çalışmada, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırma, meta analiz yöntemi kapsamında gerçekleştirilmiştir. Literatürde öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi ortaya koyan çalışmalara; “öz bakım gücü/self-care ability, yaşam kalitesi/quality of life” anahtar kelimeleri kullanılarak 1 Şubat–28 Temmuz 2023 tarihleri arasında YÖK Tez Merkezi, Google Scholar, DergiPark ve TUBİTAK ULAKBİM veri tabanları aracılığıyla ulaşılmıştır. Bu çerçevede Türkçe ve/veya İngilizce yayın dilinde, tam metne ulaşılabilen, nicel araştırma yöntemi kapsamında Türkiye’de gerçekleştirilen ve öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkiyi araştıran çalışmalar araştırma kapsamına dâhil edilmiştir. Araştırma kapsamında ulaşılan 11.617 çalışmadan 20’si çalışma kapsamına dâhil edilmiştir. Dahil edilen çalışmalar; 2006-2023 yılları arasında, makale, tez, bildiri, kitap bölümü ve TUBİTAK projesi yayın türünde, tanımlayıcı ve kesitsel çalışma ve randomize kontrol yöntem türlerinde gerçekleştirilmiş olup toplam 3.393 birey üzerinde öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki araştırılmıştır. Etki büyüklüğünün hesaplanmasında korelasyon etki büyüklüğü, ortak etki büyüklüğünün hesaplanmasında ise rastgele etki modeli kullanılmıştır. Egger regresyon testine göre ise yayın yanlılığı saptanmamıştır.
Bulgular: Meta analiz sonuçları, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasında orta düzeyde pozitif bir ilişkinin olduğunu göstermiştir.
Sonuç: Çalışmada ulaşılan bu sonuç, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin araştırılmasına yönelik daha fazla çalışmaların yapılmasına ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Meta analiz, özbakım gücü, yaşam kalitesi

Kaynakça

• Ağca A. (2021). Kalp yetersizliği hastalarının hastalık algısının öz bakım ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• AHRQ (2023). Agency for healthcare Research and quality. Effective health care program powered by the evidence-based practice centers. Erişim tarihi: 28 Kasım 2023. https://www.ahrq.gov/research/ publications/pubcomguide/index.html
• Akbolat M, Buket Doğanyiğit P, Amarat M. (2022). Sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesine etkisinde öz bakım gücünün aracı rolü. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 69-75. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.976062
• Alemdar H, Pakyüz SÇ. (2015). Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücünün yaşam kalitesine etkisinin değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 10(2), 19-30.
• Alemdar H. (2015). Hemodiyaliz hastalarında öz-bakım gücünün yaşam kalitesine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
• Alinaghi N, Reed WR. (2018). Meta analysis and publication bias: How well does the fat-pet-peese procedure work. Research Synthesis Methods, 9(2), 285–311. https://doi.org/10.1002/jrsm.1298
• Altıparmak S. (2006). Gebelerde sosyo-demografik özellikler, öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 5(6), 416-423.
• Aminuddin HB, Jiao N, Jiang Y, Hong J, Wang W. (2021). Effectiveness of smartphone-based self-management interventions on self-efficacy, self-care activities, health-related quality of life and clinical outcomes in patients with type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Nursing Studies, 116, 103286. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2019.02.003
• Babineau-Therrien J, Boulet LP, Gagné M. (2020). Self-management support provided by trained asthma educators result in improved quality of life and asthma control compared to usual care: a systematic review and meta-analysis. Patient Education and Counseling, 103(8), 1498-1506. https://doi.org/10.1016/j.pec.2020.02.040
• Bal C. (2022). İnmeli hastalara öz-bakım kuramı'na temellendirilerek verilen tele-hemşirelik eğitiminin yaşam kalitesi ve öz-bakım gücüne etkisi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Bowman NA. (2012). Effect sizes and statistical methods for meta-analysis in higher education. Research in Higher Education, 53, 375-382. https://doi.org/10.1007/s11162-011-9232-5
• Cannon D, Buys N, Sriram KB, Sharma S, Morris N, Sun J. (2016). The effects of chronic obstructive pulmonary disease self-management interventions on improvement of quality of life in COPD patients: A meta-analysis. Respiratory Medicine, 121, 81-90. https://doi.org/10.1016/j.rmed.2016.11.005
• Cochran J, Conn VS. (2008). Meta-analysis of quality of life outcomes following diabetes self-management training. The Diabetes Educator, 34(5), 815-823. https://doi.org/10.1177/0145721708323640
• Cunningham AT, Crittendon DR, White N, Mills GD, Diaz V, LaNoue MD. (2018). The effect of diabetes self-management education on HbA1c and quality of life in African-Americans: A systematic review and meta-analysis. BMC Health Services Research, 18, 1-13. https://doi.org/10.1186/s12913-018-3186-7
• Davidson P, LaManna J, Davis J, Ojeda MM, Hyer S, Dickinson JK, ve ark. (2022). The effects of diabetes self-management education on quality of life for persons with type 1 diabetes: a systematic review of randomized controlled trials. The Science of Diabetes Self-management and Care, 48(2), 111-135. https://doi.org/10.1177/26350106211070266
• Duruk H. (2021). Kalp yetersizliği hastalarında öz-bakım gücü ile yaşam kalitesinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erzurumlu E. (2018). İnmeli hastaların öz bakım gücü ile yaşam kalitesi ve yaşam doyumu arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Esim Dudak F. (2023). Kalp yetersizliği olan hastaların semptom düzeylerinin öz bakım davranışı ve yaşam kalitesine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Gün S, Altay B. (2020). İnmeli hastalarda öz bakım ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Temel V, editor. Research in Health Sciences. Ankara: Duvar Kitabevi, Chapter 31, s. 497-510.
• Hodkinson A, Bower P, Grigoroglou C, Zghebi SS, Pinnock H, Kontopantelis E, ve ark. (2020). Self-management interventions to reduce healthcare use and improve quality of life among patients with asthma: Systematic review and network meta-analysis. BMJ, 370, m2521. https://doi.org/10.1136/bmj.m2521
• Işkın S. (2021). Stomalı bireylerin öz bakım gücü, öz yeterlilik ve yaşam kalitesi düzeylerinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaşıkçı M. (2017). Koroner arter hastalarında Orem’in öz bakım yetersizlik kuramına göre yapılandırılan eğitimin öz bakım gücü ve yaşam kalitesine etkisi. TUBİTAK3001, Proje No: 215S093, Erzurum.
• Koç SN. (2021). Tip 2 diabetes mellitus tanısı olan 18-65 yaş arası hastalarda insomnia varlığının yaşam kalitesi, öz bakım ve diyabet regülasyonu üzerine etkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi Gülhane Tıp Fakültesi, Ankara.
• Kurbun H, Metin Akten I. (2018). Evaluating the self-care ability and quality of life in hemodialysis patients. Turkish Nephrology, Dialysis and Transplantation Journal, 27(3), 277-287. https://doi.org/10.5262/tndt.2018.3229
• Kurbun H. (2017). Hemodiyaliz hastalarında öz bakım gücü ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kırklareli.
• Lee MC, Wu SFV, Hsieh NC, Tsai JM. (2016). Self-management programs on eGFR, depression, and quality of life among patients with chronic kidney disease: A meta-analysis. Asian Nursing Research, 10(4), 255-262. https://doi.org/10.1016/j.anr.2016.04.002
• Michael H, Thornton S, Xie M, Tian L. (2019). Exact inference on the random‐effects model for meta‐analyses with few studies. Biometrics, 75(2), 485-493. https://doi.org/10.1111/biom.12998
• Newham JJ, Presseau J, Heslop-Marshall K, Russell S, Ogunbayo OJ, Netts P, ve ark. (2017). Features of self-management interventions for people with chronic obstructive pulmonary disease associated with improved health-related quality of life and reduced emergency department visits: A systematic review of reviews with meta-analysis. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 12, 1705-1720. https://doi.org/10.2147/COPD.S13 3317
• Nur Durmaz B. (2022). Kalp yetersizliği hastalarında konfor ile semptom şiddeti, öz-bakım davranışları ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özkaraman A, Uzgör F, Düğüm Ö, Peker Ş. (2018). Kanserde sağlık okur-yazarlığının öz yeterlilik ve yaşam kalitesine etkisi. March 2018 Conference, 7. Türk Tıbbi Onkoloji Kongresi.
• Page MJ, Mckenzie JE, Bossuyt PM, Boutron I, Hoffmann TC, Mulrow CD, ve ark. (2021). The PRISMA statement: An updated guideline for reporting systematic reviews. BMJ, 372, n71. https://doi.org/10.1136/bmj.n71
• Siddaway AP, Wood AM, Hedges LV. (2019). How to do a systematic review: a best practice guide for conducting and reporting narrative reviews, meta-analyses, and meta-syntheses. Annual Review of Psychology, 70, 747-770. https://doi.org/10.1146/ annurev-psych-010418-102803
• Tok Yıldız F. (2018). Koroner arter hastalarında orem'in öz bakım yetersizlik kuramı'na göre yapılandırılan eğitimin öz bakım gücü ve yaşam kalitesine etkisi. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Tu W, Xu G, Du S. (2015). Structure and content components of self‐management interventions that improve health‐related quality of life in people with inflammatory bowel disease: a systematic review, meta‐analysis and meta‐regression. Journal of Clinical Nursing, 24, 2695-2709. https://doi.org/10. 1111/jocn.12851
• Wang Z, Zhang Y, Xin Y, Guo W, Zhuang L, Hu X, Gao X. (2019). Is self-management effective for improving the quality of life in adult epileptics? A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. European Journal of Integrative Medicine, 29, 100926. https://doi.org/10.1016 / j.eujim.2019.100926
• Wills OC, Probst YC. (2022). Understanding lifestyle self-management regimens that improve the life quality of people living with multiple sclerosis: A systematic review and meta-analysis. Health and Quality of Life Outcomes, 20, 1-28. https://doi.org/10.1186/s12955-022-02046-1
• Wong AKC, Bayuo J, Wong FKY, Yuen WS, Lee AYL, Chang PK, ve ark. (2022). Effects of a nurse-led telehealth self-care promotion program on the quality of life of community-dwelling older adults: Systematic review and meta-analysis. Journal of Medical Internet Research, 24(3), e31912. https://doi.org/10.2196/31912
• Xu A, Wang Y, Wu X. (2019). Effectiveness of e‐health based self‐management to improve cancer‐related fatigue, self‐efficacy and quality of life in cancer patients: Systematic review and meta‐analysis. Journal of Advanced Nursing, 75(12), 3434-3447. https://doi.org/10.1111/jan.14197
• Yaşar Z, Üstündağ H. (2021). Stomalı hastaların yaşam kalitesi ve öz yeterlilik düzeylerinin belirlenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 107-115. https://doi.org/10.34087/ cbusbed.813080
• Yıldız Ç. (2016). Kronik venöz hastalığı olan bireylerin öz bakım gücü ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Zhang X, Haixia M, Yee LC, Wk HG, Mak YW. (2023). Effectiveness of acceptance and commitment therapy on self-care, psychological symptoms, and quality of life in patients with cardiovascular disease: A systematic review and meta-analysis. Journal of Contextual Behavioral Science, 29, 46-58. https://doi.org/10.1016/j.jcbs.2023.05.007
• Zheng M, Jin H, Shi N, Duan C, Wang D, Yu X, Li X. (2018). The relationship between health literacy and quality of life: a systematic review and meta-analysis. Health and Quality of Life Outcomes, 16, 1-10. https://doi.org/10.1186/s12955-018-1031-7