Determination of Stress Sources of Public Transport Drivers and Effect on Work Stress

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 2, 133 - 149, 31.12.2020

Ebru Tunç Ozan Büyükyılmaz

Öz

This study aims to determine the sources of stress for drivers in the public transport sector and to measure their impact on work stress. For this purpose, data are obtained from 100 minibus drivers working in Safranbolu District of Karabuk/Turkey with a questionnaire. Hypotheses are tested using the partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) through the SmartPLS 3 program. As a result of the study, it is determined that the structure of the work and the organizational structure, which are the sources of organizational stress, have an effect on the work stress of the drivers. On the other hand, no significant effect of organizational policy, intra-organizational relations and physical conditions on job stress has been identified.

Anahtar Kelimeler

Stress, Work Stress, Stress Sources, Public Transport

Toplu Taşıma Sürücülerinin Stres Kaynaklarının Belirlenmesi ve İş Stresine Etkileri

Öz

Bu çalışma, toplu taşıma sektöründeki sürücülerin stres kaynaklarının belirlenmesi ve iş stresi üzerine etkilerinin ölçülmesini amaçlamaktadır. Bu amaç kapsamında, Karabük ilinin Safranbolu ilçesindeki dolmuş şoförlüğü yapan 100 kişiye anket uygulanarak veriler toplanmıştır. Hipotezler SmartPLS 3 programı aracılığıyla kısmi en küçük kareler yapısal eşitlik modellemesi (PLS-SEM) kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda, örgütsel stres kaynaklarından işin yapısının ve örgütsel yapının şoförlerin iş stresi üzerinde etkili olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık, örgütsel politikanın, örgüt içi ilişkilerin ve fiziksel koşulların iş stresi üzerinde anlamlı bir etkisi tespit edilememiştir.

Anahtar Kelimeler

Stres, İş Stresi, Stres Kaynakları, Toplu Taşıma

Kaynakça

• Aydın, İ. (2008). İş Yaşamında Stres. Ankara: Öncü Basımevi.
• Boyd, C. M., Tuckey, M. R., & Winefield, A. H. (2014). Perceived Effects of Organizational Downsizing and Staff Cuts on the Stress Experience: The Role of Resources. Stress and Health, 30(1), 53-64. doi:10.1002/smi.2495
• Budak, S. (2001). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Cam, E. (2004). Çalışma Yaşamında Stres ve Kamu Kesiminde Kadın Çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-10.
• Chin, W. W. (1998). The Partial Least Squares Approach for Structural Equation Modeling. In Modern Methods for Business Research. (ss. 295-336). Mahwah, NJ, US: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Chin, W. W. (2010). How to Write Up and Report PLS Analyses. In V. Esposito Vinzi, W. W. Chin, J. Henseler, & H. Wang (Eds.), Handbook of Partial Least Squares: Concepts, Methods and Applications (ss. 655-690). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences (2. ed.). New York: Routledge.
• Çelik, A. (2010). Kriz ve Stres Yönetimi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Dolan, S., & Lingham, T. (2008). Fundamentals of International Organizational Behaviour. Philadelphia: Woodhead Publishing.
• Efeoğlu, İ. E. (2006). İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Ercan, A., Kazançoğlu, İ., & Küçükaltan, B. (2019). İş Stresi, İş Tatmini, Örgütsel Kıvanç ve İşten Ayrılma Niyeti Etkileşiminin İş Performansıyla İlintisi. Journal of Yasar University, 14(Özel Sayı), 101-114. doi: 10.19168/jyasar.631342
• Ertekin, Y. (1993). Stres Yönetimi. Ankara: TODAİE.
• Esen, M. (2019). İş Stresi, Mesleki Tükenmişlik ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(1), 1-13.
• Evrenkaya, İ. (2019). Sınıf Öğretmenlerinin İş Stresi ve Mesleki Performanslarının İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation Models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50. doi:10.2307/3151312
• Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 91-109.
• Gürbüz, M., & Akyüz, G. (2017). Toplu Taşıma Hizmetinde Örgütsel Stres Kaynakları ve Çözüm Önerileri. Business & Management Studies: An International Journal, 5(2), 382-404. doi:10.15295/bmij.v5i2.122
• Haenlein, M., & Kaplan, A. M. (2004). A Beginner's Guide to Partial Least Squares Analysis. Understanding Statistics, 3(4), 283-297. doi:10.1207/s15328031us0304_4
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2014a). Multivariate Data Analysis (7. ed.). Harlow: Pearson New International Edition.
• Hair, J. F., Sarstedt, M., Ringle, C. M., Smith, D., & Reams, R. (2014b). Partial Least Squares Structural Equation Modeling (Pls-Sem): A Useful Tool for Family Business Researchers. Journal of Family Business Strategy, 5(1), 105-115. doi:10.1016/j.jfbs.2014.01.002
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2017). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) (2. ed.). Thousand Oaks: Sage.
• Hellriegel, D., & Slocum, J. W. (2011). Organizational Behavior (13. ed.). Mason, OH: South-Western Cengage Learning.
• Henseler, J., Hubona, G., & Ray, P. A. (2017). Partial Least Squares Path Modeling: Updated Guidelines. In H. Latan & R. Noonan (Eds.), Partial Least Squares Path Modeling: Basic Concepts, Methodological Issues and Applications (ss. 19-39). Cham: Springer International Publishing.
• House, R. H., & Rizzo, J. R. (1972). Role Conflict and Ambiguity as Critical Variables in a Model of Organizational Behavior. Organizational Behavior & Human Performance, 7(3), 467-505. doi:10.1016/0030-5073(72)90030-X
• Hulland, J. (1999). Use of Partial Least Squares (PLS) in Strategic Management Research: A Review of Four Recent Studies. Strategic Management Journal, 20(2), 195-204. doi:10.1002/(SICI)1097-0266(199902)20:2<195::AID-SMJ13>3.0.CO;2-7
• Jewell, D. S., & Mylander, M. (1988). The Psychology of Stress: Run Silent, Run Deep. In G. P. Chrousos, D. L. Loriaux, & P. W. Gold (Eds.), Mechanisms of Physical and Emotional Stress (ss. 489-505). Boston, MA: Springer US.
• Karimi, R., & Alipour, F. (2011). Reduce Job Stress in Organizations: Role of Locus of Control. International Journal of Business and Social Science, 2(18), 232-236.
• Klarreich, S. H. (1994). Stressiz Çalışma Ortamı. Ankara: Alfa Yayını.
• Leka, S., Griffiths, A., & Cox, T. (2003). Work Organisation and Stress: Systematic Problem Approaches for Employers, Managers and Trade Union Representatives. In. Geneva: World Health Organization.
• McGrath, J. E. (1976). Stress and Behavior in Organizations. In M. D. Dunnette (Ed.), Handbook of Industrial Organizational Psychology. (ss. 1351-1395). Chicago: Rand McNally Co., Inc.
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory (3. ed.). New York: McGraw-Hill Inc.
• Oflaz, M. (2018). İş Stresinin Çalışan Motivasyonu Üzerine Etkisi ve Buna Yönelik Bir Uygulama. Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oğlak, H. (2019). Gece Nöbeti Tutan Sağlık Personelinin İş Stresinin Değerlendirilmesi: Özel Bir Üniversite Hastanesinde Uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Medipol Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Onay, M., & Kılcı, S. (2011). İş Stresi ve Tükenmişlik Duygusunun İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri: Garsonlar ve Aşçıbaşılar. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 363-372.
• Özafşarlıoğlu, S., & Kılıç, R. (2013). Örgütlerde Stres Kaynaklarının Çalışanların İş-Aile Çatışması Üzerine Etkisi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(3), 208-237.
• Özüdoğru, M. (2019). Sanal Kaytarma ve İşgören Performansı İlişkisinde İş Stresinin Düzenleyici Etkisinin İncelenmesi: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parker, H. (2007). Stress Management. Delhi: Global Media.
• Powell, T. J., & Enright, S. J. (1990). Anxiety and Stress Management. London: Routledge.
• Seyyar, A., & Öz, C. S. (2007). İnsan Kaynakları Terimleri Ansiklopedik Sözlük. Sakarya: Değişim Yayınları.
• Şahin, N. H. (1994). Stres ve Başa Çıkma. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Tekin, B. ve Deniz, B. (2019). Muhasebe Meslek Mensuplarının İş Stresi, İş Performansı ve İş Tatmini Düzeyleri Üzerinde Kontrol Odağı Etkili Bir Faktör Mü?, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 84, 65-94. doi: 10.25095/mufad.625730
• Tekingündüz, S. , Top, M. , Seçkin, M. (2015). İş Tatmini, Performans, İş Stresi ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Hastane Örneği. Verimlilik Dergisi, 4, 39-64.
• Turunç, Ö. (2015). İş Stresi-Kaytarma İlişkisinde Liderin Rolü: Turizm Sektöründe Bir Araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1(2), 142-159.
• Turunç, Ö. ve Çelik, M. (2010). Çalışanların Algıladıkları Örgütsel Destek ve İş Stresinin Örgütsel Özdeşleşme ve İş Performansına Etkisi. Celal Bayar Üniversitesi, İİBF, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 17(2), 183-206.
• Tonbul, İ. ve Aykanat Z. (2019). Örgütsel Stresin Çalışan Performansına Etkisi: Yerel Yönetimlerde Bir Uygulama. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 21(37): 1-20.
• Tortumlu, M. ve Taş, M. A. (2019). Örgüt İklimi, İş Stresi ve Çalışan Performansı İlişkisi: İstanbul Avrupa Yakası İlçe Belediyelerinde Bir Uygulama. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 349-367. doi: 10.33692/avrasyad.595667
• Uğan, Ç., Karakaya, F. ve Nayır, Y. (2019). Psikolojik Sermayenin İşgören Performansı ve İş Stresine Etkisi, 2. Uluslararası 12. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi, 1468-1475.
• Vinzi, V. E., Trinchera, L., & Amato, S. (2010). PLS Path Modeling: From Foundations to Recent Developments and Open Issues for Model Assessment and Improvement. In V. Esposito Vinzi, W. W. Chin, J. Henseler, & H. Wang (Eds.), Handbook of Partial Least Squares: Concepts, Methods and Applications (ss. 47-82). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
• Yetmen, A. N. ve Kişi, H. (2011). Kentsel Toplu Taşımacılıkta Kurumsal Performans Ve Çalışan Memnuniyeti: İzmir’de Eshot Üzerine Bir Araştırma, Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 3(1), 85-106.
• Yıldız, H. (2019). Duygusal Emeğin İş Stresi Üzerine Etkisinin İncelenmesi: Kamu Çalışanlarına Yönelik Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yıldız, M. S. ve Koca, S. (2018). Futbol Hakemlerini Strese İten Faktörler, İş Tatmini ve İş Performansı İlişkisinin İncelenmesi, Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(2), 195-207. doi: 10.25307/jssr.334624
• Yozgat, U., Yurtkoru, S., & Bilginoğlu, E. (2013). Job Stress and Job Performance Among Employees in Public Sector in Istanbul: Examining the Moderating Role of Emotional Intelligence. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 75, 518-524. doi:10.1016/j.sbspro.2013.04.056