KLEROTERİON: Antik Yunan’da Kayırmacılık ve Kollamacılığı Önlemeye Yönelik Bir Sortisyon-Rotasyon Uygulaması

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 1, 1 - 19, 14.07.2021

Coşkun Can Aktan Serdar Yay

Öz

Kleroterion, günümüzden yaklaşık 2500 yıl öncesinde demokrasinin doğduğu Antik Yunan'da geliştirilmiş, muhtelif kamu görevlerine ve makamlara bu görevleri ifa edecek ya da makamları temsil edecek kişilerin seçilmesinde kullanılan bir randomizasyon cihazıdır. Söz konusu cihazlar Antik Yunan'da halk mahkemeleri olarak bilinen Dikasteria’lara, beş yüzler konseyi olarak bilinen ve bir anlamda danışma konseyi olan Boule’lere, Heliaia isimli halk mahkemelerine jüri seçiminde ve muhtelif diğer kamu görevlerini yerine getirecek vatandaşların seçiminde kullanılmakta idi. Kleroterion özellikle önemli kamusal görevlerin ve makamların tahsisinde kayırma ve kollamaya izin vermeksizin mutlak rastgele seçimi sağlamak için kullanılan bir yöntemdi. Kleroterion adı verilen bu ilkel randomizasyon cihazını antik Yunan medeniyetinin günümüze miras bıraktığı tapınaklar gibi "kazılık" ve "müzelik" bir malzeme olarak görmek büyük bir cehalet ve yanılgı olur. Bunun yerine dijital çağın gereği olarak basit bir dijital randomizasyon cihazının günümüzde birçok kamusal pozisyonlardaki atamalarda kullanılabileceğini düşünüyoruz. Torpil, kayırma, kollama, partizanlık gibi siyasi yozlaşmaların engellenmesinde dijital kleroterion’un oldukça yararlı bir sistem olarak uygulanabileceğine inanıyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kleroterion, Kleros, Kleroteria, Kura ile Seçim, Rastgele Seçim, Sortisyon, Rotasyon, Kayırmacılık, Kollamacılık, Partizanlık

Kaynakça

• Aktan, C. C. & Fettahoğlu-Hallier, M. 2021a. Devlet İdaresinde Temsilcilerin ve Yöneticilerin Seçilmesi ve/veya Atanmasında Kura Sistemi (Rastgele Seçim): Antik Atina Tecrübesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 13 (1).
• Aktan, C. C. & Fettahoğlu-Hallier, M. 2021b. Antik Atina'da Demokrasi: Kurucular ve Temel Kurumlar. Gorgon Dergisi, 35: 5-27.
• Aristoteles. 1975. Politika. (Çev: M. Tuncay). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Aristoteles. 2013. Atinalıların Devleti. (Çev: A. Çokona). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Bishop, J. D. 1970. The Cleroterium. The Journal of Hellenic Studies. 90: 1-14.
• Boegehold, A. 1963. Toward a Study of Athenian Voting Procedure. Hesperia, 63: 366-374.
• Boegehold, A. L., Camp, J. M., Crosby, M., Lang, M., Jordan, D. R & Townsend, R. F., 1995. The Lawcourts at Athens: Sites, Buildings, Equipment, Procedure, and Testimonia. The Athenian Agora. 28.
• Cammack, D. L. 2013. Rethinking Athenian Democracy. Ph.D. Thesis. Harvard University.
• Cartledge, P. 2013. Pratikte Antik Yunan Siyasi Düşüncesi. (Çev: K. Tanrıyar). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cartwright, M. 2016. Cleisthenes. https://www.ancient.eu/Cleisthenes/
• Cockshott, P. 2006. Electronic and Athenian Democracy. Workshop on e-Voting and e-Government in the UK.
• Courant, D. 2019. From Kleroterion to Cryptology: The Act of Sortition in the Twenty-First Century-Instruments and Practices. Participations. 343-372.
• Crochetière, E. 2013. Democracy and the Lot: The Lottery of Public Offices in Classical Athens. M.A. Thesis. McGill University.
• Dow, S. 1939. Aristotle, the Kleroteria, and the Courts. Harvard Studies in Classical Philology. 50: 1–34.
• Hansen, M. H. 1999. Athenian Democracy in the Age of Demosthenes. London: Bristol Classical Press.
• Headlam-Morley, J. W. 1933. Election by Lot at Athens. Cambridge: The University Press.
• Larsen, J. A. O. 1948. Cleisthenes and the Development of the Theory of Democracy at Athens. in: Konvitz, M. R. & Murphy, A. E. (eds.). Essays in Political Theory Presented to George H. Sabine. Ithaca, NY: Cornell University Press.
• Lévêque, P. & Vidal-Naquet, P. 1996. Cleisthenes the Athenian: An Essay on the Representation of Space and Time in Greek Political thought from the end of the Sixth Century to the Death of Plato. New York: Humanities Press.
• Pomeroy, S. B. 2018. Antik Yunan'ın Kısa Tarihi (Siyaset, Toplum ve Kültür). İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Rhodes, P. J. 2012. Kleroterion. in: Bagnall, R. S., Brodersen, K., Champion, C. B., Erskine, A. & Huebner, S. R. The Encyclopedia of Ancient History. New York: John Wiley & Sons.
• Rhodes, P. J. 2019. Antik Yunan'ın Kısa Tarihi. (Çev: C. Atay). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Samons, L. J. 2013. Demokrasinin Nesi Var? Atina'daki Uygulamalardan Amerikan İbadetine. (Çev: Y. Erdemli). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• The American School of Classical Studies. 2021. The Jury. http://www.agathe.gr/democracy/the_jury.html
• Thorley, J. 1996. Athenian Democracy. London: Routledge.
• Traill, J. S. 1975. The Political Organization of Attica: A Study of the Demes, Trittyes, and Phylai, and their Representation in the Athenian Council. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA).
• Uygun, O. 2014. Demokrasi (Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Whitehead, D. 1986. The Demes of Attica, 508/7 - ca. 250 B.C.: A Political and Social Study. Princeton: Princeton University Press.