Türkçe Eğitiminde Üst Düzey Düşünme Becerileri: Öğretmen Görüşlerine Göre Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 89 - 102, 30.06.2025

Baran Kiler , Muhammed Eyyüp Sallabaş

https://doi.org/10.35233/oyea.1577580

Öz

Araştırmada, Türkçe öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda üst düzey düşünme becerilerinin Türkçe eğitimindeki durumunu belirlemek amaçlanmaktadır. Çalışma, nitel yaklaşımlar arasında yer alan betimleyici nitel araştırma deseni ile tasarlanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını Millî Eğitim Bakanlığında çalışan on sekiz Türkçe öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşme soruları ile toplanmıştır. Elde edilen veriler, betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Bu doğrultuda üst düzey düşünme becerilerinin Türkçe eğitimindeki durumuna ilişkin olumlu ve olumsuz görüşler; ders kitabı, öğretim programı, öğrenci ve öğretmen olmak üzere dört farklı kategoride incelenmiştir. Araştırmanın sonucunda üst düzey düşünme becerilerinin Türkçe eğitimindeki durumuna ilişkin Türkçe öğretmenlerinin genel olarak olumsuz görüşe sahip oldukları,  üst düzey düşünme becerilerinin öğretimine ilişkin ders kitaplarını, öğretim programını, öğrencileri ve öğretmenleri yetersiz veya eksik buldukları ve süreç boyunca çok sayıda sorunla karşılaştıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi , Türkçe öğretmenleri , üst düzey düşünme becerileri

Etik Beyan

Bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Çalışmanın etik kurul izni İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Etik Kurulu’nun 15.05.2024 tarihli ve 2024-04 sayılı toplantısında verilmiştir.

Higher Order Thinking Skills in Turkish Education: A Study Based on Teachers’ Views

Öz

The aim of the research is to determine the status of higher-order thinking skills in Turkish education in line with the opinions of Turkish teachers. The study was designed with a descriptive qualitative research design, which is among the qualitative approaches. The participants of the study consisted of eighteen Turkish teachers working in the Ministry of National Education. The data were collected through semi-structured interview questions. The data obtained were analyzed by descriptive analysis method. In this direction, positive and negative opinions on the status of higher order thinking skills in Turkish education were examined in four different categories: textbook, curriculum, student and teacher. As a result of the research, it was determined that Turkish teachers generally had negative opinions about the status of higher-order thinking skills in Turkish education, they found the textbooks, curriculum, students and teachers inadequate or deficient in teaching higher-order thinking skills, and they encountered many problems throughout the process.

Anahtar Kelimeler

Turkish education , Turkish teachers , higher order thinking skills

Etik Beyan

In this study, all rules specified in the “Directive on Scientific Research and Publication Ethics of Higher Education Institutions” were followed. None of the actions specified under the second section of the Directive, “Actions Contrary to Scientific Research and Publication Ethics”, were performed. The ethics committee permission of the study was granted by Istanbul Aydın University Educational Sciences Ethics Committee at its meeting dated 15.05.2024 and numbered 2024-04.

Kaynakça

• Aslan, M. ve Atik U. (2018). 2015 ve 2017 ilkokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(1), 528-547.
• Aydın, M. ve Uçgun, D. (2020). Ortaokul Türkçe dersi sınav sorularının Program’daki kazanımlara göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 343-356. https://doi.org/10.16916/aded.678478
• Barak, M. (2010). Motivating self-regulated learning in technology education. International Journal of Technology and Design Education, 20(4), 381-401. https://doi.org/10.1007/s10798-009-9092-x
• Beyer, B. K. (1984). Improving thinking skills-defining the problem. Phi Delta Kappan, 65, 486–490.
• Bloom, B.S., Engelhart, M.B., Furst, E.J., Hill, W.H. ve Krathwohl, D.R. (1956). Taxonomy of educational objectives: The classification of educational goals. Handbook 1: Cognitivedomain. Longman.
• Bradshaw, C., Atkinson, S. ve Doody, O. (2017) Employing a qualitative description approach in health care research. Global Qualitative Nursing Research, 4, 1–8. https://doi.org/10.1177/2333393617742282
• Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. Alexandria.
• Büyükalan Filiz, S. ve Yıldırım, N. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom Taksonomisine göre analizi. İlköğretim Online, 18(4), 1550-1573.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th Edition). Routledge.
• Creswell, J. W. ve Plano Clark, V. L. (2014). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. Anı Yayıncılık.
• Cüceloğlu, D. (1993). İyi düşün doğru karar verir. Sistem.
• Çerçi, A. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı kazanımlarının (5, 6, 7, 8. sınıf) Yenilenen Bloom Taksonomisi'ne göre incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 70-81.
• Çiftçi, C. (2019). Cebirsel sözel problemler konusundaki öğretimin sekizinci sınıf öğrencilerinin üstbiliş becerilerinin gelişimine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Dede, C. (2010). Comparing frameworks for 21st century skills. In J. Bellance, & R. Brandt (Eds.), 21st century skills: Rethinking how students learn (pp. 51-76). Solution Tree.
• Zülfikar Deniz, K. ve Şahin Kürşad, M. (2023). Üst düzey düşünme ve 21. yüzyıl becerilerinin ölçülmesi. Nobel.
• Eroğlu, S. (2019). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı okuma-anlama soru ve etkinliklerinin güncellenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Farr. S. (2010). Teaching as leadership: the highly effective teacher’s guide to closing the achievement gap. John Wiley&Sons.
• Fisher, R. (2005). Teaching children to think. Nelson Thornes.
• Güneş, F. (2012). Öğrencilerin düşünme becerilerini geliştirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 1(32), 127-146.
• Haladyna, T.M. (1997). Writing test items to evaluate higher order thinking. Allyn & Bacon.
• Kanık Uysal, P. (2022). Türkçe dersi sınavlarında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(1), 136-156. https://doi.org/10.16916/aded.1016659
• Karatay, H. ve Dilekçi, A. (2019). Türkçe öğretmenlerinin dil becerilerini ölçme ve değerlendirme yeterlikleri. Millî Eğitim Dergisi, 48(1), 685-716.
• Le Compte, M. D. ve Goetz, J. P. (1982). Problems of reliability and validity in ethnographic research. Review of Educational Research, 52, 31-60. https://doi.org/10.3102/00346543052001031
• Lambert, V. ve Lambert, C. (2012) Qualitative descriptive research: An acceptable design. Pacific Rim International Journal of Nursing Research, 16, 255–256.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber. Nobel.
• McMillan, J. (2015). Sınıf içi değerlendirme, etkili ölçütlere dayalı etkili bir öğretim için ilke ve uygulamalar. (A. Arı, çev. ed.). Eğitim.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd Edition). Sage.
• Nitko, A. J. ve Brookhart, S. M. (2016). Öğrencilerin eğitsel değerlendirmesi. Nobel.
• Olukcu, E., & Yıldız, D. (2022). Üst düzey düşünme becerileri kavramları bağlamında Türkçe ders kitaplarının incelenmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 224-246.
• Özdemir, O. (2020). Türkçe eğitiminde geliştirilmesi gereken bir üst düzey düşünme becerisi: Analitik düşünme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 950-971. https://doi.org/10.16916/aded.751287
• Quellmalz, E. S. (1991). Developing criteria for performance assessments: The missing link. Applied Measurement in Education, 4(4), 319-331. https://doi.org/10.1207/s15324818ame0404_5
• Sarıkaya, B. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 71-89. https://doi.org/10.48066/kusob.901731
• Sarıkaya, B., Yayan, E., & Yamaç, A. E. (2023). Türkçe ders kitaplarındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 8(1), 133-158. https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1307757
• Semerci, Ç. (2003). Eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 28 (127), 64-70.
• Sezgin, Z. Ç. ve Özilhan, Y. G. G. (2019). 1.-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metne dayalı anlama sorularının incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 353-367. https://doi.org/10.16916/aded.530191
• Söylemez, Y. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (63), 345-384. https://doi.org/10.14222/Turkiyat3991
• Ünveren Kapanadze, D. (2019). 2018 Türkçe öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri bağlamında incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(223), 83-112.
• Üstünoğlu, E. (2006). Üst düzey düşünme becerilerini geliştirmede bilişsel soruların rolü. Çağdaş Eğitim Dergisi, 31(331), 17-24.
• Wilson, L. O. (2016). Anderson and Krathwohl-Bloom’s taxonomy revised: Understanding the New Version of Bloom’s Taxonomy. Leslie Owen Wilson.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.