Yönelim ve Bağımsız Hareket Becerileri Kontrol Listesinin Geliştirilmesi ve Kesme Puanlarının Belirlenmesi

Yıl 2023, , 55 - 74, 01.03.2023

Banu Altunay , Menekşe Uysal Saraç , Şener Büyüköztürk

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.977773

Öz

Giriş: Okullarda görme yetersizliği olan öğrencilerin hayatında hayati derece önemli yönelim ve bağımsız hareket becerilerine yönelik sistematik öğretim etkinlikleri yapılabilmesi için ölçme araçlarıyla performans düzeylerinin belirlenmesi son derece önemlidir. Bu araştırmanın amacı, ilkokul ve ortaokul düzeyindeki görme yetersizliği olan öğrenciler için Yönelim ve Bağımsız Hareket Becerileri Kontrol Listesi (YÖBKL) geliştirilmesi ve kesme puanlarının belirlenmesidir.
Yöntem: YÖBKL birbirinden bağımsız iki alt kontrol listesinden oluşmaktadır. YÖBKL geliştirmesi sürecinde; bir ildeki ilkokul ve ortaokulda öğrenim gören tüm dokunsal öğrencilere uygulanarak aracın psikometrik özellikleri belirlenmiştir. YÖBKL’nin geçerlik ve güvenirliğine ilişkin elde edilen bulgular, yönelim ve bağımsız hareket becerilerini belirlemede ölçme aracı olarak kullanılabileceğini göstermiştir. Yönelim becerileri (YB) kontrol listesi 6 madde tek faktörlü bir yapıdadır. Bağımsız hareket becerileri (BHB) ise 19 madde 3 faktörlü bir yapıya sahiptir. Araç geliştirildikten sonra puanların yorumlanabilmesi için yüzdelik dilimlerin belirlenmesi yoluyla norm değerlerinin belirlenmesi amaçlanmış ve bu doğrultuda YÖBKL Türkiye’deki görme yetersizliği olan öğrenciler için açılmış ayrı eğitim ortamlarında öğrenim gören ve bu okullara yakın bölgelerde kaynaştırma uygulamalarına devam eden toplam 402 öğrenciye uygulanmış ancak elde edilen puanların düşük puanlarda yığılması nedeniyle uzman görüşüne dayalı olarak Angoff yöntemi ile kesme puanları belirlenmiştir. Uygulama sonrasında YÖBKL’nin psikometrik özellikleri tekrar incelenmiştir.
Bulgular: Elde edilen puanlara ilişkin betimsel istatistikler incelendiğinde, öğrencilerin %70.1’i BHB kontrol lisesinden sıfır puan almıştır. YB puanları normal dağılımdan aşırı bir sapma göstermemektedir. Kontrol listelerinin yapı geçerliği ve güvenirlikleri incelenmiş, YB ve BHB kontrol listeleri için sırasıyla iki ve altı minimum yeterlik düzeyi için kesme puanı olarak belirlenmiştir.
Tartışma: Araştırmanın sonuçları ilgili alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır. YÖBKL kullanılarak, öğrencileri değerlendirmek, farklı eğitim kurumlarında öğrenim gören öğrencilerin ilerlemelerini belirlemek ve gereksinimleri doğrultusunda uygun eğitimlere yönlendirmek amacıyla kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Görme yetersizliği, yönelim becerileri, bağımsız hareket becerileri, ölçme aracı, yönelim ve bağımsız hareket gereksinimleri

Destekleyen Kurum

TUBITAK

Proje Numarası

113K557

Teşekkür

TÜBİTAK tarafından desteklenen; YÖBDA Projesi’nin her aşamasında desteklerini esirgemedikleri, özverili çalışmaları ve değerli katkılarından dolayı Doç. Dr. Arzu Doğanay Bilgi’ye, Prof. Dr. Esra Akı’ya teşekkür ederiz. Uygulamacı olarak şehirlere gidip, uzun bir süreçte özveriyle öğrencilerle çalışan; Dr. Ufuk Özkubat, Sıdıka Ersoy, Nilüfer Altun Könez, Selma Caner Tufan’a, öğrencilere ulaşma, ön uygulama ve verilerin girişlerindeki yoğun çabaları için Melek Ekinci, Ayşegül İrtiş, Esra Demeli, Gülay Çelik’e sonsuz teşekkür ederiz. Toplantılarda ve YÖBDA Tanıtımı/Paneli’nde değerli katkılarını sunan kamu ve sivil toplum kuruluşlarına, öğrencilerimize, ailelerine, okul müdürlerine ve öğretmenlere sonsuz teşekkür ederiz.

Developing Orientation and Mobility Skills Checklist and Determining Its Cut-off Scores

Öz

Introduction: In order to be able to carry out systematic teaching activities for the orientation and mobility skills that are vital in the lives of students with visual impairment in schools, it is extremely important to determine their performance levels with measurement tools. The aim of this study is to develop an Orientation and Mobility Skills Checklist (OMSC) for visually impaired students at primary and secondary school levels and to determine the cut-off scores.
Method: The OMSC consists of two independent checklists. In the process of the OMSC development, the psychometric properties of the tool were determined by applying it to all tactile students studying in primary and secondary schools in a province. The findings on the validity and reliability of the OMSC have shown that it is suitable to be used as a measurement tool to determine orientation and mobility skills. The Orientation Skills (OS) checklist is a single-factor structure of 6 items. On the other hand, the Mobility Skills (MS) checklist has a 19-item, 3-factor structure. After the tool was developed, identifying the norm values was aimed by determining the percentiles so that the scores could be interpreted. With this aim, the OMSC was applied to a total of 402 students who were studying in separate educational environments opened for visually impaired students and to students who were continuing their inclusive education in the regions close to these schools in Turkey. However, since the scores obtained aggregated in low scores, the cut-off scores were determined with the Angoff method based on expert opinion. After the implementation, the psychometric features of the OMSC were re-examined.
Findings: The descriptive statistics of the scores obtained revealed that 70.1% of the students received zero points from the MS control checklist. OS scores did not deviate excessively from the normal distribution. The construct validity and reliability of the checklists were examined, and the cut-off scores for minimum competency levels for the OS and MS checklists were determined as 2 and 6 points, respectively.
Discussion: The results of the research were discussed within the framework of the relevant literature. The OMSC can be used to assess students, determine the progress of students studying at different educational institutions, and direct them to appropriate training in line with their needs.

Anahtar Kelimeler

Visual impairment, orientation skills, mobility skills, measurement tool, orientation and mobility needs

Proje Numarası

113K557

Kaynakça

• Altunay, B. (2000). Görme engelli öğrencilere belirlenen rotalar boyunca bağımsız hareketin kazandırılmasında fiziksel yardım ve sözel ipucuyla sunulan bireyselleştirilmiş rota öğretim materyalinin etkililiği The effectiveness of the individualised route instruction material provided with physical prompt and verbal clues while the visually impaired students gain mobility along the predetermined routes Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Altunay Arslantekin, B. (2015). The evaluation of visually impaired students’ mobility skills. Education and Science, 40(180), 37-49.
• Altunay Arslantekin, B. (2018). Görme yetersizliği olan öğrenciler. A. Cavkaytar & D. T. Ersan (Ed.), Özel eğitim ve kaynaştırma Special education and inclusion içinde (s. 141-179). Ankara: Eğiten Yayınları.
• Altunay Arslantekin, B. ve Ekinci, M. (2014). Görme engelli üniversite öğrencilerinin yönelim ve bağımsız hareket becerilerine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Identifying the views of the visually impaired university students on orientation and mobility skills. Y. İçingür, K. Arıcı, B. Altunay Arslantekin (Ed.), I. Uluslararası Engellilerin İstihdamı Sosyal Güvenlik Sorunları ve Çözüm Önerileri Kongresi içinde (s. 37-52). Ankara: T.C. Başbakanlık Tanıtma Fonu.
• Anastasi, A., & Urbina, S. (1997). Psychological testing. Prentice Hall/Pearson Education.
• Atasavun Uysal, S., & Düger, T. (2011). A comparison of motor skills in Turkish children with different visual acuity. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 22(1), 23-29.
• Ataş, S. (2019). Görme engelli kaynaştırma öğrencilerine akran aracılığıyla sunulan rehberle yürüme becerisinin eşzamanlı ipucu yöntemiyle öğretiminin etkililiği The effectiveness of teaching peer-guided walking skills with peer-to-peer coaching method to visually impaired mainstreaming students (Tez Numarası: 593510) Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baykul, Y. (2010). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması [Measurement in education and psychology: Classical test theory and practice]. Ankara: Pegem.
• Ballemans, J., Kempen, IJM G. & Zijlstra, GA R. (2011). Orientation and mobility training for partially-sighted older adults using an identification cane: A systematic review. Clinical Rehabilitation, 25(10), 880–891.
• Bigelow, A. E. (1992). Infant behavior and development, Elsevier, 15(2), 179-189. Bina, M. J., Naimy, B. J., Fazzi, D. L., & Crouse, R. J. (2010). Administration, assessment, and program planning for orientation and mobility services. In W. R. Wiener, R. L. Welsh, & B. B. Blasch (Eds.), Foundations of orientation and mobility (Vol. 1, pp. 389-433). New York: AFB Press.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı [Data analysis handbook for social sciences] (11. Baskı). Ankara: Pegem Yayınevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri [Scientific research methods] (Geliştirilmiş 14. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cameto, R. & Nagle, K. (2008). Orientation and mobility skills of secondary school students with visual impairments. IES National Center for Special Education Research, (Online). https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED499756.pdf.
• Clark, K.L., Sainato, D.M., & Ward, M.E. (1994). Travel performance of preschoolers: The effects of mobility training with a long cane versus a precane, Journal of Visual Impairment & Blindness, 88(1), 19-30.
• Cmar, J. L. (2015). Orientation and mobility skills and outcome expectations as predictors of employment for young adults with visual impairments. Journal of Visual Impairment & Blindness, 109(2), 95-106.
• Crocker, L., & Algina, J. (1986). Introduction to classical and modern test theory. Holt, Rinehart and Winston, 6277 Sea Harbor Drive, Orlando, FL 32887.
• Çakmak, S. (2011). Görme engelli olan bireyler için hazırlanan otobüse binme becerisi öğretim materyalinin etkililiği Efficiency of teaching material for the skill of getting on bus developed for visually disabled people. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 94-111.
• Çetin, S. (2011). İşaretleme ve Angoff standart belirleme yöntemlerinin karşılaştırılması [Comparison of bookmark and Angoff Standard Setting Methods]. (Tez Numarası: 308506) Doktora Tezi, Haceppe Üniversitesi. Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları [Multivariate statistics for social sciences SPSS and LISREL applications]. Ankara: Pegem.
• Çotuk, H. & Altunay Arslantekin, B. (2017). Görme engellilere kardeş öğretimiyle sunulan elle duvar takibi becerisinin eşzamanlı ipucuyla öğretiminin etkililiği The effectiveness of walking with wall trailing skill on visually impaired children through sibling teaching with simultaneous prompting procedure Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 586-607.
• DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications (Vol. 26). Sage publications.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme [Measurement and scale development in psychology]. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Glanzman, A. & Ducret, W. (2003). Interdisciplinary collaboration in the choice of an adapted mobility device for a child with cerebral palsy and visual impairment, JVIB, 93(1), 38-41.
• Green, S. B., Salkind, N. J., & Akey, T. M. (2000). Using SPSS for Windows: Analysing and understanding data. New Jersey: Prentice Hall Inc.
• Görme Engelliler Yönelim ve Bağımsız Hareket Eğitmeni (Seviye 5) Ulusal Meslek Standardı [The Trainer for the Orientation and Mobility for the Visually Impaired (Level 5) National Occupational Standard]. (2003). T.C. Resmî Gazete, (28784), 3 Ekim 2013.
• Higgerty, M. J. & Williams, A. C. (2005). Orientation and mobility training using small groups. Journal of Visual Impairment & Blindness, 99(12), 755-764.
• Hill, E. W. & Ponder, P. (1976). Orientation and mobility techniques. New York: American Foundation for the Blind. Jacobson, H. W. (1993). The art and science of teaching orientation and mobility to persons with visual impairments. New York: American Foundation for the Blind.
• Jaeger, R. M. (1989). Certification of student competence. In R.L. Linn (Ed.), Educational measurement (pp.485-514). New York: Macmillan.
• Jöreskog, K. G., & Sörbom, D. (1993). LISREL S: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Kacorri, H., Mascetti, S., Gerino, A., Ahmetovic, D., Alampi, V., Takagi, H. & Asakawa, C. (2017). Insights on assistive orientation and mobility of people with visual ımpairment based on large-scale longitudinal data. Transactions on Accessible Computing. https://iris.unito.it/retrieve/handle/2318/1669419/416745/06.%202018-taccess-insights.pdf
• Kalia, A.A., Legge, G.E., Roy, R., & Ogale, A. (2010). Assessment of indoor route finding technology for people who are visually impaired. Journal of Visual Impairment & Blindness, 104(3), 135-147.
• Lahav, O., Schloerb, D. W. & Sirinivasan, M. A. (2015). Rehabilitation program integrating virtual environment to improve orientation and mobility skills for people who are blind. Elseiver Computers and Education, 80, 1-14.
• Livingston, S.A. & Zieky J. M. (1982). Passing scores: A manual for setting standards of performance on educational and occupational tests. Princeton, NJ: Educational Testing Service.
• Malik, S., Abd Manaf, U. K., Ahmad, N. A., & Ismail, M. (2018). Orientation and Mobility Training in special education curriculum for social adjustment problems of visually impaired children in Pakistan. International Journal of Instruction, 11(2), 185-202.
• Marston, J. R., & Golledge, R. G. (2003). The hidden demand for participation in activities and travel by persons who are visually impaired. Journal of Visual Impairment & Blindness, 97, 475–488.
• McAllister, R. & Gray, C. (2007). Low vision: mobility and independence training for the early years child. Early Child Development and Care, 177(8), 839–852.
• Montarzino, A., Robertson, B., Aspinall, P., Ambrecht, A., Findlay, C., Hine, J., Dhillon, B. (2007). The impact of mobility and public transport on the independence of visually impaired people, Visual Impairment Research, 9, 67-82.
• Nunnally, J. C. (1978). An overview of psychological measurement. Clinical Diagnosis of Mental Disorders, 97-146.
• Papadopoulos, K., Barouti, M., & Koustriava, E. (2018). Differences in spatial knowledge of individuals with blindness when using audiotactile maps, using tactile maps, and walking. Exceptional Children, 84(3), 330–343.
• Perla, F. & O’Donnell, B. (2004). Encouraging problem solving in orientation and mobility, Journal of Visual Impairment & Blindness, 47-52.
• Pogrund, R., Healy, G., Jones, K., Levack, Martin-Curry, N., Martinez, Marz, C., Roberson-Smith, B. and Vrba, A. (1998). Teaching age-appropriate purposeful skills: An orientation & mobility curriculum for students with visual impairments (2nd Ed). Texas: Texas School for the Blind and Visually Impaired.
• Regal, G., Mattheiss, E., Sellitsch & Tscheligi, M. (2018). Mobile location-based games to support orientation & mobility training for visually impaired students. In Proceedings of the 20th International Conference on Human-Computer Interaction with Mobile Devices and Services. ACM, 47, 1-12.
• Renshaw, R. L. & Zimmerman, G. Z. (2008). Using a tactile map with a 5-year-old child in a large-scale outdoor environment. RE:view, 113-120.
• Rodgers, M. D. & Emerson, R. W. (2005). Materials testing in long cane design: Sensivity, flexibility, and transmission of vibration, Journal of Visual Impairment & Blindness, 99, 696- 706.
• Ross, D. A & Kelly, G. W. (2009). Filling the gaps for indoor wayfinding, Journal of Visual Impairment & Blindness, 103(4), 229- 234.
• Scott, A. C., Barlow, J.M., Guth, D. A., Bentzen, B. L., Cunningham, C.M., Long, R. (2011). Walking between the lines: Nonvisual cues for maintaining headings during street crossings. Journal of Visual Impairment & Blindness, 662- 674.
• Surakka, A., & Kivela, T. (2006). A new method to train and measure 90-degree turns in visually impaired and deaf-blind subjects, Visual Impairment Research, 8, 41-47.
• Tan, Ş. (2012). Öğretimde ölçme ve değerlendirme KPSS el kitabı [Measurement and evaluation in teaching KPSS handbook]. Ankara: Pegem.
• Taşdemir, F. (2013). Angoff (1-0), Nedelsky ve sınır değerleri saptama yöntemleri ile bir testin sınıflama doğruluklarının incelenmesi [Angoff (1-0), Nedelsky and examination of classification accuracies of a test by determination methods of limit values] (Tez Numarası: 347370) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Tekin, H. (2009). Eğitimde ölçme ve değerlendirme [Measurement and evaluation in education]. Ankara: Yargı.
• Tezbaşaran, A. A. (1997). Likert tipi ölçek geliştirme kılavuzu [Likert type scale development guide]. Türk Psikologlar Derneği.
• Tuncer, T., & Altunay, B. (1999, 22-23 Kasım). Görme engelli öğrencilere yönelim ve bağımsızhareket öğretiminde rota analizi [Route analysis for the instruction of orientation and mobility skills to the visually impaired students] [Sözlü bildiri]. 9. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Turgut, M. F. & Baykul, Y. 2011. Eğitimde ölçme ve değerlendirme [Measurement and evaluation in education]. Ankara: Pegem.
• Wall Emerson, R. & McCarthy, T. (2014). Orientation and mobility for students with visual impairments: Priorities for research, International Review of Research in Developmental Disabilities, 46, 253-280.
• Yalçın, G. & Altunay Arslantekin, B. (2019). Görme yetersizliği olan öğrenciler için genişletilmiş çekirdek müfredat ve dinleme becerileri [Expanded core curriculum and listening skills for students with visual impairment]. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 298-323.
• Zebehazy, K. T., Zimmerman, G. J., & Fox, L. A. (2005). Use of digital video to assess orientation and mobility observational skills. Journal of Visual Impairment and Blindness, 99(10), 646-658.