İşitme engelli okuyucuların okuma sürecinde Türkçenin ve Türk İşaret dilinin biçim-sözdizim özellikleri

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 02, 291 - 308, 30.01.2017

Necla Işıkdoğan Uğurlu

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.288670

Öz

İşitme engelli okuyucuların bir metni bütünüyle
kavrayabilmesi için biçimbirimsel ve biçim-sözdizimsel farkındalık
becerilerinin gelişmesi gerekmektedir. En küçük birimleri inceleyen biçimbilim
sadece birimleri değil, metnin tümünün kavranmasını hedeflemektedir. Kısacası
biçimbirimsel ve biçim-sözdizimsel becerilerde öğrencilerin sahip oldukları
farkındalığın, onların sesbilim, sözdizim, anlambilim gibi diğer dil
bileşenlerine ilişkin becerilerde de farkındalık sağlamaktadır. Günümüzde okuma
becerilerini kazanmada, dil bileşenlerini kapsayan biçimbirimsel ve
biçim-sözdizimsel farkındalık becerilerinin önemi giderek daha fazla sayıda
vurgulanmaktadır. İşitme engelli okuyucuların işaret dili yeterliği ile okuma
yazma becerilerinin kazanımı arasında pozitif bir ilişki olmakla birlikte her
iki dilin de kendi dilbilimsel kurallarının olduğu ve okuryazarlık
becerilerinin kazanılmasında diller arası olumlu bir etkileşimin olduğu
bilinmektedir. Bu nedenle de işaret dili yeterliliği ile okuma yazma becerileri
arasındaki bu olumlu etkileşimden yola çıkarak her iki dilin biçim-sözdizimsel
özelliklerinin öğrenilerek işitme engelli çocukların okuma yazma becerilerinin
kazanımında etkili kullanımına yer verilmelidir. Bu derlemede, okuma
becerilerinde Türk İşaret Dili (TİD) ve Türkçe olmak üzere her iki dilin
biçimbilimsel ve biçim-sözdizimsel özellikleri eylemlerde uyum ve zaman kategorileri
açısından karşılaştırmalı olarak incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İşitme engelli okuyucu, Türkçe, Türk İşaret Dili, biçim-sözdizim

Kaynakça

• Açan, A. Z. (2007). A linguistics analysis on basic sentence types in Turkish Sign Languge (TİD) with reference to non-manual activity (Türk İşaret Dili (TİD)’deki Temel Tümce Türlerinin El-Dışı Göstergeler Açısından Dilbilimsel İncelemesi) (Yayınlanmamış doktora tezi) Hacettepe Universitesi, Sosyal Blimler Enstitüsü, Ankara.
• Adalı, O. (2004). Türkiye Türkçesi’nde biçimbirimler. Papatya Yayıncılık, Ankara.
• Akçamete, G., & Kargın, T. (1991). Bireyselleştirilmiş eğitim programı, işitme engelliler ve okuma. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24(1), 151-160.
• Aksan, Y. (2003). Türkçede durum değişikliği eylemlerinin kılınış özellikleri. Dilbilim Araştırmaları, 1-14. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/224716 adresinden elde edilmiştir.
• Atabay, N., Özel, S. V., & Kutluk, İ. (2003). Sözcük türleri. Ankara: Papatya Yayıncılık.
• Aydın, Ö. (2007). Türkçede üçüncü kişi buyrum yapıları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(1), 151-163.
• Bellugi, U., & Klima, E. (2001). Sign Language. In: N. Smelser & P. Baltes (eds.). International encyclopedia of the social and behavioral sciences, 21, 14066 -71. Oxford: UK.
• Berent, G. (1996). Learnability constraints on deaf learners’acquisition of English wh-questions. Journal of Speech and Hearing Research, 39, 625-642.
• Breadmore, H. L., Krott, A. C., & Olson, A. C. (2014). Agreeing to disagree: Deaf and hearing children’s awareness of subject-verb number agreement. The Quarterly Journal of Experimental Psychology, 67(3) 474-498.
• Bourassa, D. C., & Treiman, R. (2001). Spelling development and disability: The importance of linguistic factors. Language Speech and Hearing Services in Schools, 32(3), 172-181.
• Boz, E. (2012). Türkiye Türkçesi biçimsel ve anlamsal işlevli biçimbilgisi. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Chamberlain, C., & Mayberry, R. (2000). Theorizing about the relationship between ASL and reading. In C. Chamberlain, J. Morford & R. Mayberry (Eds.), Language acquisition by eye (pp. 221-259). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Deacon, S. H., & Kirby, J. R. (2004). Morphological awareness: Just "more phonological?" the roles of morphological and phonological awareness in reading development. Applied Psycholinguistics, 25(2), 223-238.
• Demir, N. (2009). Türkçe ses ve biçim bilgisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Derwing, B. L., Smith, M. L., & Wiebe, G. E. (1995). On the role of spelling in morpheme recognition: Experimental studies with children and adults. In L. B. Feldman (Eds.), Morphological aspects of language processing (pp. 3-28). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Ediskun, H. (2005). Türk dilbilgisi (10. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eker, S. (2003). Çağdaş Türk dili (2. baskı). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Ergin, M. (1981). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Basın Yayın Dağıtım.
• Erkman-Akerson, F. (2000). Dile genel bir bakış. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Ewoldt, C. (1978). Reading for the hearing or hearing impaired: A single process. American Annals of the Deaf, 123(8), 945-948.
• Gaustad, M. G., & Kelly, R. R. (2004). The relationship between reading achievement and morphological word analysis in deaf and hearing students matched for reading level. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 9(3), 269-285.
• Gaustad, M. G., Kelly, R. R., Payne, J.A., & Lylak, E. (2002). Deaf and hearing students' morphological knowledge applied to printed English. American Annals of the Deaf, 147(5), 5-21.
• Geers, A., & Moog, J. (1989). Factors predictive of the development in profoundly hearing impaired adolescent. Volta Review, 91(2), 69-86.
• Gencan, T. N. (2001). Dil bilgisi. Ankara: Ayraç Yayıncılık.
• Girgin, Ü. (1999). Eskişehir ili ilkokulları 4. ve 5. sınıf işitme engelli öğrencilerin okumayı öğrenme durumlarının çözümleme ve anlama düzeylerine göre değerlendirilmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları No:62
• Göksel, A., & Kerslake, C. (2005). Turkish: A comprehensive grammar. London: Routledge.
• Güldenoğlu, İ. B. (2012). İşiten ve işitme engelli okuyucuların kelime işlemleme ile okuduğunu anlama becerilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Hoover, W. A., & Gough, P. B. (1990). The simple view of reading. Reading and Writing: An Interdisciplinary Journal, 2(2), 127-160.
• Kelly, L. (1998). Using silent motion pictures to teach complex syntax to adult deaf readers. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 3(3), 217-230.
• King, C. M., & Quigley, S. P. (1985). Reading and deafness. San Diego, CA: College Hill Pres.
• Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi grameri (şekil bilgisi). Ankara: TDK Yayınları: 827.
• Kornfilt, J. (1997). Turkish descriptive grammars. London and NewYork: Routledge.
• Lewis, R. B., & Doorlag, D. H. (1983). Teaching special studies in mainstream. Ohio: Charles E. Merill Publishing Company.
• Leybaert, J. (2005). Learning to read with a hearing impairment. In M. Snowling & C. Hulme (Eds.), The science of reading: A handbook (pp. 379-396). Malden, MA: Blackwell.
• Luckner, J. L., & Handley, C. M. (2008). A summary of the reading comprehension research undertaken with students who are deaf or hard of hearing. American Annals of the Deaf, 153(1), 6-35.
• Malaia, E., & Wilbur, R. B. (2010). Early acquisition of sign language: What neuroimaging data tell us. Sign Language and Linguistics, 13(2), 189-193.
• Marschark, M. (1997). Raising and educating a deaf child. New York: Oxford University Press.
• Marschark, M., & Spencer, P. E. (2006). Spoken language development of deaf and hard-of- hearing children: Historical and theoretical perspectives. In P. E. Spencer & M. Marschark (Eds.), Advanced in the spoken language development of deaf and hard-of-hearing children (pp. 3-21). New York: Oxford University Press.
• Özsoy, S., Balcı, A., & Turan, Ü. D. (2011). Genel dilbilim-1. Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.
• Padden, C. (1988). Interaction of morphology and syntax in American Sign Language. New York, London: Garland Publishing.
• Paul, P. (1998). Literacy and deafness: The development of reading, writing, and literate thought. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
• Paul, P. V. (2003). Processes and components of reading. In M. Marschark & P. E. Spencer (Eds.), Oxford handbook of deaf studies, languege, and education (pp. 97-109). New York: Oxford University Press.
• Piştav-Akmeşe, P., & Acarlar, F. (2016). Using narrative to investigate language skills of children who are deaf and with hard of hearing. Educational Research and Reviews, 11(15), 1367-1381.
• Rego, A. M. P. (2006). The alphabetic principle, phonics, and spelling. In J. S. Schumm (Eds.), Reading assessment and instruction for all learners (pp. 118-162). New York: The GuilfordPress.
• Robertson L., & Flexer, C. (1993). Reading development: A parents of children with hearing impairment who developed speech and language through the auditory-verbal method. The Volta Review, 95(3), 253-261.
• Rodda, M., Cumming, C., & Fewer, D. (1993). Memory, learning, and language: Implications for deaf education. In M. Marschark & M. D. Clark (Eds.), Psychological perspectives on deafness (pp. 339-352). Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Sandler, W., & Lillo-Martin, D. (2006). Sign language and linguistic universals. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sandler, W. (2006). The encyclopedia of language and linguistics (2nd ed.). Oxford: Elsevier.
• Sevinc, A. M. (2006). Grammatical relations and word order in Turkish Sign Language (TSL) (Master’s thesis). Middle East Technical University, Department of Cognitive Science, Ankara. Retrieved from: http://www.lcsl.metu.edu.tr/ayca_muge_sevinc_tez.pdf.
• Steele, S. (1978). Word order variation: A typological study. In J. H. Greenberg, C. A. Ferguson & E. A. Moravcsik (Eds.), Universals of human language: IV: Syntax (pp. 585-623). Stanford: Stanford University Press.
• Strong, M., & Prinz, P. (1997). A study of the relationship between American Sign Language and English literacy. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 2(1), 37-46.
• Strong, M., & Prinz, P. (2000). Is American Sign Language skill related to English literacy? In. C. Chamberlain, J. Morford & R. Mayberry (Eds.), Language acquisition by eye (pp. 131-141). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Topbaş, S. (2005). Dilin bileşenleri. S. Topbaş (Ed.), Dil ve kavram gelişimi içinde. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Treiman, R., & Cassar, M. (1996). Effects of morphology on children's spelling of final consonant clusters. Journal of Experimental Child Psychology, 63(1), 141-170.
• Tüfekçioğlu, U. (1992). Kaynaştırmadaki işitme engelli çocuklar. Eskişehir ilindeki normal okullarda eğitim gören öğrencilerin durumu. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
• Uğurlu, M. (2003). Türkiye Türkçesinde bakış (aspectotempora). Türkbilig, 5, 124-133.
• Uzun, N. E. (1998). Türkçede görünüş / kip / zaman üçlüsü. Dil Dergisi, 68, 5-22.
• Uzun, N. E. (2006). Biçimbilim temel kavramları. Papatya Yayıncılık, Ankara.
• Vardar, B. (2002). Dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual Yayınevi.
• Verhoeven, L., & Perfetti, C. (2003). Introduction to this special issue: The role of morphology in learning to read. Scientific Studies of Reading, 7(3), 209-217.
• Wolk, S., & Allen, T. E. (1984). A 5-year follow-up of reading comprehension achievement of hearing-impaired students in special education programs. The Journal of Special Education, 18(2), 161-176.
• Zeshan, U. (2002). Sign language in Turkey: The story of a hidden language. Turkic Languages, 6(2), 229-274.