PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİKTE YAPAY ZEKÂ KULLANILABİLİRLİĞİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 25, 27.01.2021

Murat Canpolat

Öz

Bu araştırmada, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik (PDR) hizmetlerinde görev yapan psikolojik danışmanlar ile bu alandaki öğretim elemanlarının PDR’de yapay zekâ kullanılabilirliğine yönelik görüşlerini ortaya koymak amaçlanmaktadır. Bununla birlikte söz konusu programın geliştirilmesi halinde, hangi hizmetleri ne düzeyde yürüteceği ve PDR mezunlarının iş durumlarını nasıl etkileyebileceğine yönelik görüşleri ortaya koymak diğer bir amaç olarak yer almaktadır. Araştırmanın yöntemi, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseninde tasarlanmıştır. Araştırmaya katılan psikolojik danışmanların ve öğretim elemanların seçiminde derinlemesine ve zengin bilgi içeren durumlara ulaşmak için nitel araştırmalarda yaygın olarak kullanılan amaçlı örnekleme yöntemlerinden tipik durum örneklemesi yöntemi kullanılmıştır. Buna göre yapay zekâ teknolojisine sahip PDR hizmetleri programları üzerine PDR hizmetlerinde görev yapan psikolojik danışmanlar ve bu alandaki öğretim elemanları ile yarı yapılandırılmış görüşme mülakatları yapılmış ve görüşleri alınmıştır. Araştırma sürecinde elde edilen veriler analiz edilmiştir. Araştırmada katılımcılar ile yapılan nitel görüşmeler sonucunda dört tema (roborehberlik, robomesleki rehberlik, roboeğitsel rehberlik, robokişisel-sosyal rehberlik) belirlenmiştir. Yapay zekâ destekli PDR programlarının mesleki ve eğitsel rehberlikte kullanılabileceği ama kişisel-sosyal rehberlikte yapay zekânın psikolojik danışmanın yerini alamayacağı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Yapay zekâ, roborehberlik, robomesleki rehberlik, robokişisel-sosyal rehberlik, roboeğitsel rehberlik

Kaynakça

• Kaynakça Accenture. (2017). Technology Trends. https://www.accenture.com/_acnmedia/ Accenture/ next-gen-4/tech-vision-2017/pdf/Accenture-TV17-Full.pdf adresinden erişildi.
• Baker, S. B., ve Gerler, E. R. (2008). School counseling for the 21st century. NJ: Pearson Merrill Prentice Hall.
• Boyatzis, R.E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and code development. Sage.
• Braun, V., ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, 77-101. DOI: 10.1191/1478088706qp063oa
• Buchanan, B. G. (2005). A (very) brief history of artificial intelligence. Ai Magazine, 26(4), 53-53.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PegemA.
• Chapman, E., ve Smith, J. A. (2002). Interpretative phenomenological analysis and the new genetics. Journal of health psychology, 7(2), 125-130.
• Chiou, H. (1997). Integration of the resources of guidance and counseling via the Internet: Development of the “Guidance Network System (GNS)” in Taiwan. In Caring in an age of technology. Proceedings of theb international conference on counseling in the 21st century (Report No. EDO-CG-029-917). Beijing, China: ERIC Document Reproduction Service No. ED 439346.
• Conte, H. R., Plutchik, R., Picard, S., ve Karasu, T. B. (1991). Can personality traits predict psychotherapy outcome? Comprehensive Psychiatry, 32(1), 66-72.
• Corey, G. (1996). Theory and practice of counseling and psychotherapy. California: Brooks/ Cole Publishing Company.
• Cormier, W. H., ve Cormier, L. S. (1998). Interviewing strategies for helpers: Fundamental skills and cognitive behavioral interventions. CA: Brooks.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approache. California: Sage Publication.
• Creswell, J. W. (2005). Educational research. planning, conducting and evaluating quantitative and qualitative research. New Jersey: Pearson Education.
• Dellot, B., ve Wallace-Stephens, F. (2017). The age of automation: Artificial Intelligence, robotics and the future of low-skilled work. London: RSA.
• Denzin, N. (1989). Interpretive interactionism. CA: Sage Publications.
• Dülger, M.V. (2018). Günümüz yapay zeka teknolojisi ve robot yargıç/avukat gerçeği. Hukuk ve daha fazlası, 5, 40-46.
• Eroğlu, S., ve Bektaş, O. (2016). STEM eğitimi almış fen bilimleri öğretmenlerinin STEM temelli ders etkinlikleri hakkındaki görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(3), 43-67.
• Fulmer, R. (2019). Artificial intelligence and counseling: four levels of implementation. Theory & Psychology, 29(6), 807-819.
• Gardner, H. (2017). Taking a multiple intelligences (MI) perspective. Behavioral and Brain Sciences, 40(e203). doi: 10.1017/S0140525X16001631
• Gladding, S. (2009). Counseling: A comprehensive profession. NJ:Pearson Education.
• Güven, M. (2009). Millî eğitim bakanlığı müfettişlerinin okul rehberlik hizmetleri ve denetimiyle ilgili görüşleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 171- 179.
• Hackney, H., ve Cormier, S. (2005). The professional counselor: A process guide to helping. Boston: Pearson.
• Hall, W., ve Pesenti, J. 2017. Growing the Artificial Intelligence Industry in the UK, Report, HM Government, London, United Kingdom.
• Hayden, L., Poynton, T. A., ve Sabella, R. A. (2008). School counselors’ use of technology within the ASCA National Model’s delivery system. The Journal of Technology in Counseling, 5(1), 6- 18. Hohenshil, T. H. (2000). High tech counseling. Journal of Counseling & Development, 78(3), 365-368.
• Husserl, E. (1970). The crisis of European science and transcendental phenomenology. IL: Northwestern University Press.
• IBM Institute for Business Value, (2019). Build your trust advantage. New York. Illovsky, M. E. (1994). Counseling, artificial intelligence, and expert systems. Simulation & Gaming, 25(1), 88-98. İkiz, F. E. (2016). Psikolojik danışma ve psikoterapide kuramlar ve yenilikçi yaklaşımlar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• İkiz, F. E., ve Totan, T. (2014). Etkili psikolojik danışman niteliklerinin değerlendirilmesine ilişkin ölçek geliştirme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 5(42), 269-279.
• Joffe, H., ve Yardley, L. (2004). Content and thematic analysis. In D.F. Marks ve L. Yardley (Eds.), Research methods for clinical and health psychology (pp.56-68). Sage Publications Inc.
• Kaplan, D. M., Tarvydas, V. M., ve Gladding, S. T. (2014). 20/20: A vision for the future of counseling: The new consensus definition of counseling. Journal of Counseling & Development, 92(3), 366–372. doi: 10.1002/j.1556– 6676.2014.00164.x
• Kesici, S. (2008), A sample for guidance application of distance education technologies: A Case Study on Graduate Students’Opinions About Web-Assisted Career Guidance Systems. Turkish Online Journal of Distance Education, 9(1), 139- 156.
• Korinek, A., ve Stiglitz, J. E. (2017). Artificial intelligence and its implications for income distribution and unemployment(No. w24174). National Bureau of Economic Research.
• Korkut Owen, F. (2007). Psikolojik danışma alanında meslekleşme ve psikolojik danışman eğitimi: ABD, Avrupa Birliği Ülkeleri ve Türkiye’deki durum. D. Owen, F. Korkut Owen ve R. Özyürek (Ed.), Gelişen psikolojik danışma ve rehberlik: Meslekleşme sürecindeki ilerlemeler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kuzgun, Y. (1992). İlköğretimde rehberlik. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 39-42.
• Kuzgun, Y. (1995). Rehberlik ve psikolojik danışma. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Luxton, D. D. (2014). Artificial intelligence in psychological practice: Current and future applications and implications. Professional Psychology: Research and Practice, 45(5), 332–339. May, R., Remen, N., Young, D., ve Berland, W. (1985). The wounded healer. Saybrook Review, (5), 84-93.
• McCarthy, J. (2004). What is artificial intelligence. Computer Science Department, Stanford University.
• Monnier, M. (2015). Difficulties in defining social-emotional intelligence, competences and skills. A theoretical analysis and structural suggestion. International Journal of Research for Vocational Education and Training, 2(1), 59–84.
• Muslu Köseoğlu, S. (1994). Psikolojik danışmanların empatik becerilerinin ve kişilik özelliklerinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul. Nilsson, N. J. (2014). Principles of artificial intelligence. Morgan Kaufmann.
• Nystul, M. S. (2010). Introduction to counseling: An art and science perspective. Boston: Pearson.
• Oh, K. J., Lee, D., Ko, B., ve Choi, H. J. (2017). A chatbot for psychiatric counseling in mental healthcare service based on emotional dialogue analysis and sentence generation. In 2017 18th IEEE International Conference on Mobile Data Management (MDM) (pp. 371-375). IEEE.
• Pamukçu, B., ve Demir, A. (2013). Psikolojik danışma öz-yeterlik ölçeği Türkçe formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(40), 212-221.
• Patton, M. Q. (2013). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
• Rust, E. B. (1995). Applications of the International Counselor Network for elementary and middle school counseling. Elementary School Guidance and Counseling, 30, 16-26.
• Sabella, R.A. (1998). Worldwide web resources for counseling children and adolescents with disabilities. Professional School Counseling, 2, 47-54.
• Savi Çakar, F. (2017). Psikolojik danışmada yetkinlik / yeterlilik. F. E. İkiz (Ed.), Meslek etiği ve yasal konular içinde (s. 157-173). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• Schwab, K. (2017). The fourth industrial revolution. Currency.
• Sprik, J. (1990). Counseling and guidance software. Michigan: ERIC Document Reproduction Service No. ED 315701.
• Stewart, H. (2015). Almost half of all us workers are at risk of losing their jobs to robots. https://www.businessinsider.com/almost-half-of-all-us-workers-could- lose-their-jobs-to-robots 2015-11
• Su, G. (2018). Unemployment in the AI Age. AI Matters, 3(4), 35-43.
• Tan, H. (1992). Psikolojik danışma ve rehberlik. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği. (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik alanında çalışanlar için etik kurallar (8. bs.). Ankara.
• Van Horn, S. M., ve Myrick, R. D. (2001). Computer technology and the 21st century school counselor. Professional School Counseling, 5(2), 124-131.
• Walz, G. R., ve Bleuer, J. C. (1997). Emerging priorities andemphases in school counseling, guidance, and student services. (Report No: EDO-CG-028-983). Beijing, China: ERIC Document Reproduction Service No. ED 425413.
• Wittmer, J., ve Clark, M. (2007). Managing your school counseling program: K–12 developmental strategies. MN: Educational Media Corporation.
• Yapay Zeka İnsanlığın. (2020). https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/12/141202_hawking_yapay_zeka.
• Yapay Zeka. (2020). https://www.webtekno.com/elon-musk-insan-yapay-zeka- sempanze-aciklama-h75055.html.
• Yayla, E., ve İkiz, F. E. (2017). Psikolojik danışmanların etkili nitelikleri ile danışma öz-yeterlik düzeyleri arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 31-44.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara. Seçkin Yayıncılık.