PSİKOLOJİK İYİ OLUŞ VE YAŞAM DOYUMUNUN BİR YORDAYICISI OLARAK ALGILANAN HELİKOPTER EBEVEYN TUTUMU

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 66 - 98, 27.01.2021

Başaran Gençdoğan Arzu Gülbahçe

Öz

Yaygın olarak bilinen ebeveyn tutumlarına son yıllarda “helikopter ebeyeyn” olarak tanımlanan yeni bir tutum eklenmiştir. Helikopter ebeyeyn tutumu olan anne babalar, tıpkı bir helikopter gibi çocuklarının etrafında pervane olmakta, çocuklarının yanından ayrılmak istememekte, çocuklarının her davranışına, düşüncesine müdahale etmektedirler. Bu aşırı müdahalenin çocukların kişilik gelişimine olumsuz etkileri olabilmektedir. Tabii ki her anne baba çocuğuna ilgi ve yakınlık göstermek ister. Bu aslında anne baba olmanın bir gereğidir. Çocuğa gösterilen ilgi ve yakınlığın abartılması çocukta bir takım sorunlara sebep olabilmektedir. Bu çalışmada helikopter anne baba tutumlarına maruz kalan çocukların psikolojik iyi oluş ve yaşam doyumu incelenmiştir. Bu amaçla yapılan çalışma, ilişkisel tarama türünde bir betimsel araştırmadır. Araştırmanın çalışma grubu 418 üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Verilerin analizi SPSS 22.00 paket programı ile yapılmış, Pearson momentler çarpımı korelasyon analizi, Lineer regresyon analizi, ki-kare analizi, t testi, Tek Yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Öğrencilerin anne babalarının helikopter tutumlarını belirlemek için Yılmaz (2019) tarafından geliştirilen “Algılanan Helikopter Ebeveyn Tutum Ölçeği (AHETÖ)”, öğrencilerin psikolojik iyi oluşlarını belirlemek için Telef (2013) tarafından Türkçeye uyarlanan “Psikolojik İyi Oluş Ölçeği” ve öğrencilerin yaşam doyumunu tespit etmek için Dağlı ve Baysal (2016) tarafından Türkçeye uyarlanan “Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ)” kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları helikopter ebeveyn tutumunun psikolojik iyi oluşu ve yaşam doyumunu yordadığını, annelerin babalara göre çocuk yetiştirme tutumu daha fazla helikopter olarak algılanmıştır, gelir durumu yüksek olanların düşük olanlara göre helikopter ebeveyn tutum ortalamalarının anlamlı düzeyde yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Helikopter ebeveyn, psikolojik iyi oluş, yaşam doyumu.

Kaynakça

• Acun-Kapıkıran, N., Körükcü, Ö. ve Kapıkıran, Ş. (2014). Erken ergenlikte anne-baba tutumlarının yaşam doyumu ve depresyonla ilişkisi: benlik saygısının aracılık tutumlarının yaşam doyumu ve depresyonla ilişkisi: benlik saygısının aracılık rolü. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(4),1237-1252.
• Agyar, E. (2013). Life satisfaction, perceived freedom in leisure and self-esteem: the case of physical education and sport students. Procedia Social and Behavioral case of physical education and sport students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 93, 2186–2193.
• Ahrens, CC..J.JC. .,Cv.e, Rvyeff,RCy.ffD, .C(2.00D6.).(M20u0l6ti)p.leMroulletispalendrwolelsl-baenidng:wseolcl-iob-edinegm:ogsoracpioh- demographic and psychological moderators. Sex Roles, 55, 801-815. 15.11.2020 demographic and psychological moderators. Sex Roles, 55, 801-815. 15.11.2020 ic and psychological moderators. Sex Roles, 55, 801-815. 15.11.2020 tarihinde htttpss:/://p/dpfds.fsse.mseanmtiacnscthicoslacrh.oorgla/4r8.oa4rg/7/74a8ca84b0/7b73adcd8fb1055bf7b353dcd3f31c595b7fbed5b3cc439c39c59.pbd7fe/ d- sitesinden erişilmiştir.
• Asthana, H. (2011). Relationship of big five personality factors to subjectivewell-being Asthana, H. (2011). Relationship of big five personality factors to subjectivewell-being of adolescents. Indian J. Social Science Research, 8, 18–28. of adolescents. Indian J. Social Science Research, 8, 18–28.
• Baştuğ, G. ve Duman, S. (2010). Examining life satisfaction level depending on Baştuğ, G. ve Duman, S. (2010). Examining life satisfaction level depending on physical activity in Turkish and German societies. Procedia Social and physical activity in Turkish and German societies. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 4892–4895.
• Baudin, N., Aluja, A., Rolland, J. ve Blanch, A. (2011). The role of personality in Baudin, N., Aluja, A., Rolland, J. ve Blanch, A. (2011). The role of personality in satisfaction with life and sport. Behavioral Psychology/Psicologia Conductual., satisfaction with life and sport. 19, 333.
• Beecher, B. (2009). The medical model, mental health practitioners, and individuals with schizophrenia and their families. Journal of Social Work Practice, 23 (1), with schizophrenia and their families. Journal of Social Work Practice, 23 (1), 9–20. 16.11.2020 tarihinde http://www.tandf.co.uk/journals. 9–20. 16.11.2020 tarihinde http://www.tandf.co.uk/journals. https://doi.org/10.1080/02650530902723282/ sitesinden erişilmiştir.
• Berger PL, Luckmann T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası/ Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, s.70-74. İncelemesi. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, s.70-74.
• Bloodworth, A. (2005). Theories of well-being. Nursing Philosophy, 6, 213–215, 15.11.2020 tarihinde https://doi.org/10.1111/j.1466-769 X.2005.00220.x/ 15.11.2020 tarihinde https://doi.org/10.1111/j.1466-769 X.2005.00220.x/ sitesinden erişilmiştir.
• Bozkurt, V., Keser, A. ve Zulfikar, H. (2020). Factors predicting life satisfaction among social media users. Journal of Social Policy Conferences, 78: 47-62. 15.11.2020 tarihinde https://doi.org/10.26650/jspc.2019.78.0035/ sitesinden erişilmiştir.
• Bradley-Geist J, Olson-Buchanan J. (2014). Helicopter parents: An examination of the correlates of overparenting of college students, Education Training, 56(4), 314- 328.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş.ve Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: PegemA Yayınları.
• Corsini, R. (1999). The dictionary of psychology. Brunner-Mazel, USA.
• Costa, P.T.; McCrae, R.R. (1980). Influence of extraversion and neuroticism on subjective well-being: Happy and unhappy people. Journal of Personality and Social Psychology, 38, 668.
• Crisp, R. (2008). Well-Being. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Edward N. Zalta (ed.), 16.11.2020 tarihinde http://plato.stanford.edu/archives/win2008/ entries/wellbeing/ sitesinden erişilmiştir.
• Dağlı, A. ve Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. www.esosder.org Güz-Cilt:15 Sayı:59 (1250-1262) ISSN:1304-0278.
• DeNeve, K.M. ve Cooper, H. (1998). The happy personality: A meta-analysis of 137 personality traits and subjective well-being. Psychological Bulletin Journal, 124, 197.
• Diener, E. ve Diener, M. (2009). Cross-cultural correlates of life satisfaction and self- esteem. In Culture and Well-Being; Springer: Berlin, Germany, pp. 71–91.
• Diener, E., Emmons, R.A., Larsen, R.J.ve Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment. 49, 71–75.
• Diener, E.ve Suh, E.M. (2010). Measuring subjective well-being to compare the quality of life of cultures. In Culture and Subjective Well-Being; MIT Press: Cambridge, MA, USA, pp. 3–12.
• Ercan, H. (2019). Ergenlerde yaşam doyumunun demografik değişkenler, ebeveyn tutumları ve kişilik özellikleri açısından incelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19 (2), 501-516.
• Erdogan, B., Bauer, T.N., Truxillo, D.M. ve Mansfield, L.R. (2012). Whistle while you work a review of the life satisfaction literature. Journal of Management. 38, 1038–1083.
• Fonseca, S., Lencastre, L. ve Guerra, M. (2014). Life satisfaction in women with breast cancer. Paidéia (Ribeirão Preto) 24, 295–303.
• Friedman, H.S. ve Kern, M.L. (2014). Personality, Well-Being, and Health. Psychology, 65, 719.
• Gale, C.R., Booth, T., Mõttus, R., Kuh, D. ve Deary, I.J. (2013). Neuroticism and Extraversion in youth predict mental wellbeing and life satisfaction 40 years later. Journal of Research in Personality. 47, 687–697.
• Gana, K., Bailly, N., Saada, Y., Joulain, M., Trouillet, R., Hervé, C., ve Alaphilippe, D. (2013). Relationship between life satisfaction and physical health in older adults: A longitudinal test of cross-lagged and simultaneous effects. Health Psychology : Official Journal of the Division of Health Psychology, American Psychological Association. 32, 896.
• Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113- 128.
• Headey, B., Kelley, J., ve Wearing, A. (1993). Dimensions of mental health: Life satisfaction, positive affect, anxiety and depression. Social Indicators Research. 29, 63–82.
• Hosseinkhanzadeh, A.A. ve Taher, M. (2013). The relationship between personality traits with life satisfaction. Sociology Mind, Vol.3, 99-105.
• Hotlar, D.(2017). Helikopter Anne babalar ve Çocukların Benlik Gelişimi, 14.11.2020.tarihinde https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_18194.htm. / sitesinden erişilmiştir.
• Jafari, E., Najafi, M., Sohrabi, F., Dehshiri, G.R., Soleymani, E. ve Heshmati, R. (2010). Life satisfaction, spirituality well-being and hope in cancer patients. Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1362–1366.
• Kjell, O.N., Nima, A.A., Sikström, S., Archer, T. ve Garcia, D. (2013). Iranian and Swedish adolescents: Differences in personality traits and well-being. PeerJ ,1, e197.
• Kulaksızoğlu, A. (1998). Ergenlik Psikolojisi. Remzi Kitabevi. İstanbul. 6. Basım. Kuykendall, L., Tay, L. ve Ng, V. (2015). Leisure engagement and subjective well- being: A meta-analysis. Psychological Bulletin Journal, 141, 364.
• Kwon, KA., Yoo, G. ve Bingham, GE. (2016). Helicopter parenting in emerging adulthood: Support or barrier for Korean college students‟ psychological adjustment? Journal of Child and Family Studies, 25(1), 136–145.
• Loewe, N., Bagherzadeh, M., Araya-Castillo, L., Thieme, C. ve Batista-Foguet, J.M. (2014). Life domain satisfactions as predictors of overall life satisfaction among workers: Evidence from Chile. Social Indicators Research. 118, 71–86.
• Magee, C.A., Miller, L.M. ve Heaven, P.C. (2013). Personality trait change and life satisfaction in adults: The roles of age and hedonic balance. Personality and Individual Differences, 55, 694–698.
• Maher, J.P., Doerksen, S.E., Elavsky, S., Hyde, A.L., Pincus, A.L., Ram, N. ve Conroy, D.E. (2013). A daily analysis of physical activity and satisfaction with life in emerging adults. Health Psychology, 32, 647.
• Moksnes, U.K. ve Espnes, G.A. (2013). Self-esteem and life satisfaction in adolescents Gender and age as potential moderators. Quality of Life Research, 22, 2921– 2928.
• Moller, V. (1996). Life satisfaction and expectations for the future in sample of university students: A research note. South African Journal of Sociology, 27 (1), 109-125.
• Morton, R. (1995). Life-satisfaction in patients with head and neck cancer. Clinical Otolaryngology and Allied Sciences, 20, 499–503.
• Newman, D.B., Tay, L. ve Diener, E. (2014). Leisure and subjective well-being: A model of psychological mechanisms as mediating factors. Journal of Happiness Studies, 15, 555–578.
• Okray, Z. (2016). Helicopter parenting and related issues: Psychological well being, basic psychological needs and depression on university students. Current Research in Education, 2(3), 165-173.
• Park, N., Huebner, E.S., Laughlin, J.E., Valois, R.F. ve Gilman, R. (2004). A cross- cultural comparison of the dimensions of child and adolescent life satisfaction reports. In Quality-of-Life Research on Children and Adolescents; Social Indicators Research, Springer: Berlin, Germany, pp. 61–79.
• Pehlivan, Z. (2013). Helikopter Aile Nedir? 14.11.2020 tarihinde https://tedmem.org/memnotlari/degerlendirme/helikopter-aileler/ sitesinden erişilmiştir.
• Prezza, M. ve Giuseppina Pacilli, M. (2007). Current fear of crime, sense of community, and loneliness in Italian adolescents: The role of autonomous mobility and play during childhood. Journal of Community Psychology, 35 (2):151. 18.11.2020 tarihinde https://doi.org/10.1002/jcop.20140./sitesinden erişilmiştir.
• Raibley, J. (2010). Well-Being and the priority of values. Social theory and practice, 36 (4). 593-620. 15.11.2020 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/ 272665225_Well-Being_and_the_Priority_of_Values./sitesinden erişilmiştir.
• Rojas, M. (2006). Life satisfaction and satisfaction in domains of life: Is it a simple relationship? Journal of Happiness Studies. 7, 467–497.
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being.Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069. 15.11.2020 tarihinde https://pdfs.semanticscholar.org/7eb5/1dfece/ sitesinden erişilmiştir.
• Ryff, C. D. (1995). Psychological well-being in adult life. Current Directions in Psychological Science, Vol. 4, No. 4 (Aug., 1995), pp. 99-104.
• Ryff, C.D.D..(2(2001144).).PsPyscyhcohlolgoigciaclawl ewlle-blle-bineginrgevriesvitiesdit:eAd:dvAadnvceasncinesthien stchienscceieancdepraancd tpircaecotifceudoafimeoundia.imPsoynciha.othPesryacphyoathnedraPpsychaonsdomPastiyccsh,o8s3o(m1)a,ti1c0s-,288.135.(11).,20120-. 28.15.11.2020.tarihinde https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24281296/
• Ryff, C.D. (2017). Eudaimonic well-being, inequality, and health: Recent findings and future directions. International Review of Economy, 64, 159–178. 15.11.2020 tarihinde http://aging.wisc.edu/pdfs/4326.pdf./ sitesinden erişilmiştir.
• Ryff, C.D. ve Singer, B. H. (2008). Know thyself and become what you are: A eudaimonic approach to psychological well-being. Journal of Happiness Studies, 9 (1), 13. 15.11.2020 tarihinde https://doi.org/10.1007/s10902-006-9019-0./ sitesinden erişilmiştir.
• Ryff, C.D. (2013). Eudaimonic well-being and health: Mapping consequences of self- realization In A. S. Waterman (Ed.). The best within us: Positive psychology perspectives on eudaimonia, 77-98. Washington, DC US: American Psychological Association.
• Sarı, T. ve Özkan, İ. (2016). Ergenlerin öznel iyi oluşları ile algıladıkları anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 29, 155-162.
• Savicki, V. (1999). Cultural work values for supervisors and managers: A cross-cultural look at child and youth care agencies. Child and Youth Care Forum, 28 (4), 239, 16.11.2020 tarihinde https://doi.org/10.1023/A:1021905308717/ sitesinden erişilmiştir.
• Schimmack, U., Oishi, S., Furr, R.M.ve Funder, D.C. (2004). Personality and life satisfaction: A facet-level analysis. Personality and Social Psychology Bulletin, 30, 1062–1075.
• Schimmack, U., Radhakrishnan, P., Oishi, S., Dzokoto, V. ve Ahadi, S. (2002). Culture, personality, and subjective well-being: Integrating process models of life satisfaction. Journal of Personality and Social Psychology, 82(4), 582.
• Shin, D.C. ve Johnson, D.M. (1978). Avowed happiness as an overall assessment of the quality of life. Social Indicators Research, 5, 475–492.
• Sousa, L. ve Lyubomirsky, S. (2001). Life satisfaction. In J. Worell (Ed.), Encylopedia of women and gender: Sex similarities and differences and the impact of society on gender (Vol. 2, pp. 667-676). . San Diego, CA: Academic Press.
• Sümer, N., Gündoğdu-Aktürk, E. ve Helvacı, E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Taymaz, A.H.(2019). Ergenlerin Algıladıkları Helikopter Ebeveyn Tutumları İle Yalnızlık Düzeyinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Telef, B.B. (2013). Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOÖ): Türkçe Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi 28(3): 374-384.
• Veenhoven, R. (2012). Happiness: Also Known As “life satisfaction” and “subjective well-being”. In Handbook of Social Indicators and Quality of Life Research; Springer: Berlin, Germany, 2012; pp. 63–77.
• Westerhof, G., ve Keyes, C. (2010). Mental illness and mental health: The two continua model across the lifespan. Journal of Adult Development, 17 (2), 110. 17.11.2020 tarihinde https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2866965/ sitesinden erişilmiştir.
• Wold, B., Duda, J.L., Balaguer, I., Smith, O.R.F., Ommundsen, Y., Hall, H.K., Samdal, O., Heuzé, J., Haug, E. ve Bracey, S. (2013). Comparing self-reported leisure- time physical activity, subjective health, and life satisfaction among youth soccer players and adolescents in a reference sample. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 11(4), 328–340.
• Yener, S. ve Çankır, B.(2017). İş’te Pozitif Davranış. Çizgi Kitabevi.
• Yılmaz, H. (2019). İyi ebeveyn, çocuğu için her zaman her şeyi yapan ebeveyn değildir: Algılanan Helikopter Ebeveyn Tutum Ölçeği (AHETÖ) geliştirme çalışması. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi. Cilt 3, Sayı, Nisan 2019. s.3-30.
• Yılmaz, H.ve Büyükcebeci, A.(2019). Bazı Pozitif Psikoloji Kavramları Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Sonuçları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 9(54), 707-744.
• Young, M. H. ve Miller, B. C. (1995). The effect of parental supportive behaviors on life satisfaction of adolescent offspring. Journal of Marriage and Family, 57 (3).