LİSE ÖĞRENCİLERİNDE PROBLEMLİ İNTERNET KULLANIMI İLE SOSYAL DESTEK ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 33 - 62, 02.03.2022

Serdal Özgözgü Hamdi Şimşek Mustafa F. Arıkan Abdullah Alyaprak Bayram Günay Nur Eyigüngör

Öz

Ergenlerin internet kullanımları artık günlük hayatın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Bununla beraber internet kullanımının problemli olması, ergenlerde birçok psikolojik ve fiziksel sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu noktada ergenlerde problemli internet kullanımına ilişkin bilgiler edinmek, bu sorunların çözümünde yardımcı olacaktır. Bu araştırmanın amacı, İzmir ili Karabağlar ilçesindeki liselerde öğrenim gören öğrencilerin problemli internet kullanımlarını ve buna etki eden bazı etmenleri belirlemektir. Araştırma için Karabağlar ilçesindeki 10 lisede öğrenim gören öğrencilerden veri toplanmıştır. Araştırmada Problemli İnternet Kullanımı Ölçeği-Ergen (PİKÖ-E), Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; lise öğrencileri arasında aşırı kullanımına ilişkin problemin olduğu ve problemli internet kullanımının okul türüne göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Buna göre Anadolu İmam Hatip Lisesi öğrencilerinin problemli internet kullanım düzeylerinin Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi öğrencilerinden daha fazla olduğu görülmüştür. Öğrencilerin baba öğrenim durumu ve günlük internet kullanım süresi problemli internet kullanımlarında farklılık yaratmıştır. Araştırma sonucuna göre, öğrencilerin aile ve arkadaştan aldıkları sosyal destek ile günlük internet kullanım süreleri, problemli internet kullanımlarını yordamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnternet kullanımı, sosyal destek, lise öğrencileri

Kaynakça

• Altundağ, Y. (2016). Lise öğrencilerinde sanal zorbalık ve problemli internet kullanımı ilişkisi.Online Journal of TechnologyAddiction&Cyberbullying, 3(1), 27-43.
• Ankaralı, H. (2019). Beyoğlu Anadolu İmam Hatip Lisesi öğrencilerinde internet ve sosyal medya bağımlılık düzeyi, başarı ile ilişkisi ve bağımlılık üzerine etkili faktörler. Kalemname, 4(8), 301-331.
• Arslan Cansever, B. (2010). Ergenlerin toplumsallaşmasında internet kullanımının aile ve okul bağlamında yarattığı sorunlar. Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Aydın, Y. (2011). Liselerde bilgisayar ve internet kullanımının eğitim ve öğretimdeki olumsuz etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bayhan, V. (2011). Lise öğrencilerinde internet kullanma alışkanlığı ve internet bağımlılığı (Malatya uygulaması), Akademik Bilişim’11 - XIII. Akademik Bilişim Konferansı Bildirileri, 2 -4 Şubat 2011 İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Bayraktutan, F. (2005). Aile içi ilişkiler açısından internet kullanımı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bozkurt H., Şahin S. ve Zoroğlu S. (2016). İnternet bağımlılığı: Güncel bir gözden geçirme. Journal of Contemporary Medicine, 6(3), 235-247. DOI: 10.16899/ctd.66303
• Canan F, Ataoğlu A, Nichols L. A., Üstünel T. Y. ve Öztürk O. (2010). Evaluation of psychometric properties of the internet addiction scale in a sample of Turkish high school students. Cyberpsychology, Behavior and Social Networking. 13, 317-320.
• Caplan, S. E. (2005). A social skill account of problematic Internet use. Journal of communication, 55(4), 721-736.
• Ceyhan, A. A. (2011). Ergenlerin problemli internet kullanım düzeylerinin yordayıcıları. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 18(2), 85-94. Ceyhan, A. A. ve Ceyhan, E. (2009) Ergenlerde problemli internet kullanım ölçeği (PİKÖ-E) geliştirme çalışmaları. X. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi sözlü bildiri, Adana.
• Ceyhan, E., Ceyhan, A. A. ve Gürcan, A. (2007). The validity and reliability of the problematic internet sacaleuse.EducationalSciences: Theory&Practise, 7,387416.
• Chen, S. Y. ve Tzeng, J. Y. (2010). College female and male heavy internet users’ profiles of practices and their academic grades and psychosocial adjustment. Cyberpsychology, behavior and social networking, 13(3), 257-262. DOI:10.1089/cyber.2009.0023
• Cobb, S. (1976). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(5),300-314.
• Çağır, G. (2010). Lise ve üniversite öğrencilerinin problemli internet kullanım düzeyleri ile algılanan esenlik halleri ve yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Çakır-Balta, Ö., Horzum, M. B. (2008). Web tabanlı öğretim ortamındaki öğrencilerin internet bağımlılığını etkileyen faktörler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 187-205.
• Çam, H. H. ve Nur, N. (2015). Adölesanlarda internet bağımlılığı prevalansı ile psikopatolojik semptomlar ve obezite arasındaki ilişkinin incelenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 14(3), 181-188. DOI: 10.5455/pmb.20141016033204
• Çiçek, S. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinin problemli internet kullanımlarının ve siber zorbalık davranışlarının denetim odağı ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Çiftçi, C., ve Çağlar, Ç. (2014). Ailelerin sosyo-ekonomik özelliklerinin öğrenci başarısı üzerindeki etkisi: Fakirlik kader midir? International Journal of Human Sciences, 11(2), 155-175.DOI: 10.14687/ijhs.v11i2.2914 Demirer, V., Çintaş Yıldız, D. ve Sünbül, A. M. (2011). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar ve internet kullanımları ile kitap okuma alışkanlıkları arasındaki ilişki: Konya ili örneği.İlköğretim Online, 10(3), 1028-1036.
• Doğan, H., Işıklar, A. ve Eroğlu, S. (2010). Ergenlerin problemli internet kullanımının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(18), 106-124. https://dergipark.org.tr/en/pub/ ataunikkefd/issue/2769/37048
• Döner, C. (2011). İlköğretim öğrencilerinde internet bağımlılığının farklı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Duman, S. (2016). Ergenlerin problemli internet kullanımı ile akademik başarı ve ertelemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Durak Batıgün, A. ve Hasta, D. (2010). İnternet bağımlılığı: Yalnızlık ve kişilerarası ilişki tarzları açısından bir değerlendirme. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 11, 213219.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Esen, E. (2010). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psiko-sosyal değişkenlerin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Esen, E., ve Siyez, D. M. (2011). Ergenlerde internet bağımlılığını yordayan psikososyal değişkenlerin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 127-138.
• Esen Kıran, B. (2009). Çeşitli değişkenlere göre ergenlerde internet bağımlılığının yordanması. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1331-1340.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education(8th ed.). New York: McGraw-Hill. Gençer, S. L., (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin internet bağımlılık durumlarının internet kullanım profilleri ve demografik özelliklere göre farklılıklarının incelenmesi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Gökler, I. (2007). Çocuk ve Ergenler İçin Sosyal Destek Değerlendirme Ölçeği Türkçe formunun uyarlama çalışması: Faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(2), 90-99.
• Günel, A., Turhal, Ç. Ü., ve İmal, N. (2011). İlköğretim öğrencileri arasında internet kullanımının incelenmesine yönelik anket çalışması. 4. Ağ ve Bilgi Güvenliği Sempozyumu, Ankara.
• Günlü A. (2016). Ergenlerde internet ve problemli internet kullanım davranışının incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Günlü, A. ve Ceyhan, A. A. (2017). Ergenlerde internet ve problemli internet kullanım davranışının incelenmesi. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 4, 75– 117.http://dx.doi.org/10.15805/addicta.2017.4.1.0016
• Gürcan, N. (2010). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile uyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• İnan, A., (2010). İlköğretim II. kademe ve ortaöğretim öğrencilerinde internet bağımlılığı.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Kapkıran, Ş. ve Özgüngör, S. (2009). Ergenlerin sosyal destek düzeylerinin akademik başarı ve güdülenme düzeyi ile ilişkileri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 16(1), 21-30.
• Karabağlar MEM (2019). İzmir Karabağlar İlçe MillîEğitim Müdürlüğü. Kaşıkcı, D. N., Çağıltay, K., Karakuş, T., Kurşun, E. ve Ogan, C. (2014). Türkiye ve Avrupa’daki çocukların internet alışkanlıkları ve güvenli internet kullanımı. Eğitim ve Bilim, 39(171), 230-243. Kayri, M., Tanhan, F. ve Tanrıverdi, S., (2014). Ortaöğretim öğrencilerinde internet bağımlılığı ile algılanan sosyal destek arasındaki ilişkinin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 1, 1-27.
• Kim, K., Ryu, E., Chon, M-Y., Yeun, E-J., Choi, S-Y., Seo, J-S. ve Nam, B-W. (2006). Internet addiction in Korean adolescents and its relation to depression and suicidal ideation: A questionnaire survey. International Journal of Nursing Studies, 43,185–192.
• Meral, D. ve Bahar, H. H. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinde problemli internet kullanımının yalnızlık ve psikolojik iyi oluş ile ilişkisinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1117-1134. DOI: 10.17556/jef.58322
• Önür, H. (2013). Gelir düzeyinin eğitim imkânlarından yararlanma düzeyine etkisi: Süleyman Demirel Fen Lisesi ve Atatürk Lisesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(18), 259-277.
• Şahan, M. ve Eraslan Çapan, B. (2017). Ergenlerin problemli internet kullanımında kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaların ve sosyal kaygının rolü. Ege Eğitim Dergisi,18(2),887-913.
• Taçyıldız, Ö. (2010). Lise öğrencilerinin internet bağımlılığı düzeylerinin bazı değişkenlere göre yordanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi,Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tahiroğlu A. Y., Çelik G. G., Fettahoğlu, Ç., Yıldırım, V., Toros, F., Avcı, A., Özatalay, E. ve Uzel, M. (2010). Psikiyatrik bozukluğu olan ve olmayan ergenlerde problemli internet kullanımı.Nöropsikiyatri Arşivi,47, 241-246.
• Tarı Cömert, I. ve Kayıran, S. M. (2010). Çocuk ve ergenlerde internet kullanımı. Çocuk Dergisi, 10(4), 166-170.DOI:10.5222/j.child.2010.166
• Taş, İ., Eker, H. ve Anlı, G. (2014). Orta öğretim öğrencilerinin internet ve oyun bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Online Journal of Technology Addiction & Cyberbullying, 1(2),37-57.
• Tutgun, A. (2009). Öğretmen adaylarının problemli internet kullanımlarının incelenmesi.Yayımlanmamış yüksek lisans tezi,Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• TÜİK (2020). Türkiye İstatistik Kurumu, “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması, 2020” https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=HanehalkiBilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-202033679#:~:text=%C4% B0nternet%20kullanan%20bireylerin%20oran%C4%B1%20%79,%73%2C3%2 0oldu%C4%9Fu%20g%C3%B6r%C3%BCld%C3%BC. (Son erişim tarihi: 19/01/2020)
• Türkoğlu, S. (2013). Ergenlerin problemli internet kullanımları ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ünver, H. ve Koç, Z. (2017). Siber zorbalık ile problemli internet kullanımı ve riskli internet davranışı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 117-140.
• Yılmaz, E., Şahin, Y. L., Haseski, H. İ. ve Erol, O. (2014). Lise öğrencilerinin internet bağımlılık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: Balıkesir ili örneği. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 4(1), 133-144.
• Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G. ve Farley, G. K. (1988). The multidimensional scale of performans support.Journal of Personality Assesment, 2(l), 30-4l.
• Zorbaz, O. ve Tuzgöl Dost, M. (2014). Lise öğrencilerinin problemli internet kullanımının cinsiyet, sosyal kaygı ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 29(1), 298-310.