BEDENSEL ENGELLİ BİREYLERİN DÜNYASINDAN SOSYAL HAYATA ENTEGRASYON

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 3, 92 - 121, 02.03.2022

Neslihan Çıkrıkçı Özkan Çıkrıkçı

Öz

Sosyal hayata entegrasyon, tüm insanlığın çeşitli düzeylerde deneyimlediği
bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışma, bedensel engelli bireylerin sosyal
hayata entegrasyon deneyimlerine ilişkin değerlendirmelerine odaklanmaktadır.
Araştırmanın doğası ve amacı doğrultusunda nitel araştırma yaklaşımına dayalı olarak
fenomenolojik araştırma desenine ilişkin prosedürler gerçekleştirilmiştir. Amaçlı
örnekleme, ölçüt örnekleme ve uygun örnekleme yöntemleri uygulanarak katılımcılar
belirlenmiştir. Çalışmaya yaşları 11 ile 17 arasında değişen 22 bedensel engelli birey
katılmıştır. Katılımcıların, sosyal hayata entegrasyon süreçlerine ilişkin
değerlendirmelerinin derinlemesine incelenmesi amacıyla veri toplama sürecinde
yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen verilerin analizinde tematik
analiz tekniği uygulanmış ve üç ana tema açığa çıkmıştır: (i) uyum, (ii) iletişim, (iii)
başa çıkma. Uyum teması, bireysel ve sosyal uyum alt temalarını içermektedir. İletişim
teması, olumlu iletişim ve iletişim engeli alt temalarının kuramsal dışavurumudur. Başa
çıkma teması altında ise kaçınma, mücadele ve destek arama alt temaları
belirginleşmiştir. Araştırma sonuçları, sosyal hayata entegrasyon sürecinde bedensel
engelli bireylerin deneyimlerine ilişkin derinlemesine değerlendirmeleri yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal hayata entegrasyon, engelli bireyler, özel eğitim, fenomenolojik araştırma, tematik analiz.

Kaynakça

• Aksoy, M. ve Demirli, C. (2020). Zihinsel engelli çocuğu olan annelerin karşılaşabilecekleri güçlüklerle baş etme durumlarının incelenmesi: Bir aile destek eğitim programının uygulanması. Education Sciences, 15(3), 73-84.
• Altuntaş, S. ve Genç, H. (2018). Mutluluğun yordayıcısı olarak psikolojik sağlamlık: Öğretmen örnekleminin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(4), 936-948.
• American Educational Research Association. (2011). Code of ethics. Retrieved April 8, 2020, from: https://www.aera.net/About-AERA/AERA-Rules-Policies/ Professional-Ethics.
• American Psychological Association. (2020). Publication manual of the American Psychological Association (7th ed.). Washington: American Psychological Association.
• Bar-On, R. (1997). BarOn emotional quotient inventory. Toronto: Multi-Health Systems.
• Basut, E. ve Erden, G. (2005). Suça yönelen ve yönelmeyen ergenlerin stres belirtileri ve stresle başa çıkma örüntüleri yönünden incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 12(2), 48-55.
• Berry, J. W., Phinney, J. S., Sam, D. L. ve Vedder, P. (2006). Immigrant youth: Acculturation, identity, and adaptation. Applied Psychology, 55(3), 303-332.
• Bıçakçı, Y. (2004). Annesi çalışan ve çalışmayan çocukların anne-baba tutumlarını algılamalarının ve benlik imajlarının incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Braun, V. ve Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
• Calp, Ş. ve Bacanlı, H. (2016). Algılanan akademik yeterlik ve özerklik desteğinin özerk akademik motivasyon ve akademik başarıyla ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 300-317.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research method: Choosing among five approaches (2nd ed.). Thousand Oaks: Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2012). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and Qualitative Research (4th ed.). New York: Pearson.
• Cüceloğlu, D. (2006). İnsan ve Davranışı (15. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çetinkaya, A., ve Bulut, S. S. (2019). Lise öğrencilerinde kendini toparlama gücü düzeyleri ve öznel iyi oluşu artırma stratejilerinin incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(55), 1053-1084.
• Çıkrıkçı, N. (2020). Ön-ergenlerde motivasyonel faktörler ile sosyal hayata entegrasyon bileşenleri arasındaki ilişkide kendini toparlama gücünün aracı ve etkileşimsel rollerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Trabzon Üniversitesi, Trabzon.
• Çokcoşkun, Y. ve Karahoca, D. (2019). Engelli bireylerin meslek eğitimi için bir model önerisi. Electronic Turkish Studies, 14(1), 395-423.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985a). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum Press.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985b). The General Causality Orientations Scale: SelfDetermination in personality. Journal of Research in Personality, 19, 109- 134.
• Diğer, H. ve Yıldız, A. (2021). Engelli Bireylere Yönelik Algı Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31(2), 807-822.
• Finnvold, J. E. (2018). Will my child ever go to a university? The link between school segregation practices and Norwegian parents’ expectations for their physically disabled child. Journal of Research in Special Educational Needs, 18(2), 103- 113.
• Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1988). Coping as a mediator of emotion. Journal of Personality and Social Psychology, 54(3), 466-475.
• Folkman, S. ve Moskowitz, J. T. (2004). Coping: Pitfalls and promise. Annual Review of Psychology, 55, 745-774.
• Gençtürk, Z. ve Korkut, G. (2020). Üniversite öğrencilerinin engelli bireylere yönelik tutumlarının incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 105-126.
• Gibbs, J. P. ve Martin, W. T. (1958). A theory of status integration and its relationship to suicide. American Sociological Review, 23(2), 140-147.
• Gull, M. ve Nizami, N. (2015). Comparative study of hope and psychological wellbeing among the parents of physically and intellectually disabled children. International Journal of Modern Social Sciences, 4(42), 143-152.
• Harris, H. (2008). Meeting the needs of disabled children and their families: Some messages from the literature. Child Care in Practice, 14(4), 355-369.
• Kowal, J. ve Fortier, M. S. (1999). Motivational determinants of flow: Contributions from self-determination theory. The Journal of Social Psychology, 139, 355-368.
• Kozan, H. İ. Ö., Bozgeyikli, H. ve Kesici, Ş. (2018). Engelsiz kent: görme engelli bireylerin kentlerde yaşadıkları problemler. İdealKent, 9(23), 216-235.
• Lazarus, R. S. ve Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Springer Publishing Company.
• Lincoln, Y.S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage Publications.
• Macnab, F. (1985). Coping: Skills, Strategies, Resources, Resilience. Melbourne: Hill of Content.
• Mckay, M., Davis, M. ve Fanning, P. (2012). İletişim becerileri (Ö. Gelbal, Çev.) Ankara: HYB Basım Yayım.
• Morris, C. G., Maisto, A. A. ve Whitford, F. W. (2008). Understanding psychology. Pearson.
• Odabaş, Y. (2020). Engelli çocuk annelerine verilen manevi bakım desteğinin manevi iyilik ve umut düzeylerini arttırmaya etkisinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Olve, N. G., Roy, J. ve Wetter, M. (1999). Performance drivers: A practical guide to using the balanced scorecard. Chichester: Wiley.
• Öztabak, M. Ü. (2018). Engelli bireylerin meslek seçiminde etkili olan faktörlerin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 48, 21-40.
• Pak, M. (2020). Engelli kardeşi olan çocukların anneleri ile ilişkileri üzerine bir alan çalışması. Turkish Journal of Child and Adolescent Mental Health, 27(1), 33-39.
• Roy, M. S. (1997). Recent diversification in African greenbuls (Pycnonotidae: Andropadus) supports a montane speciation model. Proceedings of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences, 264, 1337-1344.
• Ryan, R. M. (1995). Psychological needs and the facilitation of integrative processes. Journal of Personality, 63(3), 397-427.
• Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2008). Self-determination theory and the role of basic psychological needs in personality and the organization of behavior. In O. P. John, R. W. Robbins, and L. A. Pervin (Eds.), Handbook of personality: Theory and research (pp. 654–678). New York: The Guilford Press.
• Saloojee, G., Phohole, M., Saloojee, H. ve IJsselmuiden, C. (2007). Unmet health, welfare and educational needs of disabled children in an impoverished South African peri‐urban township. Child: Care, Health and Development, 33(3), 230- 235.
• Taanila, A., Syrjälä, L., Kokkonen, J. ve Järvelin, M. R. (2002). Coping of parents with physically and/or intellectually disabled children. Child: Care, Health and Development, 28(1), 73-86.
• Watson, D., Townsley, R. ve Abbott, D. (2002). Exploring multi‐agency working in services to disabled children with complex healthcare needs and their families. Journal of Clinical Nursing, 11(3), 367-375.
• Yelken, C., Yazıcı, H. ve Altun, F. (2020). YÖS ile üniversiteye yerleşen yabancı uyruklu öğrencilerin stresle başa çıkma stilleri, problem çözme becerileri ve yardım arama davranışları. Yükseköğretim Dergisi, 10(1), 27-37.
• Yilmaz, G. (2020). Mothers with disabled children: Needs, stress levels and family functionality in rehabilitation. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 34(2), 524-532.