ANADOLU MİMARİSİNDE SOĞUKSU HAMAMCIKLARI

Yıl 2022, Sayı: 2, 1 - 20, 28.09.2022

Ayşıl Tükel Yavuz

Öz

Bu çalışma İzmir’in Urla-Seferihisar kırsalında birbirine çok benzeyen üç yıkanma yapısı üzerinedir. Kârgir olarak inşa edilmiş kare planlı yapıların dışta kenarları 3m, içte 2m’dir. Giriş köşeden olup kapı kanadı taşıyabilecek hiçbir ayrıntı bulunmamaktadır. Duvarlarda bir-üç arasında niş vardır. Mekânı basık yarım daire kubbeler örtmektedir. Dışarıda, duvarların birine çok yakın konumda bulunan bir kuyu ve onun karşısında duvara gömülmüş bir su haznesi bulunmaktadır. Yıkanacak kişi, önce içeride, haznenin alt kısmındaki küçük deliği bir tıpa ile kapar, dışarı çıkıp kuyudan su çeker ve hazneyi doldurur, içeriye dönüp kapının örtüsünü kapar, tıpayı çıkarır ve akan su ile yıkanır. Bu hamamcıklar Anadolu’da gördüğümüz en eski duşlardır. Yapılar, mimari ögeleri, inşaat özellikleri, bulundukları bölge, yolağı ve tarım ile olan ilişkileri üzerinden tartışılmakta, kullanımları ve yapım tarihleri sorgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Soğuk Su Hamamcığı, Duş, Su Mimarlığı, Kuyu

Kaynakça

• Referans1 KHAN, A. (2007). Awards for Architecture, Intervention Architecture, Building for Change. Referans2 AL-RADİ, S. (1997). The ‘Amiriya in Rada’, Oxford.
• Referans3 BAYKARA, T. (1997). “ Hamamlar”. Türk Kültürü Araştırmaları V, İzmir, 90-92.
• Referans4 BAYKARA, T. (1991). Türk Devrinde Urla Kazası, basılmamış AFP raporu, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Referans5 BAYKARA, T.(1974). İzmir Şehri ve Tarihi, İzmir.
• Referans6 DAĞLI, Y. & KAHRAMAN, S. & DANKOF, R. (haz.), (2005). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 9. Kitap, İstanbul.
• Referans7 DEMİRALP, Y. (2017). “İzmir Seferihisar Hereke (Düzce) Köyü Medresesi, Sanat Tarihi Dergisi, XXIV, 117-129.
• Referans8 DAUM, W. (1987). Yemen: 3000 Years of Art and Civilization in Arabia Felix, İnsburg.
• Referans9 ERTEPINAR KAYMAKÇI, P. (2005). Geological Investigation of Central Anatolian Caravanserais Using GIS, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Referans10 GENÇER, F. U. & HAMAMCIOĞLU TURAN. M. (2017). “The Masonry Techniques of a Historical Bridge in Hypokremnos (İçmeler)”, METU JFA /1, 187-207.
• Referans11 KOPARAL, E. (1996). Klazomenai’de Ortaya Çıkarılan Yağhane Kompleksi, (Yayımlanmamış Lisans Tezi), Ege Üniversitesi.
• Referans12 KOPARAL, E. (2011). Urbanization and Spacial Organization in Klazomenian Khora from Early Iron Age to the Roman Period, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ortadoğu Teknik Üniversitesi.
• Referans13 KÜTÜKOĞLU, M. (2000). XV ve XVI. Asırlarda İzmir Kazasının Sosyal ve İktîsadî Yapısı, İzmir.
• Referans14 KÜTÜKÖĞLU, M. (2010). XV. Yüzyılda Çeşme Kazasının Sosyal ve İktisadi Yapısı, Ankara.
• Referans15 Uz, D.M. (2013). Teos’taki Dionysos Tapınağı, 2013, Ankara.
• Referans16 UMAR, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul.
• Referans17 YAVUZ, A. T. (2004). “Restoration of Amiriya” On Site Report, Ceneva.
• Referans18 YAVUZ, A. T. (1999). “Anatolian Seljuk Caravanserais and their Use as State Houses”, Art Turc/Turkish Art, 10e Congrès international d’art turc, Geneve, 757-765.
• Referans19 YAVUZ, A. T. (2008). “Konya Yakınında Bir Selçuklu Derbendi: Kızılören/Kızılviran”, Selçuklu Çağında Mimarlık Sempozyum ve Sergisi Bildiriler Kitabı, Konya, 25-53.
• Referans20 YAVUZ, A. T. (2011). “The Baths of Anatolian Caravanserais”, (ed.) Ergin, N., Ancient and Near Eastern Studies Supplement 37 , Peeters, Leuven-Paris-Walpole, MA, 77-141.
• Referans21 YAVUZ, A. T. (2012). “Anadolu Selçuklu Kervansaraylarında Hamamlar”, (der.) Ergin, N., Anadolu Medeniyetlerinde Hamam Kültürü: Mimari, Tarih ve İmgelem, İstanbul, 2012, 99-181.