TÜRKİYE’DE SON DÖNEM SAĞLIK POLİTİKALARI VE DEZAVANTAJLI GRUPLAR: İZMİR’DE ROMAN KADINLARIN SAĞLIK HİZMETLERİNE ERİŞİMİ ve KULLANIMI ÜZERİNE BİR ANALİZ

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 1, 32 - 62, 28.06.2022

Buse Erhalim Gümüş Faika Çelik

Öz

Hukuk devletinin bir gereği olarak, Türkiye’de kamu hizmetlerinin herkese “eşit” sunulmasına yönelik vurgu sıkça zikredilmektedir. Sağlık Hizmetlerinde, 2003 yılında Sağlıkta Dönüşüm Programıyla başlayan değişim süreci de eşitlik, hakkaniyet, kapsayıcılık ilkeleriyle oluşturulmuştur. Ancak sağlığın sosyo-ekonomik belirleyicileri devreye girdiğinde dezavantajlı grupların hizmetlere erişimi ve kullanımı zorlaşmaktadır. Romanların da dezavantajlı bir grup olduğu ve kamusal hizmetlere erişimde sorunlar yaşadıkları, 2000’li yıllardan itibaren gelişme gösteren Roman çalışmaları literatürüne bakıldığında anlaşılmaktadır. Ayrıca literatürde Romanların sağlık hizmetlerine erişimde ve kullanımında zorluklar yaşadıklarına değinilmesine rağmen bu minvaldeki akademik yazının yeterince gelişmemiş olduğu, özellikle Roman kadınların deneyimlerinin eksik kaldığı görülmektedir. Dolayısıyla, bu çalışmanın amacı, Roman kadınların sağlık hizmetlerine erişimde yaşadıkları sorunları ortaya koymak ve sınırlı literatüre katkı sağlamaktır. Bu amaçla, İzmir Karşıyaka’da ikamet eden 16 Roman kadın ile nitel görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler neticesinde sosyo-ekonomik göstergelerin sağlık hizmetlerine erişimde ve kullanımında etkili olduğu ve dolayısıyla her ne kadar Roman vatandaşların yasal olarak eşit sağlık erişimi ve kullanımı garanti altına alınmış olsa da, uygulamada bazı zorlukların yaşandığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Roman kadın, dezavantajlı gruplar, sağlık politikaları, sağlık hizmetleri, İzmir

RECENT HEALTH POLICIES AND DISADVANTAGED GROUPS IN TURKEY: AN ANALYSIS ON THE ACCESS AND USE OF HEALTH SERVICES BY ROMA WOMEN IN IZMIR

Öz

As a requirement of the rule of law, the emphasis on providing "equal" public services to everyone is frequently mentioned in Turkey. The Health Transformation Program, which was launched in 2003, has also been established with the principles of equality, equity and inclusiveness. However, when the socio-economic determinants of health come into play, access of disadvantaged groups to health services becomes problematic and some practices involving unequal health access emerge. The Roma, being one of the disadvantaged groups in Turkey, have also problems in accessing public services in general and public health services in particular. There is an emerging literature on exploring the Roma’s access to public health services in Turkey. Nevertheless, this literature does not address the experiences of Roma women in detail. Therefore, the aim of this study is to examine Roma women’s experiences in accessing health services and hence to contribute to this emerging literature by focusing and highlighting women’s experiences. For this purpose, qualitative interviews were conducted with sixteen Roma women residing in Karşıyaka district of İzmir. As a result of these interviews, it was understood that socio-economic indicators of Roma women were significant in accessing health services and receiving fair treatments.

Anahtar Kelimeler

Roma woman, disadvantaged groups, health policies, health services, İzmir

Kaynakça

• Albal, H. (2020). Kamu Hizmetlerinden Yararlanmada Kadın-Erkek Eşitliği. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1), 213-227.
• Araz, A., Harlak, H., Meşe, G. (2007). Sağlık Davranışları ve Alternatif Tedavi Kullanımı. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6 (2), 112-122.
• Ataay, F. (2008). Sağlık Reformu ve Yurttaşlık Hakları. Amme İdaresi Dergisi, 41 (3), 169 - 184.
• Atıcı, E. (2007). Hasta - Hekim İlişkisi Kavramı. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 33 (1), 45-50.
• Balkız, Ö. I., Göktepe, T. (2014). Romanlar ve Sosyo-Ekonomik Yaşam Koşulları: Aydın İli Örneğinde Bir Alan Araştırması. Sosyoloji Dergisi, 30, 1-39.
• Berberoğlu, U., Eskiocak, M., Ekuklu, G., Saltık, A. (2001). Edirne İli Muradiye Sağlık Ocağı Bölgesinde Romanlar ve Öbürlerinin İlk Basamak Sağlık Hizmeti Kullanımı. Toplum ve Hekim, 16 (6), 470-475.
• Çalapkulu, Ç., Çelenk, E. (2018). Hasta-Hekim İlişkisi ve İletişimi: Sakarya Ağız Ve Diş Sağlığı Hastanesi Örneği. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 87-95.
• Çavmak, Ş., Çavmak, D. (2017). Türkiye'de Sağlık Hizmetlerinin Gelişimi Ve Sağlıkta Dönüşüm Programı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1 (1), 48-57.
• Çetin, B. I. (2017). Kimlikleriyle Romanlar: Türkiye’deki Roman Vatandaşlara Yönelik Sosyal İçerme Ulusal Strateji Belgesi ve Birinci Aşama Eylem Planı’nın Değerlendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15 (1), 85-112.
• Demirel, T., Alkın, B. (2014). Sağlıkla İlişkili Olarak Sosyal Adalet, Eşitlik ve Hemşirelik. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3, 238-245.
• Deniz, A. Ç., Balcıoğlu, M., Diktaş, A. (2016). Romanların Maruz Kaldıkları Damgalanma ve Dışlanma Mekanizmaları: Uşak Örneği. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 25, 567-578.
• Dural, A. B., Eseler, B. (2017). Dezavantajlı Bir Grup Olarak Çingenelerin Yerel Yönetim Mekanizmalarında Algılanırlık Durumu: Tekirdağ ve Bandırma Örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (4).
• Ekmekçi, P. E. (2014). Tıp Etiği Açısından Sağlık Hakkı ve Romanlar Üzerine Bir Çalışma, (Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Ekmekçi, P. E. (2015). Sağlık ve Romanlar; Türkiye'de Yaşayan Romanlara Yönelik Niteliksel Bir Araştırma. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 24 (4), 141-147.
• Erdoğan, N. (2016). Yok-Sanma: Yoksulluk-Maduniyet ve "Fark Yaraları",ed. Necmi Erdoğan, Yoksulluk Halleri Türkiye'de Kent Yoksulluğunun Toplumsal Görünümleri (s.47-96), İstanbul, İletişim Yayıncılık.
• Erhalim Gümüş, B., Çelik, F. (2021). İzmir’de Roman Kadın Olmak: Sosyal Dışlanma, Yoksulluk ve Yoksunluk Anlatıları. Opus Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 42 (18), 5897-5906.
• Erol, H., Özdemir, A. (2014). Türkiye’de Sağlık Reformları ve Sağlık Harcamalarının Değerlendirilmesi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 4 (1), 9-34.
• Ertong, G. (2011). Sağlık Sisteminde Hekim Hasta İlişkisi ve Güven Unsuru, (Doktora Tezi), Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gençoğlu Onbaşı, F. (2012). The Romani Opening İn Turkey: Antidiscrimination?, Turkish Studies, 13, 599-613.
• Gezer Cerit, Ç. (2007). Kırklareli İlinde Birinci Basamak Sağlık Kurumlarına Başvuran Roman Vatandaşların ve Onlara Hizmet Sunan Personelin Memnuniyetlerinin Değerlendirilmesi, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Gökce, D. (2018). Romanların Konut Ayrışmasını Etkileyen Faktörler: Aydoğdu Mahallesi, Tekirdağ. MEGARON, 13 (2), 263-276.
• Gönç Şavran, T. (2010). Toplumsal Eşitsizlikler ve Sağlık: Eskişehir’de Sosyolojik Bir Araştırma, (Doktora Tezi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gönç Şavran, T. (2014). Sağlıkta Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlikleri: Eskişehir'de Kırsal Ve Kentsel Alanlarda Kadın Sağlığı. Fe Dergi, 6 (1), 98-116.
• Gönüllü Atakan, A. (2013), Kırsal Dönüşümün Kadınların Deneyimleri Üzerine Etkileri: Avanos. Muğla Sıtkı Koçman Üniveristesi: VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Yeni Toplumsal Yapılanmalar: Geçişler, Kesişmeler, Sapmalar, 33-42.
• İlyasoğlu, A. (2013). Örtülü Kimlik İslamcı Kadın Kimliğinin Oluşum Öğeleri, İstanbul, Metis Yayıncılık.
• Karadağ G., Öztürk Haney M. (2020). “Dezavantajlı Gruplar Olarak Çingenelerin/Romanların Ruh Sağlığının Korunması”, ed. Yılmaz M., Dezavantajlı Gruplar ve Ruh Sağlığı, 1.b, ss.67-96), Ankara, Türkiye Klinikleri.
• Karahisar, T. Sağlık Sektöründe Uygulanan Politikalar ve Doktor-Hasta İletişimi. https://www.academia.edu/19611863/Sa%C4%9Fl%C4%B1k_Sekt%C3%B6r%C3 %BCnde_Uygulanan_Politikalar_ve_Doktor_Hasta_%C4%B0leti%C5%9Fimi.
• Kolukırık, S. (2004). Aramızdaki Yabancı: Çingeneler, (Doktora Tezi), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi.
• Kolukırık, S. & Toktaş, Ş. (2007). Turkey’s Roma: Political Participation and Organization. Middle Eastern Studies, 43, 761-777.
• Kurşun, A. & Kaygısız E. G. (2019). Merkezi Hekim Randevu Sistemi (MHRS) Uygulamalarına Yönelik Memnuniyet ve Erişebilirlik Düzeyinin Belirlenmesi. ACU Sağlık Bilimleri Dergisi, 9 (4), 401-409.
• Özateşler, G. (2016). Çingene Türkiye'de Yaftalama ve Dışlayıcı Şiddetin Toplumsal Dinamiği, İstanbul, Koç Üniversitesi Yayınları.
• Özvarış, Ş. B. (2014). Türkiye'de Kadın Sağlığındaki Eşitsizlikler. Toplum ve Hekim, 29 (1), 41-48.
• Polat, G., İçağasıoğlu Çoban, A. (2015). 21.Yy'da Sağlıkta Eşitsizlikler Ve Eşitsizliğin Aşılmasında Sosyal Hizmetin Rolü. Toplum ve Sosyal Hizmet, 26 (1), 177-189.
• Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/ailehekimligi/birinci-basamak-sa%C4%9Fl%C4%B1k-hizmetleri.html .
• Somersan, S. (2007). Swapping Identities in Sulukele, ed. J. Fornäs, M. Fredriksson, A European Cultural Studies Conference in Sweden (ss. 721-732), Norrköping : Advanced Cultural Studies Institute of Sweden (ACSIS).
• Şentürk Doğan, B. (2017). Türkiye'de Sağlık Hizmetlerinin Özelleştirilmesi: Sağlıkta Dönüşüm Programı. Eskişehir: V. Anadolu International Conference in Economics, 1-17.
• T.C. Resmi Gazete (2021), Romanlar günü (31448). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210408-8.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti Sosyal Güvenlik Kurumu [SGK]. İlaç katılım payı. http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/saglik/ilac_ve_eczacilik/ilac_katilim_payi .
• Uludağ, A., Zengin, N. (2016). Sağlıkta Şiddete Hasta Şikayetlerinde Yer Alan Olumsuz İfadeler Açısından Bir Bakış: Konya Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (3),71-86.
• Uştuk, O. (2019). Emek Pazarı ve Kimliklenme İlişkisi: İzmir Urla Sıra Mahallesi Romanları Örneği, (Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uzpeder, E. (2008). Development of the Roma Rights Movement in Turkey, ed. Ebru Uzpeder, Savelina Danova Roussinova, Sevgi Özçelik, Sinan Gökçen, We Are Here! Discriminatory Exclusion And Struggle for Rights of Roma in Turkey (ss. 115-133), İstanbul, Mart Matbaacılık.
• Yağlıdere, A. (2011). İzmir Romanları Yaşam-Kültür-Alışkanlıklar, İstanbul, Ozan Yayıncılık.
• Yetim, B., Çelik, Y. (2020). Sağlık Hizmetlerine Erişim: Karşılanamamış İhtiyaçlar Sorunu. Toplum ve Sosyal Hizmet, 31 (2), 423-440.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel Araştırma Yöntemlerinin Temel Özellikleri ve Eğitim Araştırmalarındaki Yeri ve Önemi. Eğitim ve Bilim, 23 (112).
• Yıldırım, T. & Göçgün, M. (2016). İdarenin Düzenleyici İşlemlerinde Eşitlik İlkesi. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3 (2), 39-60.
• Yıldızbaşı, E., Öztaş, D., Sanisoğlu, Y., Fırat, H., Yalçın, N., Dağ Şeker, E., Doğusan, A. R., Akçay, M. (2016). Bir Eğitim Ve Araştırma Hastanesinde Merkezi Hekim Randevu Sistemini Kullanan Hastaların Memnuniyet Düzeylerinin Ölçülmesi. Ankara Med J, 3, 293‐302.