Kızılay’ın kuruluş dönemi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı): Cerrahi girişimler ve çeşitli yaralanmalarda mortalite oranları

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 3, 517 - 526, 30.09.2019

Eray Serdar Yurdakul

https://doi.org/10.31362/patd.585819

Öz

Amaç: Ondokuzuncu yüzyılda anestezi
uygulamaları ve bakteriyoloji ile ilgili önemli keşifler yapılmış ve bu
ilerlemeler ampütasyon ve savaş cerrahisinde başarılı sonuçlar alınmasının
önünü açmıştır. Bu çalışmada bu yüzyılın ikinci yarısında kurulan Kızılay’ın ilk
hastanelerinde uygulanan cerrahi ameliyatlar ve çeşitli yaralanmalarda
mortalite oranlarının incelenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Araştırma sürecinde
Osmanlıca, İngilizce ve Fransızca rapor ve arşiv belgeleri incelendi ve elde
edilen veriler yaralanma bölgeleri, büyük ameliyatlar ve diğer cerrahi
uygulamalara göre gruplandırılarak karşılaştırmalı analizleri yapıldı.

Bulgular: Bir yıla yakın süren savaş döneminde
Kızılay hastanelerinde tedavi edilen toplam 39011 kişiden detaylı verilerine
ulaşılabilen 12516’sında (%32,08) genel mortalite oranları dâhili hastalıklar
ve enfeksiyonlar için %13,75 (913/6638), cerrahi hastalıklar ve yaralanmalar
için %6,04 (355/5878) olarak bulundu. Cerrahi tedavi uygulamaları ile ilgili
detaylı verilerine ulaşılabilen 192 hastada mortalite oranları; ampütasyonlarda
%24,3 (17/70), rezeksiyonlarda %18,2 (8/44), kırık tedavilerinde %34,1 (14/41),
dezartikülasyonlarda %15,4 (2/13) ve diğer cerrahi girişimlerde %28,6 (2/7)
olarak bulundu.

Sonuç: Osmanlı Rus Savaşı sırasında Türk
hekimler farklı ülkelerde eğitim görmüş olan çok sayıda yabancı hekim ile
birlikte çalışmış ve kazandıkları deneyimlerle ülkemizde modern tıbbın
temellerini atmışlardır. Bu çalışma aseptik cerrahi ve anestezi eşliğinde
yapılan cerrahi uygulamaların ülkemizdeki ilk örneklerine ait verileri
içermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Amputasyon, yaralanma, anestezi, aseptik cerrahi

The Red Crescent organization period (1877-1878 Ottoman-Russian War): Mortality rates in surgical interventions and various injuries

Öz

Purpose: In the nineteenth century, important
discoveries were made about anesthesia applications and bacteriology, and these
advances paved the way for successful results in amputation and war surgery.
The aim of this study was to investigate the mortality rates of surgical
operations and various injuries in the first hospitals of the Red Crescent,
established in the second half of this century.

Materials and Methods: During the
research process, Ottoman Turkish, English and French reports and archives were
examined and the data obtained were grouped according to injury sites, major
surgeries and other surgical applications and their comparative analyzes were
performed.

Results: A total of 39011 people were treated in
Red Crescent hospitals during the war period of nearly one year and detailed
data were available for 12516 (32,08%) of whom. The overall mortality rates
were 13.75% (913/6638) for internal diseases and infections, and 6.04%
(355/5878) for surgical diseases and injuries. Mortality rates in 192 patients
with detailed data on surgical treatment were 24.3% (17/70) in amputations,
18.2% (8/44) in resections, 34.1% (14/41) in fractures, and 15.4% (2/13) in
disarticulations and 28.6% (2/7) in other surgical interventions.

Conclusion: During the Ottoman-Russian War, Turkish
physicians worked with a large number of foreign physicians who were educated
in different countries and laid the foundations of modern medicine in our
country with the experiences they gained. This study includes data from the
first examples of aseptic surgery and anesthesia-guided surgical procedures in
our country.

Anahtar Kelimeler

Amputation, injury, anesthesia, aseptic surgery

Kaynakça

• 1. Gabriel RA, Metz KS. A History of Military Medicine, Volume 2. Westport, CT: Greenwood Press, 1992;146-204.
• 2. Karacalar S, Aykaç B. Dental girişimlerde genel anestezi uygulamaları. Marmara Medical Journal 2010;23:400-407.
• 3. Shepherd JA. The smart of the knife-early anesthesia in the services. Journal of the Royal Army Medical Corps 1985;131:109-115.
• 4. Çapa M. Kızılay (Hilȃl-i Ahmer) Cemiyeti (1914-1925). Ankara: Türkiye Kızılay Derneği Yayınları, 2010.
• 5. Karal Akgün S, Uluğtekin M. Hilal-i Ahmer’den Kızılay’a. Ankara: TDV Yayıncılık- Alternatif Ajans, 2002.
• 6. Hilâl-ı Ahmer alamet- farikasının Grandük Nikola tarafından tanındığı. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:26, Gömlek:126, Tarih:10.08.1293 (22 Ekim 1877).
• 7. Cenevre Mukavelesi gereğince Hilal-ı Ahmer’e de Salib-i Ahmer’e tanınan statünün tanınması. BOA, Fon Kodu:Y.PRK.ASK., Dosya No:1, Gömlek No:33, Tarih: 23/R/1294 (Hicrî).
• 8. Yurdakul ES. 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşında Türk Ordularında Askeri Sağlık Hizmetleri. Doktora Tezi, Ankara, 2015.
• 9. Edirne, Niş, Vidin fırkalarında seyyar hastane açılması ve bu hastanelere memur ile malzeme temin edilmesi. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:112, Gömlek:11, Tarih:29.05.1292.
• 10. Kadıköy Fırkası’nda bulunan seyyar hastanenin lağv edilip edilmediğinin bildirilmesi. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:112, Gömlek:91, Tarih:13.10.1293.
• 11. Çatalca’da ikamet edecek fırka için teşkil edilecek seyyar hastaneye personel gönderilmesi isteği. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:84, Gömlek:26, Tarih:07.11.1293.
• 12. Hilal-i Ahmer Raporu. Aux Blessés et Malades Militaires-Ambulances Fixes et Mobiles du Croissant Rouge 1877-1878 (Mecruhin ve Mardayı Askeriyeye İmdat ve Muavenet Cemiyeti Sabit ve Seyyar Hastaneleri: 1877-1878), Cilt: 3, İstanbul, 1878.
• 13. SHK Raporu, 1879. Stafford House Committee For The Relief Of Sick And Wounded Soldiers (Author): Report And Record Of The Operations Of The Stafford House Committee For The Relief Of Sick And Wounded Turkish Soldiers – Russo-Turkish War, 1877-1878, Spottiswoode&Co., New-Street Square, London, 1-180, 1879.
• 14. Ataç A, Uçar M, Yiğitler C. Osmanlı Hasta ve Yaralı Askerlere Yardım Cemiyeti’nin 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşında Yürüttüğü Sağlık Hizmetleri. İstanbul: 8.Türk Tıp Tarihi Kongre Kitabı, 2006; 347-366.
• 15. Brooks SM. Civil War Medicine. Illinois: Springfield, 1966.
• 16. Yurdakul ES. Kızılay’ın ilk hastaneleri (1877-1878): Yatan hastalarda görülen enfeksiyonlar ve mortalite oranları. Türk Mikrobiyoloji Cem Derg 2019;49:104-112. https://dx.doi.org/10.5222/TMCD.2019.104
• 17. Kızanlık Hastanesi’nde ilaç, tıbbi alet, doktor, eczacı, hemşire noksanlığından yaralıların bakımı yapılamadığından ölümler meydana geldiği acele bu ihtiyaçların temin edilmesinin istendiği. ATASE Arşivi, ORH Kataloğu, Kutu:13, Gömlek:118, Tarih:14.07.1293.
• 18. Ryan CS. Under the Red Crescent, New York, 1897. Kızılay’ın Emri Altında. Çeviren: Ali Rıza Seyfioğlu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1962.