Aile İletişim Becerileri Psikoeğitim Programının 5-6 Yaş Çocukların Sosyal Duygusal Uyumuna Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 44 Sayı: 44, 213 - 230, 01.07.2018

Abdullah Atan , Mustafa Buluş

Öz

Bu
çalışmada ebeveynlere uygulanan bir Aile İletişim Becerileri Psikoeğitim
Programı’nın 5-6 yaş çocukların sosyal duygusal uyumuna etkisi incelenmiştir.
Çalışmada ön test – son test kontrol gruplu yarı deneysel desen kullanılmıştır.
Çalışmaya 24 ebeveyn ve 5-6 yaş çocukları katılmıştır. Deney grubunda 12
ebeveyn psikoeğitim programına alınmış ve program haftada bir gün olmak üzere
toplam sekiz hafta planlanarak uygulanmıştır. Araştırmada veri toplama araçları
olarak Etkili İletişim Becerileri ve Sosyal Yetkinlik ve Davranış
Değerlendirme-30 (SYDD-30) Ölçekleri, verilerin analizinde ise Mann Whitney U
ve Wilcoxon İşaretli Sıralar testleri kullanılmıştır. Yapılan analizler
sonucunda; deney grubu çocuklarının sosyal duygusal uyumunun sosyal yetkinlik
ve anksiyete-içe dönüklük alt boyutlarında psikoeğitim programı sonrasında
olumlu yönde değişim olduğu, ancak sosyal duygusal uyumun
kızgınlık-saldırganlık test puanlarında anlamlı bir fark olmadığı; kontrol
grubu çocuklarının anksiyete-içe dönüklük ve kızgınlık-saldırganlık alt
boyutlarında anlamlı bir değişim olmadığı, ancak sosyal yetkinlik alt boyutu
puan ortalamasında azalma olduğu; deney grubu çocuklarının sosyal duygusal uyum
puan ortalamasının kontrol grubundan anlamlı düzeyde daha yüksek olduğu
görülmüştür. Araştırmada, elde edilen bulgular eğitsel doğurguları ile birlikte
tartışılmış ve ilgililere önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aile iletişim becerileri psikoeğitim programı, etkili iletişim becerileri, sosyal duygusal uyum

The Effect Of Famıly Communıcatıon Skılls Psycho-Educatıonal Program On 5-6 Years Old Children’s Socıal-Emotıonal Adjustment

Öz

In this study, the effects of a structured Family Communication Skills
Psycho-education Program on 5-6 years-old children’s socıal-emotıonal
adjustment were examined. Quasi - experimental pre-test and post-test with
control group design was used in the study. 24 parents and their 5-6-years-old
children participated in the study. In the experimental group, 12 parents were
taken into the psycho-education program and the program was planned and applied
for a total of eight weeks, one day a week. Effective Communication Skills and
Social Competence and Behavior Evaluation– 30 (SCBE – 30)  Scales were used as data collection tools and
Mann Whitney U and Wilcoxon Singed Ranks Tests were used in the analysis of the
data in this research. As a result of the analyses, it was found that the
experimental group’s children had a positive change in the social competence
and anxiety-introversion sub-scale of social emotional adjustment after the program;
however there was not significant difference in the anger-aggression test
scores. Meanwhile there was not significant difference in the
anxiety-introversion and anger-aggression sub-scales of the control group’s
children; however, the social competence mean score decreased. The averages of
the children in the experimental group was significantly higher than the
control group’s. In the study, the findings were discussed and recommendations
were presented together with the educational implications.

Anahtar Kelimeler

Family communication skills psycho-education program, effecitve communication skills, social-emotional adjustment

Kaynakça

• Adair, J. (2013). Etkili iletişim. (Çev. Çolakoğlu, Ö.). 4. Baskı. İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı.
• Akgün, R. ve Polat Uluocak, G. (2010). Evlilikte etkili iletişim ve problem çözme: bir toplum merkezindeki kadınlarla gerçekleştirilen grup çalışması. Aile ve Toplum Eğitim, Kültür ve Araştırma Dergisi, 6 (23), 9-22.
• Akkök, F. ve Sucuoğlu, B. (1990). Influence of the family guidance on children’s social skills that just started nursery school.[Special Issue]. In Journal of Psychology Seminar, 8, 77-87.
• Alisinanoğlu, F., ve Köksal, A. (2000). Gençlerin ben durumları (ego state) ve empatik becerilerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 11-16.
• Arabacı, N. ve Ömeroğlu, E. (2013). 48-72 aylık çocuğa sahip anne-babaların çocukları ile iletişimlerinde bazı değişkenler açısından incelemesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 41-53.
• Bağcı, B. ve Buluş, M. (2016). Evlilik Doyumu: Aile Yılmazlığı ve Etkili İletişim Becerilerinin Rolü Açısından Bir Analiz. (Yayımlanmamış makale).
• Baltaş, Z., ve Baltaş, A. (1992). Beden dili. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Banovcinova, A. & Levicka, K. (2015). The impact of the financial income on the family communication. Revista Romaneasca pentru Educatie Multidimensionala, 7 (2), 35-46.
• Bayhan, S.P. ve Artan, İ. (2004). Çocuk gelişimi ve eğitimi. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Bayram, L. (2013). Düzenli spor yapmanın ıslahevlerindeki çocuk ve gençlerin sosyal uyum ve iletişim becerileri üzerindeki etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Berk, Laura E. (2013). Bebekler ve çocuklar: doğum öncesinden orta çocukluğa (7. Basım). (N. Işıkoğlu Erdoğan, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım Tarihi 2012.)
• Bernier, A., Jarry-Boileau, V. & Lacharit´e, C. (2014). Marital satisfaction and quality of father–child ınteractions: the moderating role of child gender. The Journal of Genetıc Psychology, 175 (2), 105–117.
• Bowlby, J. (1969). Attachment and loss: vol. 1. attachment. New York: Basic Books.
• Brassart, E. & Schelstraete, M. A. (2015). Enhancing the communication abilities of preschoolers at risk for behavior problems: effectiveness of a parent-ımplemented language ıntervention. Infants and Young Children, 28 (4), 337-354.
• Buluş, M. (2016, Mart). 5-6 yaş çocuklarında sosyal duygusal uyum: aile yılmazlığı, ego durumları, evlilik doyumu ve iletişim becerilerinin rolü açısından bir analiz. Sözel bildiri, Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Kongresi, İstanbul.
• Buluş, M. ve Öztürk Samur, A. (2017). Beş-Altı Yaş Çocuklarının Sosyal Duygusal Uyumunu Yordamada Ebeveyn Benlik Saygısı, Temel İhtiyaçları ve Öz Yeterliğin Rolü. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 105-119.
• Buluş, M., Atan, A. ve Erten Sarıkaya, H. (2015). İletişim becerileri ölçeği geliştirme çalışması (Yayımlanmamış Araştırma).
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Veri analizi el kitabı: istatistik, araştırma deseni spss uygulamaları ve yorum (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Ceyhan, A. A., ve Yelpaze, İ. (2017). Genç Yetişkinlerin Facebook Kullanım Davranışları ve Algılanan İletişim Becerileri. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 152-168.
• Cihangir, Z. (2000). Üniversite öğrencilerine verilen etkin dinleme becerisi eğitiminin başkalarını dinleme becerisine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Cüceloğlu, D. (2012). Yeniden insan insana (45. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Cüceloğlu, D. (2015). İletişim donanımları (50. Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çabuk, F. U., ve Şahin, F. T. (2017). Anne Eğitim Programı'nın Anne Çocuk İletişimine Etkisinin İncelenmesi. Turan: Stratejik Arastirmalar Merkezi, 9(35), 270.
• Çakır, M. A. (2007). Sosyal bilişsel öğrenme kuramı. İçinde A. Kaya (Ed.). Eğitim psikolojisi (411-437). Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Çam, S. (1997). İletişim becerileri eğitimi programının öğretmen adaylarının ego durumlarına ve problem çözme becerisi algılarına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Çilenti, K. (1984). Eğitim teknolojisi ve öğretim. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Çorapçı, F., Aksan, N., Arslan-Yalçın, D. ve Yağmurlu, B. (2010). Okul öncesi dönemde duygusal, davranışsal ve sosyal uyum taraması: sosyal yetkinlik ve davranış değerlendirme-30 ölçeği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17 (2), 63-74.
• Deniz, İ. (2003). İletişim becerileri eğitiminin ilköğretim 8. sınıf öğrencilerinin iletişim becerisi düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dilekmen, M., Başcı, Z. ve Bektaş, F. (2008). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin İletişim Becerileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 2, 223-231.
• Dökmen, Ü. (2015). Sanatta ve günlük yaşamda iletişim çatışmaları ve empati (53. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Duran, Ş. ve Hamancı, Z. (2010). Evlilik öncesi ilişki geliştirme programının romantik ilişkiler yaşayan üniversite öğrencilerinin iletişim becerileri ve çatışma iletişim tarzları üzerine etkisinin incelenmesi. Aile ve Toplum Eğitim, Kültür ve Araştırma Dergisi, 6 (23), 87-99.
• Ersanlı, K., ve Balcı, S. (1998). İletişim becerileri envanterinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(10), 7-12.
• Gladding, S. T. (2011). Aile terapisi: Tarihi, kuram ve uygulamaları, (Çev. Ed. Keklik, İ ve Yıldırım, İ). Ankara: Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Yayınları.
• Gökçe, F. (2013). 5-6 yaş çocukların sosyal-duygusal uyumları ile annelerinin çocuk yetiştirme tutumlarının incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Gürkan, N. (2011). Hemşirelerin etkin dinleme ve beden dilini değerlendirme özelliklerinin araştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Bilim Üniversitesi, İstanbul.
• High, A. C. & Scharp, K. M. (2015). Examining family communication patterns and seeking social support direct and ındirect effects through ability and motivation. Human Communication Research, 41, 459-479.
• Kaner, S., ve Bayraklı, H. (2010). Aile yılmazlık ölçeği: Geliştirilmesi, geçerliği ve güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(2) 47-62.
• Kapıkıran, N., ve Kapıkıran, Ş. (2000). İletişim becerisi eğitiminin anaokulu öğretmenliği öğrencilerinin empatik eğilim ve empatik becerileri üzerindeki etkileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 69-77.
• Karahan, F., Sardoğan, M. E., Güven, M. Ç., Özkamalı, E. ve Dicle, A. N. (2006). İnsan ilişkileri ve iletişim dersi’nin öğretmen adaylarının çatışma çözme ve empatik beceri düzeylerine etkisi. Eurasian Journal of Educational Research, 23, 127-136.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri (28. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kibar, B. (2008). Büyükanneleriyle yetişen ve yetişmeyen 5-6 yaş çocuklarının sosyo-duygusal gelişim düzeyleri, davranış sorunları ile aile işlevlerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kocayörük, E. (2010). Ergen gelişiminde aile işlevleri ve baba katılımı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (33), 37-45.
• Koç Erdamar, G. (2015). Sosyal öğrenme kuramı. İçinde A. Ulusoy (Ed.), Gelişim ve öğrenme psikolojisi (207-243). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Korkut, F. (2005). Yetişkinlere yönelik iletişim becerileri eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 143-149.
• Köksal, A. (2000). Müzik eğitimi alma, cinsiyet ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre ergenlerin empatik becerilerinin ve uyum düzeylerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 99-107.
• LaFreniere, Peter J. & Dumas, Jean E. (1996) Social competence and behavior evaluation in children ages 3 to 6 years: Kısa form- (SCBE-30). Psychological Assessment, 8(4), 369- 377.
• Liermann, K. & Norton, C. L. (2016). Enhancing family communication: examining the impact of a therapeutic wilderness program for struggling teens and parents. Contemporary Family Therapy Journal,38, 14-22.
• McFarlane, E., Dodge, R. A. B., Burrell, L., Crowne, S., Cheng, T. L. & Duggan, A.k. (2010). The ımportance of early parenting in at-risk families and children's social-emotional adaptation to school. Academic Pédiatrie Association, 10, 330-337.
• Önder, A. (2003). Ailede iletişim: konuşarak ve dinleyerek anlaşalım. İstanbul: Morpa Kültür ve Yayınları.
• Önder, M. (2008). Medya kıskacındaki çocuklar. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8 (4), 183-190.
• Öner, N. (2001). Farklı cinsiyet yönelimli kız ve erkek üniversite öğrencilerinin empatik beceri düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özalp, B. (1993). Nevrotik ve normal kadın ve erkeklerin empatik becerilerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özbey, S. (2012). Ebeveynlerin evlilik uyumu ve algıladıkları sosyal destek ile altı yaş çocuklarının problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20 (1), 43-62.
• Özer, K. (2002). İletişimsizlik becerisi. (3. Baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Planalp, S. (1999). The Intertwining of communication and emotion: a communications scientist’s perspectives. New York: Cambridge Unv. Pres.
• Ramazan, O. ve Ünsal, Ö. (2012). A study on the relationship between the social-emotional adaptation and behavioral problems of 60-72 month old preschoolers. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 46, 5828-5832.
• Sümer, N. ve Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikolojisi Dergisi, 14 (43), 71-106.
• Şahin, F. Y. (2017). Grupla iletişim becerileri eğitiminin üniversite öğrencilerinin iletişim beceri düzeylerine etkisi. Pegem Atıf İndeksi, 1-69.
• Şimşek, E. (1995). Öğretmen ve öğrencilerin empatik becerileri ile öğrencilerin kendilerine verilmesini istedikleri empatik becerilerin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Ünversitesi, Ankara.
• TDK (2016). Türk Dil Kurumu. www.tdk.gov.tr, Erişim tarihi: 20.04.2017.
• Temiz, G. (2014). Anne çocuk iletişim becerileri eğitiminin çocukların duyguları tanıma ve ifade etme becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Tepeli, K. (2012). Çocukların istenmeyen davranışlarına karşı annelerin kullandıkları iletilerin niteliksel analizi. E-Journal of New World Sciences Academy, 8 (1), 138-158.
• Ürgüplü Şıraman, K. F. (2006). Etkili öğretmenlik eğitiminin öğretmenlerin iletişim becerilerine etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Üstündağ, E. (2006). İletişim becerilerini geliştirme programının güvenlik bilimleri fakültesi öğrencilerinin kendini açma davranışlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Whirter, Mc. J. ve Voltan-Acar, N. (2005). Çocukla iletişim (5. Baskı). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yalçın, H. (2013). Anne-çocuk iletişimi eğitiminin etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 179-194.
• Yılmaz Yüksel, A. (2003). Empati eğitim programının ilköğretim öğrencilerinin empatik becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Yüksel-Şahin, F. (1997). Grupla iletişim becerileri eğitiminin üniversite öğrencilerinin iletişim beceri düzeylerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.