Okul Öncesi Eğitime Giden Çocuklarda Sosyal Yetkinlik ve Davranış Sorunlarını Yordayıcı Faktörler

Yıl 2025, Sayı: 65, 84 - 102, 19.09.2025

Emine Sildir Daşar , Ege Akgün

https://doi.org/10.9779/pauefd.1465589

Öz

Araştırmada Amasya ilinde okul öncesi eğitime devam eden 48-72 aylık çocukların sosyal yetkinlik ve davranış sorunlarının yordayıcı faktörlerinin çıkarılması amaçlanmıştır. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı bu çalışmada 359 çocuğa ait verilerle analizler gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında öğretmen demografik bilgi formu, sosyal yetkinlik ve davranış değerlendirme-30 ölçeği, okul öncesi dönem için öz bakım becerileri değerlendirme ölçeği, çocukluk dönemi yürütücü işlevler envanteri, öğrenci öğretmen ilişki ölçeği, Alabama çocuk yetiştirme anketi, 4-6 yaş çocuklarına yönelik öz düzenleme becerileri ölçeği, ailede koruyucu etkenler ölçeği, okul öncesi öz bakım becerileri ölçeği ve ebeveyn-çocuk bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde pearson korelasyon testi, değişim istatistikleri ve çoklu regresyon testi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, çocuk demografik özellikleri, öz bakım becerileri, yürütücü işlevler, öz düzenleme becerileri ve öğrenci öğretmen ilişkisi sosyal yetkinliğin anlamlı bir yordayıcısıdır. Ayrıca; yürütücü işlevler, öz düzenleme becerileri ve öğrenci öğretmen ilişkisi hem içselleştirme hem de dışsallaştırma davranış sorunlarının anlamlı bir yordayıcıdır. Aile demografik özellikleri, ebeveyn davranışları, ailede koruyucu etkenler ise hem sosyal yetkinlik için hem de davranış sorunları için anlamlı bir yordayıcı değildir.

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk , Sosyal yetkinlik , Davranış sorunları

Etik Beyan

Bu araştırma, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Etik kurulunun 29.03.2021 tarihli E-30640013-108.01-11080 sayılı kararı ile alınan izinle yürütülmüştür.

The Predictive Factors of Social Competence and Behavior Problems in Preschool Children

Öz

The aim of the study was to determine the predictive factors of social competence and behavioral problems of 48-72 month-old children who continued preschool education in Amasya province. In this study, where the relational screening model was used, analyses were conducted with data belonging to 359 children. The following instruments were utilized in the data collection process: the Teacher Demographic Information Form, the Social Competence and Behaviour Assessment-30 scale, the Preschool Self-Care Skills Assessment scale, the Childhood Executive Functions Inventory, the Student-Teacher Relationship Scale, the Alabama Child Rearing Questionnaire, the Self-Regulation Skills Scale for 4–6-Year-Old Children, the Protective Factors in the Family Scale, the Preschool Self-Care Skills Scale and the Parent-Child Information Form. Pearson correlation test, change statistics and multiple regression test were used in data analysis. According to the research results, child demographic characteristics, self-care skills, executive functions, self-regulation skills and student-teacher relationship are significant predictors of social competence. In addition, executive functions, self-regulation skills and student-teacher relationship are significant predictors of both internalizing and externalizing behavior problems. Family demographic characteristics, parental behaviors, and protective factors in the family are not significant predictors of either social competence or behavioral problems.

Anahtar Kelimeler

Early childhood , Social competence , Behavioral problems

Etik Beyan

This This research was carried out with the permission received from Amasya University Social Sciences Ethics Committee with the decision numbered E-30640013-108.01-11080 dated 29.03.2021.

Kaynakça

• Abanoz, T., Gülay Ogelman, H., & Saraç, S. (2022). Küçük çocuklarda cinsiyete göre sosyal duygusal yeterlik. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 11(3), 95 104. http://www.jret.org/FileUpload/ks281142/File/8_abanoz_95_104-113.pdf
• Akmeşe, A. (2020). Kurum merkezli okul öncesi eğitimde fiziksel ortamların ve öz bakım beceri uygulamalarının kalitesinin karşılaştırılması (Elâzığ ili örneği) [Master’s thesis, İnönü University]. National Thesis Center.
• Arslan Çiftçi, H., Uyanık, G., & Acar, İ. H. (2020). Çocukluk dönemi yürütücü işlevler envanteri. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 762 787. https://journalofomepturkey.org/index.php/eccd/article/view/19
• Arteaga, I., Humpage, S., Reynoldsc, A. J., & Temple, A. J. (2014). One year of preschool or two: Is it important for adult outcomes? Economics of Education Review, 40, 221-237. https://doi.org/10.1016/j.econedurev.2013.07.009
• Becker, D. R., McClelland, M. M., Loprinzi, P., & Trost, S. G. (2014). Physical activity, self-regulation, and early academic achievement in preschool children. Early Education and Development, 25(1), 56-70. https://doi.org/10.1080/10409289.2013.780505
• Benavides-Nieto, A., Romero-López, M., Quesada-Conde, A. B., & Corredor, G. A. (2017). Basic executive functions in early childhood education and their relationship with social competence. Procedia Social and Behavioral Sciences, 237, 471 478.https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2017.02.092
• Black, M. M., Walker, S. P., Fernald, L., Andersen, C. T., DiGirolamo, A., Lu, C., McCoy, D., Fink, G., Shawar, Y. R., Shiffman, J., Devercelli, A. E., Wodon, Q. T., Vargas-Barón, E., & Grantham-McGregor, S. (2017). Early childhood development coming of age: Science through the life course. The Lancet, 389(10064), 77-90. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(16)31389-7
• Blair, C., Zelazo, P. D., & Greenberg, M. T. (2005). The measurement of executive function in early childhood. Developmental Neuropsychology, 28(2), 561 571. https://doi.org/10.1207/s15326942dn2802_1
• Carter, D.R., Van Norman, R.K., & Tredwell, C. (2011). Program-wide positive behavior support in preschool: Lessons for getting started. Early Childhood Education, 38, 349–355. https://doi.org/10.1007/s10643-010-0406-0
• Carneiro, P., & Rita G., (2014). Long-term impacts of compensatory preschool on health and behavior: evidence from head start. American Economic Journal: Economic Policy, 6(4): 135-73. https://doi.org/10.1257/pol.6.4.135
• Cohen, J. (1992). A power primer. Psychological Bulletin, 112(1), 155-159.
• Curby, T. W., LoCasale-Crouch, J., Konold, T. R., Pianta, R. C., Howes, C., Burchinal, M., …& Barbarin, O. (2009). The relations of observed pre-k classroom quality profiles to children’s achievement and social competence. Early Education and Development, 20(2), 346–372. https://doi.org/10.1080/10409280802581284
• Curran, P. J., West, S. G., & Finch, J. F. (1996). The robustness of test statistics to nonnormality and specification error in confirmatory factor analysis. Psychological Methods, 1(1), 16-29. https://doi.org/10.1037/1082-989X.1.1.16
• Çekiç, A., Türk, F., Buğa, A., & Hamamcı, Z. (2018). Alabama Ebeveyn Davranışları Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 729-744. https://doi.org/10.17755/esosder.355515
• Çetinkaya, A. (2012). Okul öncesi eğitime 5-6 yaşında başlayan çocuklar ile 3-4 yaşında başlayan çocukların öz bakım becerilerinin veli görüşlerine göre incelenmesi (Uşak ili örneği) [Master’s thesis, Uşak University]. National Thesis Center.
• Çorapçı, F., Aksan, N., Arslan Yalçın D., & Yağmurlu, B. (2010). Okul öncesi dönemde duygusal, davranışsal ve sosyal uyum taraması: Sosyal yetkinlik ve davranış değerlendirme-30 ölçeği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17(2), 63-74. https://tr-scales.arabpsychology.com/wp-content/uploads/pdf/sosyal-yetkinlik-ve-davranis-degerlendirme-30-olcegi-toad.pdf
• Dereli, E. (2016). Öğretmen -çocuk ilişkisinin okul öncesi dönem çocukların sosyal yetkinlik ve davranışları, sosyal problem çözme becerilerini yordayıcı etkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 70 87. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeuefd/issue/26849/282354
• Diener, M. L., & Kim, D. Y. (2004). Maternal and child predictors of preschool children's social competence. Journal of Applied Developmental Psychology, 25(1), 3 24. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2003.11.006
• Dinçer, Ç, Demiriz, S., & Ergül, A. (2017). Okul öncesi dönem çocukları (36–72 ay) için özbakım becerileri ölçeği-öğretmen formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 45(45), 59-78. https://doi.org/10.15285/maruaebd.2686
• Eisenberg, N., Spinrad, T. L., & Eggum, N. D. (2010). Emotion-related self-regulation and its relation to children's maladjustment. Annual Review of Clinical Psychology, 6, 495-525. https://doi.org/10.1146/annurev.clinpsy.121208.131208
• Erol, A., & İvrendi, A. (2018). 4-6 Yaş çocuklarına yönelik Öz-Düzenleme Becerileri Ölçeği’nin geliştirilmesi (Anne formu). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(44), 178-195. https://doi.org/10.9779/PUJE.2018.213
• Foley, J. E., & Weinraub, M. (2017). Sleep, affect, and social competence from preschool to preadolescence: Distinct pathways to emotional and social adjustment for boys and for girls. Frontiers in Psychology, 8(711), 1-23. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.00711
• Forbes, L. K., Lamar, M. R., Speciale, M., & Donovan, G. (2022). Mothers’ and fathers’ parenting attitudes during COVID 19. Current Psychology, 41, 470 479. https://doi.org/10.1007/s12144-021-01605-x
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). McGraw-Hill.
• Garner, P. W., & Waajid, B. (2012). Emotion knowledge and self-regulation as predictors of preschoolers’ cognitive ability, classroom behavior, and social competence. Journal of Psychoeducational Assessment, 30(4), 330 343. https://doi.org/10.1177/0734282912449441
• George, D., & Mallery, P. (2022). IBM SPSS Statistics 27 step by step: A simple guide and reference (17th Ed.). Routledge.
• Glascoe, F. P. (2005). Screening for developmental and behavioral problems. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 11, 173 179. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/mrdd.20068
• Gökler-Danışman, I., & Köksal S. (2011). Ailedeki Koruyucu Etkenler Ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Yazıları, 14(28), 39 46. https://antalya.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120110000m000112.pdf
• Grosse, G., Simon, A., Soemer, A., Schönfeld, R., Barth, S., & Linde, N. (2022). Teacher–child ınteraction quality fosters working memory and social-emotional behavior in two-and-three-year-old children. International Journal of Early Childhood, 54(3), 421-444. https://doi.org/10.1007/s13158-022-00327-w
• Gür, Ç. (2018). Erken çocukluk döneminde gelişim (36-72 Ay). Pegem Akademi.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2018). Multivariate data analysis (8. Ed.). Cengage Learning.
• Huber, L., Plötner, M., & Schmitz, J. (2019). Social competence and psychopathology in early childhood: A systematic review. Eur Child Adolesc Psychiatry, 28, 443–459. https://doi.org/10.1007/s00787-018-1152-x
• Jena, A. K., Das, J., Bhattacharjee, S., Gupta, S., Barman, M., Devi, J., & Debnath, R. (2019). Cognitive development of children in relation to ınhibition control, working memory, and cognitive flexibility. I Manager's Journal on Educational Psychology, 13(2), 29. https://doi.org/10.26634/jpsy.13.2.16100
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri (18th ed.). Nobel Yayıncılık.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd ed., Ser. Methodology in the social sciences). Guilford Press.
• Knight, B., A., & Husges, D. (1995). Developing Social Competence in the Preschool Years. Australasian Journal of Early Childhood, 20(2), 13 19. https://doi.org/10.1177/183693919502000204
• Korucu, I., Selcuk, B., & Harma, M. (2017). Self‐regulation: Relations with theory of mind and social behaviour. Infant and child development, 26(3). https://doi.org/10.1002/icd.1988
• Kring, A. M., Johnson, S. L., Davison, G. C., & Neale, J. M. (2019). Anormal psikolojisi/ psikopatolojisi-DSM5 (M. Şahin, Çev. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Lehrl, S.¸ Kluczniok, K., & Rossbach, H. G. (2016). Longer-term associations of preschool education: The predictive role of preschool quality for the development of mathematical skills through elementary school. Early Childhood Research Quarterly, 36, 475–488. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2016.01.013
• Liman, B. (2020). 60-72 aylık çocukların sosyal yetkinlik ve davranış durumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(37), 8-19. https://dergipark.org.tr/en/pub/zgefd/issue/54277/609992
• Marcone, R., Borrone, A., & Caputo, A. (2018). Peer interaction and social competence in childhood and early adolescence: The affects of parental behaviour. Journal of Family Studies, 27(2), 178–195. https://doi.org/10.1080/13229400.2018.1526702
• McKown, C., Gumbiner, L. M., Russo, N. M., & Lipton, M. (2009). Social-emotional learning skill, self-regulation, and social competence in typically developing and clinic-referred children. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 38(6), 858 871. https://doi.org/10.1080/15374410903258934
• MEB (2024). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Programı. https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/guncellenenokuloncesiegitimprogrami.pdf
• MEB, (2014). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü: Ankara.
• Melhuish, E., Ereky-Stevens, K., Petrogiannis, K., Ariescu, A., Penderi, E., Rentzou, K., Tawell, A., Slot, P. Broekhuizen, M., & Leseman, P. (2015). A review of research on the effects of Early Childhood Education and Care (ECEC) upon child development. https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/326604/new_version_CARE_WP4_D4_1_Review_on_the_effects_of_ECEC.pdf?sequence
• Mendez, J. L., McDermott, P., & Fantuzzo, J. (2002). Identifying and promoting social competence with African American preschool children: Developmental and contextual considerations. Psychology in the Schools, 39(1), 111 123. https://doi.org/10.1002/pits.10039
• Merrell, K.W. (1995). Relatinships among ealry childhood behavior rating scales: convergent and discriminant construct validity of preschool nd kindergarten behavior scales. Early Education and Development, 6(3), 253-264. https://doi.org/10.1207/s15566935eed0603_4
• Nelson, C. A., & Gabard-Durnam, L. J. (2020). Early adversity and critical periods: Neurodevelopmental consequences of violating the expectable environment. Trends in Neurosciences, 43(3), 133-143. https://doi.org/10.1016/j.tins.2020.01.002
• Ok, B., Torun, N., & Yazıcı, D., N. (2021). Yeni normalin erken çocukluk dönemi üzerindeki etkilerinin ebeveyn görüşleri alınarak incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 35(2), 640-654. https://doi.org/10.33308/26674874.2021352308
• Olson, S. (2012). From neurons to neighborhoods: An update--workshop summary. National Academies Press.
• Palermo, F., Hanish, L. D., Martin, C. L., Fabes, R. A., & Reiser, M. (2007). Preschoolers’ academic readiness: What role does the teacher–child relationship play? Early Childhood Research Quarterly, 22(4), 407-422. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2007.04.002
• Pallant, J. (2020). SPSS Survival manual: A step-by-step guide to data analysis using IBM SPSS (7. Bs.). A&U Academic.
• Qian, G., Mei, J., Jiang, S., & Tian, L. (2023). Two-child mothers’ parenting stress and children’s social competence: A chain mediating model. Current Psychology, 42, 19730–19739 (2023). https://doi.org/10.1007/s12144-022-03117-8
• Raosoft (2023). Sample size calculater. http://www.raosoft.com/samplesize.html
• Rhoades, B. L., Greenberg, M. T., & Domitrovich, C. E. (2009). The contribution of inhibitory control to preschoolers' social–emotional competence. Journal of Applied Developmental Psychology, 30(3), 310-320. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2008.12.012
• Romero-López, M., Pichardo, M. C., Ingoglia, S., & Justicia, F. (2018). The role of executive function in social competence and behavioural problems in childhood education. Anales de Psicología/annals of Psychology, 34(3), 490 499. https://doi.org/10.6018/analesps.34.3.307391
• Saral, B., & Acar, I. H. (2021). Preschool children’s social competence: the roles of parent–child, parent–parent, and teacher–child relationships. European Early Childhood Education Research Journal, 29(6), 856–876. https://doi.org/10.1080/1350293X.2021.1985557
• Schoemaker, K., Mulder, H., Deković, M., & Matthys W., (2013). Executive functions in preschool children with externalizing behavior problems: A meta-analysis. Journal Abnorm Child Psychol 41, 457-471. https://doi.org/10.1007/s10802-012-9684-x
• Sezici, E., & Akkaya, D. D. (2020) The effect of preschool children’s motor skills on self-care skills. Early Child Development and Care, 190(6), 963 970. https://doi.org/10.1080/03004430.2020.1737040
• Sun, J., Liu, J., Liu, M., Feng, Y., & Li, Y. (2023). Maternal warmth and prosocial behaviors among chinese preschool children: The roles of social competence sibling presence. Early Education and Development, 35(4), 691 703. https://doi.org/10.1080/10409289.2023.2200338
• Şahin Asi, D.; & Ocak Karabay, Ş. (2018). Öğrenci-Öğretmen İlişki Ölçeği-Kısa Formu’nun Türkçe’ye uyarlanması. Ege Eğitim Dergisi, 1(19), 67-82.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Trawick-Smith, J. (2013). Okul öncesi dönem çocuklarında sosyal duygusal gelişim (H.Z. İnan, Trans.) (Chapter 13). In B. Akman (Ed.), Erken çocukluk döneminde gelişim (ss. 294-325). Nobel Yayıncılık.
• Tuerk, C., Anderson, V., Bernier, A., & Beauchamp, M. H. (2021). Social competence in early childhood: An empirical validation of the SOCIAL model. Journal of Neuropsychology, 15(3), 477-499. https://doi.org/10.1111/jnp.12230
• Uygun, N., & Kozikoğlu, İ. (2019). Okul öncesi çocukların oyun davranışları, sosyal yeterlilik davranışları ve ebeveynlerinin ebeveyn tutumları arasındaki ilişkiler. Uluslararası Çağdaş Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 397-408. https://doi.org/10.33200/ijcer.605900
• Uysal, H., & Akman, B. (2016). Sosyal Yetkinlik ve Davranış Değerlendirme Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlama çalışması. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 419-446. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/271629
• Woldehanna, T. (2016). Inequality, preschool education and cognitive development in Ethiopia: Implication for public investment in pre-primary education. International Journal of Behavioral Development, 40(6), 509-516. https://doi.org/10.1177/0165025415627700
• Xie, S., Wu, D., & Liang, L. (2021). Family environment profile in China and its relation to family structure and young children’s social competence. Early Education and Development, 33(3), 469–489. https://doi.org/10.1080/10409289.2021.1904732
• Yurdakul, Y., İlhan Ildız, G., & Bütün Ayhan, A. (2022). Okul öncesi dönem çocuklarında öz düzenleme becerileri ile prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (62), 354 376. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1008817
• Yüksek Usta, S. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarda davranış problemlerinin anne-çocuk ve öğretmen-çocuk ilişkileri açısından incelenmesi [Master’s thesis, Hacettepe University]. National Thesis Center.
• Zhang, X. (2011). Parent–child and teacher–child relationships in Chinese preschoolers: The moderating role of preschool experiences and the mediating role of social competence. Early Childhood Research Quarterly, 26(2), 192 204. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2010.09.001
• Zhu, Z., Tanaka, E., Tomisaki, E., Watanabe, T., Sawada, Y., Li, X., Jiao, D., Ajmal, A. Matsumato, M., Zhu, Y., & Anme, T. (2022). Do it yourself: The role of early self-care ability in social skills in Japanese preschool settings. School Psychology International, 43(1), 71-87. https://doi.org/10.1177/01430343211063211