“Yenâbiü'l-Yakîn Fi İhyâi Ulûmi'd-Din” Adlı Eserin Müellifi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 12, 314 - 325, 30.12.2019

Yasin Karakuş

https://doi.org/10.17859/pauifd.640654

Öz

Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi Ulûmi’d-Dîn tek nüshası
Süleymaniye Kütüphanesi Fatih Kitaplığında 2574 numara ile kayıtlı olan, Osmanlı
Türkçesi ile yazılmış bir eserdir. Eser, muhtelif kaynaklarda Bostanzâde Mehmet
Efendi’ye ait bir İhya’u Ulûmi’d-Dîn tercümesi olarak geçmektedir.

Eserle
ilgili yapılan çalışmalarda öncelikle eserin kaynaklardaki bilgilerinin doğru
olup olmadığı araştırılmıştır. Nitekim yaptığımız ön araştırmalarda
eserin içeriği ile kayıtlardaki bilgileri arasında bazı tutarsızlıklar olduğu
görülmüştür. Özellikle eserin Osmanlı padişahı Sultan I. Ahmet’e sunulduğu
ifade edilmesine rağmen Bostanzâde Mehmet Efendi’nin, Sultan I. Ahmet tahta çıkmadan önce
vefat etmiş olması bu tutarsızlıklardan biri olarak görülmüştür. Bu
tutarsızlıkların giderilmesi amacıyla esere ait farklı nüshalar araştırılmış,
eserin kime ait olduğu tespit edilmeye çalışılmış ve bunun bir İhya’u Ulûmi’d-Dîn’in tercümesi
olup olmadığı araştırılmıştır.

Eserin
müellifi ile ilgili yapılan çalışmalarda, eserde yer alan şiirlerden üçünde
“Mehmet/Muhammet” ismi tespit edilmiştir. Bu ismin eserin müellifi olduğu
kanaatindeyiz. Eserin Sultan I. Ahmet’e sunulduğu bilgisinden yola çıkarak o
dönemde yaşamış bu isimdeki şairler araştırılmış ve özellikle iki isim ön plana
çıkmıştır. Bunlar Hocazâde Mehmet Efendi ve Hocazâde Mehmet Esad Efendi. Bu
isimlere ait kayıtlardaki bilgiler ve eserleri incelenecek, çalıştığımız eserle
olan benzerlik ve farklılıklar ortaya konularak müellif tespiti yapılmaya
çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

İhyâ, İmam Gazali, , Bostanzade Mehmet Efendi, tercüme

Kaynakça

• KAYNAKÇAAktepe, Münir. “Hocazade Esad Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/10-13. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi. Yay. Haz. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen. C. I. 1972.
• Çağrıcı, Mustafa. “İhya’u Ulumi’d-din”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/340-341. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çağrıcı, Mustafa. “er-Ruh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/199-2000. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• el-Mardinî, Yusuf Sıdki. “Mesiru Umumi’l-Muvahhidin Şerh u Terceme-i Kitâb-ı İhyâu Ulûmi’d-Din İhya Tercüme ve Şerhi”. Yay. Haz. Mustafa Koç ve Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay. 2015.
• İpşirli, Mehmet. “Hocazade Mehmet Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/452-453. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• İpşirli, Mehmet. “Bostanzade Mehmet Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/311. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Karakuş, Yasin. “Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi Ulûmi’d-dîn Adlı Eser Hakkında Bazı Tespitler”, Çukurova II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmalar Kongresi (26-28.04.2019). ed. Seyithan Seydoşoğlu vd. 1/191-197. Adana: İksad Yayınları, 2019.
• Mehmet Efendi. İbtihâcü’t-Tevârih I-II. Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Koleksiyonu. no: 321-322.
• Şerif Muhammed Efendi b. Esad Şeyhülislam. Gül-i Handân. 34 Nk 4204. Nuruosmaniye Yazma Eser Kütüphanesi. İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya. “Gazalinin Bazı Eserlerinin Türkçeye Tercümeleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1961): 59-69.
• Yazar, Sadık. “Gazali’nin XIII-XIX. Yüzyıllar Arasında Batı Türkçesinde Tercüme Edilen Eserleri”. Divan Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi 31/2 (2011): 73.
• Yenâbiü'l-Yakîn fî İhyâi Ulûmi’d-Dîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Kitaplığı, 2574, 1a-423a.