Hanefi Faiz Teorisi Bakımından Vadeli Altın Satışı

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 1417 - 1434, 30.12.2020

Ahmet Muhammet Peşe

https://doi.org/10.17859/pauifd.807335

Cited By: 1

Öz

İtibari paralar karşılığında vadeli altın satışı, günümüzde sık karşılaşılan mübadele şekillerinden bir tanesidir. Bu mübadele şeklinin caiz olup olmadığı konusunda çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Çağdaş İslam hukukçularının çoğu, faizdeki illetin mutlak semeniyet olduğu görüşünü tercih ederek, itibari paralara karşılık altın satımında vadeyi caiz görmemektedirler. Bazı İslam Hukukçuları ise altın-fels mübadelesinde vadenin caiz olduğu yönündeki hakim görüşün itibari paralar bakımından da aynen geçerli olması gerektiğini ileri sürmektedirler. Her iki yaklaşım biçimi de, klasik Hanefî teori bakımından isabetli değildir. İlk yaklaşım biçimindeki sorun, Hanefîlere göre illetin mutlak semeniyet değil, veznîlik ya da keylîlik birliği olmasıdır. İkinci yaklaşım biçimindeki sorun ise geçmişteki felslerle günümüzdeki itibari paralar arasında benzerlik kurulmasıdır. Halbuki, itibari paralarla felsler arasında bir çok farklılık bulunmaktadır. En önemli fark, itibari paralardaki adedîliğin eşit adedîlik olmasıdır. Buna göre itibari paraların adedî olarak kabul edilmesi hatalıdır. Standart malların üretimiyle ortaya çıkan eşit adedîlik, Hanefî terminolojideki adedîlikten farklı özellikler taşımaktadır. Eşit adedîlik gerçekte veznîliği ya da keylîliği temsil eden ve bu nedenle Hanefî faiz teorisine göre faize etki eden bir vasıftır. İtibari paralardaki eşit adedîlik veznîliği temsil etmektedir. Şu halde gerçekte veznî bir malın veznî bir malla mübadelesi olan itibari para-altın mübadelesinde vade caiz değildir.

Anahtar Kelimeler

islam hukuku, Hanefî Faiz Teorisi, Vadeli Altın Satışı, Eşit Adedîlik, Eşit Adedî Mallar

Kaynakça

• Abdülazîz el-Buhârî, Alâuddîn b. Ahmed b. Muhammed. Keşfu’l-esrâr şerhu usûli’l-Pezdevî. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Adevî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Mukrim. Hâşiyetu’l-Adevî alâ kifâyeti’t-tâlibi’r-rabbânî. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1414/1994.
• Ali Haydar Efendi, Hocaeminefendizâde. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Bakkal, Ali. “İslam Hukukunda Para ve Faiz Telakkisi Zaviyesinden Enflasyon Farkının Ödenmesi Problemi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1995), 45-80.
• Bayındır, Abdulaziz. “Başlangıçtan Günümüze Kadar İslam Toplumunda Madeni Paralar ve Kağıt Paralar”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Dârulfünûn İlahiyat) 2 (2000), 15-36.
• Bezzâzî, Hâfizuddîn Muhammed b. Muhammed b. Şihâb el-Kerderî el-Harizmî. “el-Fetâva’l-Bezzâziyye”. el-Fetâvâ’l-Hindiyye. mlf. Şeyh Nizâm vd. 3-5. Bulak: el-Matbaatü’l-kübrâ’l-emîriyye, 1310/1892.
• Döndüren, Hamdi. “İslam’da Para, Kredi, Faiz ve Enflasyon”. Para, Faiz ve İslam, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (1992), 183-216.
• Erkal, Mehmet. “Madeni Para, Banknot ve Kağıt Para Mübadelesinde Faiz”. Para, Faiz ve İslam, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (1992), 161-182.
• Gezgin, Yusuf Erdem. “Fıkhî Açıdan Altının Para veya Metâ‘ Olma Niteliği”. Uluslar arası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi 6/2 (Temmuz 2020), 156-179. DOI: 10.25272/ijisef.692914
• Hânûtî, Muhammed b. Ömer. İcâbetü’s-sâilîn bi fetvâ’l-müteahhirîn, Riyad: Câmiatü’l-Melik Suûd, Kısmü’l-mahtûtât, 3018, 3a-410b. https://makhtota.ksu.edu.sa/Images/Makhtotah%203018/DSC00167.JPG
• Haskefî, Alâüddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed ed-Dımaşkî. ed-Dürru’l-muhtâr şerhu Tenvîri’l-ebsâr. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetu’l-Kâhire, 1388/1968.
• İbn Mâze, Ebû’l-Meâlî Burhânuddîn Mahmud b. Ahmed el-Buhârî. el-Muhîtu’l-burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’mânî. Thk. Abdülkerîm Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 2004.
• İbn Nüceym, Sirâcüddîn Ömer b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. en-Nehrü’l-Fâik Şerhu Kenzu’d-Dekâik. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî el-İskenderî. Fethu’l-Kadîr. 10 cilt. Beyrût: Dâru’l-fikr, ts.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Kâriü’l-Hidâye, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Alî b. Fâris el-Kinânî el-Mısrî. Fetâvâ Kâriü’l-Hidâye. Riyad: Câmiatü’l-Melik Suûd, Kısmü’l-mahtûtât, 5911, 1a-55a. https://ia601308.us.archive.org/2/items/mishref_gmail_114_20150831_1711/5911.pdf
• Kâsânî, Alâuddîn Ebûbekir b. Mesûd b. Ahmed. Bedâi‛u’s-sanâi‛ fî tertîbi’ş-şerâi‛. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986.
• Merğinânî, Ebü’l-Hasen Burhânuddîn Alî b. Ebî Bekr. “el-Hidâye”. Fethu’l-Kadîr. İbnü’l-Hümâm. 10 cilt. Beyrût: Dâru’l-fikr, ts.
• Mevsılî Ebü’l-Fazl Mecdüddîn Abdullah b. Mevdûd, el-İhtiyâr li ta‛lîli’l-muhtâr. Kâhire: Matbaatü’l-Halebî, 1937.
• Nesefî, Ebû’l-Berakât Abdullah b. Ahmed Hâfizuddîn. Kenzü’d-Dekâik. thk. Sâid Bekdâş. Beyrût/Medîne: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye/Dâru’s-Sirâc. 1432/2011.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref. el-Mecmû‛ şerhu’l-mühezzeb. 20 cilt. Beyrût: Dâru’l-fikr, ts.
• Özsoy, İsmail. “Faiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 110-126. Ankara: TDV Yayınları, 1995.
• Özsoy, İsmail. “Fıkıh Doktrininde Para ve Faiz”, Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri Tebliğ ve Müzakereler Tartışmalı İlmi Toplantı. 75-132. Konya: b.y., 2012.
• Paçacı, İbrahim. “Altın-Para-Faiz İlişkileri ve Altının Vadeli Satışı”, Fıkhî Açıdan Finans ve Altın İşlemleri Tebliğ ve Müzakereler Tartışmalı İlmi Toplantı. Konya: b.y., 2012.
• Peşe, Ahmet Muhammet. "Klasik Hanefî Faiz Teorisinin Günümüzde Geçerliliği Sorunu: Kağıt Paraların ve Sanayi Ürünlerinin Kendi Cinsleriyle Mübadelesinde Fazlalık Faizi". Amasya İlahiyat Dergisi 13 (Aralık 2020), 475-494. https://doi.org/10.18498/amailad.613476
• Râbitatü’l-Âlemi’l-İslâmî. Karârât ed-devreti’l-hâmise el-mün‛akide Rabîu’l-evvel senete 1402.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‛rife, ts.
• Udovitch, A. L. “Fals”. The Encyclpaedia of Islam. ed. B. Lewis vd. 2/768-769. Leiden: E. J. Brill, 4. Baskı, 1991.
• Zambaur, E. V. “Fels”. İslam Ansiklopedisi. 4/539-540. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1978.