NAKŞİBENDİYYE TARİKATI TEMELİNDE OSMANLI DEVLETİ’NİN EHL-İ SÜNNET HASSASİYETİ(XV ve XVI. YÜZYIL)

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 1310 - 1332, 30.12.2021

Hasan Gümüşoğlu

https://doi.org/10.17859/pauifd.1009737

Cited By: 1

Öz

Bu makalede Osmanlı Devleti’nde din ve mezhep anlayışında Nakşibendiyye tarikatının önemi incelenmiştir. Konunun kapsamlı bir şekilde ortaya konulması için önce Osmanlı’nın kuruluşu devresinde tasavvuf temelinde İslam’ın etkisine işaret edilmiş, sonra da Nakşibendiyye tarikatı ve temel esasları hakkında bilgi verilmiştir. Makalede Nakşibendiyye’nin Osmanlı’ya ilk olarak ne zaman geldiği araştırılmış ve bu çerçevede özellikle tarikatın kurucusu Bahaeddin Nakşibend’in halifelerinden Hâce İshak er-Rumî’nin Manisa’daki tekkesinin önemi incelenmiştir. Nakşibendiyye tarikatının padişahlar başta olmak üzere Osmanlılar üzerindeki nüfuzunun açıklanması için meşhur Nakşî şeyh ve âlimlerin mezhep, özellikle de Ehl-i sünnet konusundaki görüşleri araştırılmıştır. Böylece Nakşibendiyye tarikatının, toplumun din ve mezhep anlayışındaki etkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Nakşibendiyye, Ehl-i sünnet, Mezhep

Teşekkür

alakanız için teşekkürler

The Place And Importance of Naqshbandiyya Order In Ottoman State’s Understanding of Ahl as-Sunnah (XV.-XVI. Centuries)

Öz

Abstract
In this article, the importance of the Naqshbandiyya order on the basis of religion and sect in the Ottoman Empire has been examined. In order to reveal the subject in a comprehensive way, firstly, the influence of Islam on the basis of sufism was pointed out during the foundation of the Ottoman Empire and then information was given about the Naqshbandiyya order and its basic principles. In the article, the bringing of Naqshbandiyya to the Ottoman Empire by the caliphs of Bahauddin Naqshband Bukhari, the founder of the sufism, while he was alive and the first Naqsh dervish lodges were examined.
Keywords: Sufism, Naqshbandiyya, Ottoman State, Sect, Ahl as-Sunnah.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Naqshbandiyya, Ottoman State, Sect, Ahl as-Sunnah.

Kaynakça

• Abidzâde H. Hüsâmeddîn. Amasya Tarihi. 3 Cilt. Dersaâdet: Hikmet Matbaa-ı İslâmiyyesi, 1330.
• Aliyyü’l-kârî. Hısnü’l-hasîn min kelâmi Seyyidi’l-mürselîn. Kuveyt: Şirketü Garrâs, 2008.
• Âmidî, Seyfeddîn. Ebkâru’l-efkâr fî usûlü’d-dîn, nşr. A. Muhammed el-Mehdi, 5 Cilt. Kahire: Dâru’l-kütüb ve’l-vesâiki’l-Kavmiyye, 2004.
• Bâbur, Zâhirüddîn Muhammed. Bâburnâme (Bâbur’un Hâtıratı). Ankara: Kültür Bakanlığı, 2000.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir. el-Fark beyne’l-fırak. Beyrut: Mektebetü İbn Sînâ, 1990.
• Bandırmalızâde, A. Münîb Üsküdârî. Mecmûa-i Tekâyâ. İstanbul: Âlem Matbaası, 1307.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhibbüddîn el-Hatîb. 4 Cilt. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1400.
• Buhârî, Salâhuddîn b. Mubârek. Enîsü’t-tâlibîn ve uddetü’s-sâlikîn (Makâmât-ı Muhammed Bahâüddîn Nakşibend). trc. Süleyman İzzî Teşrîfâtî. Dersaâdet: Matbaa-i Bahriyye, 1328.
• Demirtaş, Hasan. “Nakşibendîlik’in Anadolu’da Ortaya Çıkışının Belgesi: Şeyh Hâce İshak er-Rumî Vakfiyesi”, Vakıflar Dergisi 50 (Aralık 2018).
• Dervişzâde, Muhammed b. Zeynelâbidîn Ali el-Karamânî. Tuhfetül-mülûk fî irşâdi ehli’s-sülûk. trc. Muhammed Münib. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1268.
• Ebû Dâvûd Süleyman b. el-Eşʿas es-Sicistânî. es-Sünen, nşr. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyad: Mektebetü’l-Meʿarif, 1424.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasen. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn. nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamid. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1990.
• Gümüşoğlu, Hasan. Müceddid-i elf-i sânî İmam-ı Rabbânî ve Ehl-i sünnet Davası. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2021.
• Hânî, Abdülmecîd Muhammed. el-Kevâkibü’d-Dürriyye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2000.
• Haydarî, Fasîhuddîn İbrahim. el-Mecdüt-tâlid fî menâkıbi’ş-şeyh Hâlid. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1242.
• Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ. nşr. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. İstanbul: Kitapevi, 2006.
• İbn Münevver Muhammed b. Ebî Saîd-i Mîhenî, Esrârü’t-tevhîd fî makâmâti Ebî Sa’îd, trc. İs’âd Abdülhâdi, Kahire: 2007.
• İsfahânî, Şemsüddîn Muhammed. Tesdîdü’l-kavâid fî şerhi tecdîdi’l-akâid. thk. Halid b. Hammed el- Advânî. Kuveyt: Dâru’z-Ziyâ, 2012.
• Kâtib Çelebi. Mîzanü’l-hak fî ihtiyâri’l-hak. İstanbul: Ali Rızâ Efendi Matbaası, 1286.
• Köprülü, Fuat. Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Ankara: Ötüken Neşriyat, 1981.
• Molla Câmî, Abdurrahman. Tercüme-i Nefahâtü’l-üns. trc. Lâmiî Çelebi. İstanbul: 1289.
• Molla Câmî, Abdurrahman. Serrişte-i Tarîk-ı Hâcegân (Tercüme-i Serrişte-i Hazret-i Molla Câmî). İBB AK, OE-Yz-192.
• Molla Câmî, Abdurrahman. ed-Dürretü’l-fâhira fî tahkiki mezhebi’s-sûfiyye ve’l-mütekellimîn ve’l-hükemâi’l-mütekaddimîn. nşr. N. Heer-A. Musevî Behbehânî, Tahran 1358.
• Pezdevî, Ebû Yusr Muhammed. Usûlü’d-dîn. nşr. H.P. Lins. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1963.
• Safî, Fahreddîn Ali b. Hüseyin el-Vâiz. Reşahât-ı Aynu’l-hayât. trc. Muhammed Murad el-Kazânî. Mekke: Dâru Sadr, 1307.
• Sühreverdî, Ebû Hafs Şihâbüddîn. Avârifü’l-meârif. Kahire: Mektebetü’s-sekâfeti’d-dîniyye, 2006.
• Şehristânî, Abdülkerîm. el-Milel ve’n-nihal. nşr. E. Ali Mehna-A. Hasan Fa‘ur, Beyrut: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1993.
• Taşköprîzâde, Ahmed Efendi. eş-Şakâiku’n-Nu’mâniyye fî ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye. nşr. A. Suphi Furat. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1985.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Sevre. “el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Matbaatu Mustafa el-Mebânî, İkinci Basım,1978.