Ali el-Kârî’nin Beydâvî Tefsirindeki Kıraatlere Dair Tenkit ve Tashihleri

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 634 - 657, 31.12.2024

Lachin Guliyev , Mehmet Efe

https://doi.org/10.17859/pauifd.1534984

Öz

Bu çalışmada Beydâvî’nin Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl adlı eseri üzerine Ali el-Kârî’nin kaleme aldığı el-Feydü’s-semâvî fî tahrîci kırââti’l-Beydâvî adlı eserindeki “tashihi’r-rivaye” mevzusu ele alınmıştır. Beydâvî’nin eserinde kıraatlerin kullanımında birtakım hatalar olduğunu düşünen Ali el-Kârî, yer yer bazı tenkit ve tashihlerde bulunmuştur. Bu tashihler; şâz kıraatlerin sıhhatiyle ilgili açıklama yapılmadığı, kıraat imamlarının isimlerinin doğru yazılmadığı veya isim sıralamalarına dikkat edilmediği, rivayet edilen kıraat farklılığıyla ilgili hatalı bilgi verildiği, az da olsa yazım hatasının yapıldığı, tefsir bilgisinin kıraat farkı olarak yazıldığı ve Beydâvî’nin -kıraatlere yaklaşımından ileri gelen- mütevâtir kıraatlerin değerlendirilmesinde hata yaptığı hususlarda görülmüştür. Çalışmada Ali el-Kârî’nin Beydâvî’ye yapmış olduğu tenkit ve tashihlerin ortaya konulması için iki eser mukayese edilmiş ve söz konusu hataların tashihi noktasında temel kaynaklara müracaat edilmiştir. Çalışmadaki amaç, Ali el-Kârî’nin Beydâvî’ye yapmış olduğu tashihler mevzusundan hareketle diğer tefsir kaynaklarında ne tarz kıraat hatalarının var olabileceğini tespit etmek ve bunlara karşı ne gibi tashihlerin yapılabileceği hususundaki anlayış ve yöntemi ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Beydâvî, Ali el-Kârî, Kıraat, Tenkit, Tashih.

Kaynakça

• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûruddîn Ali b. Sultân Muhammed el-Herevî. Hâşiyetü tahrîci’l-kırâât fî tefsîri’l-Beydâvî. Nuruosmaniye kütüphanesi, Nuruosmaniye, 61/1b-146a.
• Bağış, Mehmet. Beydâvî Tefsîri’nin Ulûmu’l-Kur’ân ve Tefsir Usûlü Açısından Tahlîli. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâü’t-Türâsi’l-Arabiyyi, t.y.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb’. Suudi Arabıstan (Mekke): Dâru’l-Endelüs Li’n-Neşr ve’t-Tevzîı’. 1436/2015.
• Dimyâtî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Abdilganî el-Bennâ, İthâfü fuzalâi’l-B-beşer fi’l-kırââti’l-erba’ate aşer. 2 Cilt. Tanta: Dâru’s-Sahâbeti li’t-Turâsi bi-Tanta. 2009.
• Ebû Ma’şer, el-Kattân et-Taberî. thk. Muhammed b. Hüseyn b. Akîl Mûsâ eş-Şerîf. et-Telhîs fi’l-kırââti’s-semân, nşr. el-Câmiatü’l-Hayriyye. t.y.
• Hüzelî, Ebu’l-Kâsım Yusuf b. Ali b. Cübâra b. Muhammed. el-Kâmil fi’l-kırââti’l-aşri ve’l-erbeîne’z-zâideti aleyhâ. thk. Ebû İbrâhim Amr b. Abdullah. 2 Cilt. Riyad: Dâr Semâ li’i-Kitâb. 1435/2014.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osmân. thk. Ali en-Necdî Nâsif, Abdü’l-Halîm en-Neccâr, Abdü’l-Fettâh İsmâil Şiblî. el-Muhteseb fî tebyîni vuhûhi şevââzzi’l-kırâât ve’l-îzâhi anhâ. 2 Cilt. Mısır: Vüzâratü’l-Evkâf 1386-1389/1966-1969.
• İbn Ğalbûn, Ebü’l-Hasen Tâhir b. Abdilmün‘im b. Ubeydillâh el-Halebî el-Mısrî. Kitâbu’t-tezkira fi’l-kırââti’s-semân. thk. Eymen Rüşdi Suveyd. Mekke: Câmiatü Ümmülkurâ. 1. Basım. 1412/1991.
• İbn Hâleveyh, Ebû Abdillâh el-Hüseyn b. Ahmed. el-Hüccetü fi’l-kırââti’s-seb’. Beyrut: Dâru’ş-şürûk, 3. Basım. 1399/1979.
• İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs et-Temîmî el-Bağdâdî. Kitâbü’s-seb’ fi’l-kırâât. thk. Dr. Şevki Dayfî. Kahire: Dâru’l-Meârif. h. 1119.
• İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ali b. Yûsuf. Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. 3 Cilt. Mektebetü İbn Teymiyye. h 1351.
• İbnü’l-Cezerî, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• İbnü’l-Cezerî, Takrîbü’n-neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye. 1423/2002.
• Kâdî, Abdü’l-Fettâh. el-Büdûru’z-zâhire fi’l-kırââti’l-aşerati’l-mütevâtireati. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabi. 1401/1981.
• Kâtip Çelebî, Mustafa b. ‘Abdillâh Hacı Halîfe. Keşfü’z-zünûn ‘an esâmi’l-kütübi ve’l-fünûn. 2 Cilt. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1067/1941.
• Kirmânî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Nasr. Şevâzzü’l-kırâât. thk. Şemrân el-‘Aclî. Beyrut: Müessesetü’l-Belâğ, t.y.
• Kutlay, Halil İbrahim. el-İmâm Ali el-Kârî ve eseruhû fî ilmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l İslâmiyye, 1408/1987.
• Mekkî, b. Ebî Tâlib Hammûş el-Kaysî. et-Tebsıra fi’l-kırââti’s-sebʿ. Bombay: Dâru’s-Selefiyye, 2. Basım. 1402/1972.
• Mirdâd, Abdullah Ebü’l-Hayr. el-Muhtasar min kitâbi neşri’n-nûri ve’z-züher fî terâcimi efâdıli Mekke. Cidde: ‘Âlemü’l-Ma‘rife, 2. Basım, 1406/1986.
• Şemmâ’, Muhammed b. ‘Abdirrahmân. “el-Mollâ Alî el-Kârî: Fehresü müellefâtihî ve mâ kütibe ‘anhü”. Mecelletü Âfâk es-Sekâfe ve’t-Türâs 1 (Haziran 1993), 1-37.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî. Hâşiyetü’t-Teftâzânî alâ tefsîri’l-keşşâf. Süleymaniye kütüphanesi, S. Serezli Ümit Erk, 2/264a.
• Vasitî, Ebü’l-İz Muhammed b. el-Hüseyn Bendâr el-Kalânisî. el-Kifâyetü’l-kübrâ fi’l-kırââti’l-aşr. Tanta: Daru’s-Sahâbeti li’t-Turâs. 2003.