A Badīʿiyyah Example: ʿAbd al-Ghanī al-Nāblusī's Work Nasamāt al-Ashār fī Madh al-Nabī al-Mukhtār

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 357 - 392, 30.06.2025

Fatih Yavaş

Öz

This article examines ʿAbd al-Ghanī al-Nāblusī's Nasamāt al-Ashār fī Madh al-Nabī al-Mukhtār, a badīʿiyyah dedicated to praising the Prophet Muhammad through the use of at least one literary device in each verse. Such qasidas, which exalt the Prophet with elaborate rhetorical techniques, have captivated literary circles since their emergence. al-Nāblusī, a prominent Sufi figure of the 18th-century Ottoman region, distinguished himself not only with his Badīʿiyyahs but also with various literary works, including travelogues, didactic poems, divans, and commentaries on divans. The badīʿiyyah examined in this study comprises 150 verses. Before delving into its analysis, the article briefly addresses the historical background of badīʿiyyahs and some critiques of the genre, followed by an exploration of al-Nāblusī’s scholarly and literary character. The content of the work is analyzed within the framework of the classical qasida structure in Arabic poetry, and all verses are translated. In the final section, which focuses on the literary arts present in the work, both the techniques that the poet claims to have used for the first time in his own badīʿiyyah and some rarely employed devices are highlighted, with an awareness of the critical perspectives on the badīʿiyyāt genre.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric , Poetry , Prophetic Eulogies , Badīʿiyyāt , ʿAbd al-Ghanī al-Nāblusī

Bir Bedîiyye Örneği: Abdülganî En-Nablusî’nin Nesemâtü’l-Eshâr Fî Medhi’n-Nebiyyi’l-Muhtâr Adlı Eseri

Öz

Bu makale, Abdülganî en-Nablusî’nin Nesemâtü’l-Esḥâr fî Medḥi’n-Nebiyyi’l-Muḫtâr adlı bedîiiyyesini incelemektedir. Hz. Peygamber’i her beyitte en az bir edebi sanat örneğiyle öven bu tür kasideler, ortaya çıktıkları andan itibaren edebi çevrelerde yoğun ilgi uyandırmıştır. 18. yüzyıl Osmanlı coğrafyasının önde gelen sufi şahsiyetlerinden biri olan Nablusî, bedîiyyelerinin yanı sıra seyahatnameleri, didaktik manzumeleri, divanları ve divan şerhleri gibi çeşitli edebi eserleriyle de temeyyüz etmiş bir âlimdir. Çalışmada incelenen bedîiyyesi 150 beyitten oluşmaktadır. Eserin analizine geçilmeden önce bedîiyyelerin tarihî arka planı ve bu türe yönelik eleştiriler kısaca ele alınmış; ardından Nablusî’nin ilmi ve edebi kişiliği üzerinde durulmuştur. Eserin içeriği, Arap şiirinin klasik kaside yapısı çerçevesinde incelenmiş ve beyitlerin tamamı tercüme edilmiştir. Eserdeki edebi sanatların incelendiği çalışmanın son bölümünde, bedîiyyât türüne getirilen eleştiriler de dikkate alınarak, şairin kendi bedîiyyesinde ilk kez kullandığını belirttiği edebi sanatlar ile şairler tarafından nadiren kullanılan bazı sanatlara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati , Şiir , Peygamber Methiyeleri , Bedîiyyât , Abdülganî en-Nablusî

Etik Beyan

Yazar etik ilkelere uygun olarak çalışmasını hazırladığını beyan eder.

Kaynakça

• ‘Akkâvî, İn‘âm Fevvâl. el-Mu‘cemu’l-mufaṣṣal fî ‘ulûmi’l-belâğa. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 2006.
• Aladağ, Mehmet Şirin. “Klasik Arap Mersiyesinde Sıra Dışı Bir Tema: Tâziye ve Tebriğin Bir Arada Sunumu”. Tasavvur/Tekirdağ İlahiyat Dergisi 10/1 (2024), 107-143.
• ‘Aṭîḳ, Abdülazîz. İlmu’l-Bedî‘. Beyrut: Dâru’n-Nahḍa el-‘Arabiyye, ts.
• Bağcı, Abdullah Esat. Ebu’l-Bahr el-Hattî ve Şiirleri. Konya: Palet Yayınları, 2024.
• Bekkâr, Yusuf Hüseyn. Binâu’l-ḳasîde fi’n-naḳdi’l-‘arabiyyi’l-ḳadîm. Beyrut: Dâru’l-Endelus, 2. Basım, 1982.
• Bekrî, Alaaddin. Abdülgani Nablusi Hayatı ve Fikirleri. çev. Veysel Uysal. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Bilgehan, İzzettin. Yemen Arap Edebiyatı Emir San‘âni Divanı. Konya: Palet Yayınları, 2023.
• Bulut, Ali. Bedî‘ İlmi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2016.
• Ḍayf, Şevḳî. el-Belâġa teṭavvur ve târîh. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, 9. Basım, 1965.
• Demirayak, Kenan. “Osmanlı Dönemi Arap Edebiyatında Tarih Düşürme Şiirleri ya da Şiirle Tarih Düşürme”. Şarkiyat Mecmuası 25 (2014), 87-124.
• Dereli, Muhammet Vehbi. Arap Edebiyatında Bedîiyye Geleneği ve Suyûtî’nin Nazmu’l-Bedî Adlı Eseri. Konya: Palet Yayınları, 2021.
• Dereli, Muhammet Vehbi. Osmanlı Dönemi Bedîiyyat Şairlerinden Âişe el-Bâûniyye ve Peygamber Methiyeleri. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2023.
• Durmuş, İsmail. “Hazif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/122-124. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Ebû Zeyd, Ali. el-Bedî‘iyyât fi’l-edebi’l-‘arabî. Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1983.
• Ege, Ramazan - Tilkitaş, Sadullah. “El-Ḥumeydî’nin Bedî‘iyyesinde Kullandığı Bazı Edebi Sanatlar”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2022), 660-685.
• Ekinci, İsmail. Tasavvuf Şairi Nablusî ve Şiirleri. Ankara: İksad Publishing, 2020.
• Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-‘Ayn. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Fidan, İbrahim. Arap Şiirinde Hz. Peygamber. Ankara: İlâhiyât, 2021.
• Ġazzî, Muhammed Kemâlüddîn. el-Virdü’l-ünsî ve’l-vâridü’l-ḳudsî fî terceme el-‘Ârif Abdilġanî en-Nablusî. thk. Sâmir ‘Ukkâş. Leiden: Brill, 2012.
• Habenneke el-Meydânî, Abdurrahman Hasan. el-Belâğatü’l-‘arabiyye. 2 Cilt. Dımaşḳ: Dâru’l-Kalem, 1996.
• İbn Ḥicce el-Ḥamevî, Ebû Bekr b. Ali b. Abdullah. Hizânetü’l-edeb ve ġâyetü’l-ereb. thk. Kevkeb Rayâb. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2001.
• İbn Ḳuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. eş-Şi‘r ve’ş-Şu‘arâ’. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1982.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî. Lisânu’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Ma’sûm, es-Seyyid Ali Sadrettîn el- Medenî. Envâru’r-Rebî‘ fî Envâ‘i’l-Bedî‘. thk. Şâkir Hâdî Şükr. 7 Cilt. Necef: Maṭba‘atu’n-Nu‘mân, 1969.
• İbn Raşîḳ, Ebû Ali el-Hasen el-Ḳayrevânî. el-‘Umde fî meḥâsini’ş-şi‘r ve âdâbih. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 5. Basım, 1981.
• İbnu’l-Mu‘tez, Ebu’l-Abbas Abdullah. Kitâbu’l-Bedî‘. thk. İrfan Mataracı. Beyrut: Müessetül-Kütübi’s-Sekâfiyye, 2012.
• Karabey, Turgut. “Tarih Düşürme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 40/80-82. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Kavak, Abdulcebbar. “Şeyh Abdülganî en-Nablusî’nin Mevlevilik Müdafası: el-Ukûdü’l-Lü’lüiyye fî Tarîki’s- Sâdeti’l-Mevleviyye Adlı Eseri”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 56 (2016), 1125-1151.
• Kazvînî, Celâleddin Muhammed b. Abdurrahman b. Ömer b. Ahmed b. Muhammed el-Hatîb. el-Îḍâh fî ‘Ulumi’l-Belâga. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2003.
• Kılıç, Hulusi. “Bedîiyyât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 5/323-324. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Ḳudâme b. Ca‘fer, Ebu’l-Ferec el-Bağdâdî. Naḳdu’ş-şi‘r. thk. Muhammed Abdülmün‘im Hafâcî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1995.
• Küçüksarı, Mücahit. Osmanlı Dönemi Şairlerinden Mustafa et-Terzî ve Şiirleri. Konya: Yediveren Kitap, 2023.
• Marangozoğlu, İzzet. Arap Edebiyatında Bedî ve Bedîiyyât. Ankara: Sonçağ Akademi, 2022.
• Maṭlûb, Ahmed. Mu‘cemu naḳdi’l-‘arabiyyi’l- ḳadîm. 2 Cilt. Bağdat: Dâru’ş-Şuûni’s-Seḳâfiyyeti’l-‘Amme, 1989.
• Mekkî, Mahmûd Ali. el-Medâiḥu’n-nebeviyye, Kahire: eş-Şeriketü’l-Mıṣriyyeti’l-‘Alemiyye, 1991.
• Mohammadı, Mohammad. Osmanlı Dönemi Arap Edebiyatında Bir Portre İbn Matuk ve Şiirleri. Konya: Palet Yayınları, 2024.
• Mubârek, Zekî. el-Medâiḥu’n-nebeviyye fi’l-edebi’l-‘arabî. Kahire: Müessesetü Hindâvî, 2022.
• Mubârek, Zekî. et-Taṣavvufu’l-islâmî fi’l-edeb ve’l-ahlaḳ. 2 Cilt. Kahire: Maṭba‘atu’r-Risâle, 1938.
• Murâdî, Ebü’l-Faḍl Muhammed Halîl b. Ali. Silkü’d-dürer fî a‘yâni’l-ḳarni’s-sânî ‘aşer. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 3. Basım, 1988.
• Müslim b. Haccâc, el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî. Saḥîḥu Müslim. thk. Nazar Muhammed el-Fâryâbî. Riyad: Dâru Taybe, 2006.
• Nablusî, Abdülġanî b. İsmail. Nefeḥâtü’l-Ezhâr ‘alâ Nesemâti’l-Esḥâr fî Medḥi’n-Nebiyyi’l-Muhtâr. thk. Ahmed Ferîd el-Mizyedî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2022.
• Nablusî, Abdülġanî. el-Ḥaḳîḳatu ve’l-mecâz fî rıḥleti bilâdi’ş-Şâm ve Mısra ve’l-Hicâz. thk. Riyâḍ Abdülhamîd Murâd. Dımaşḳ: Dâru’l-Ma‘rife, 1989.
• Nablusî, Abdülġanî. Keşfü’s-sırrı’l-ġâmiḍ fî şerhi dîvânı İbni’l-Fârıḍ. thk. Hâlid ez-Zer‘î. 4 Cilt. Dımaşḳ: Dâru Ninova, 2017. Nablusî, Abdülġanî. Nefḥatü’l-ḳabûl fî medḥi’r-Rasûl. thk. Firdevs Nûr Ali Huseyn. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1999. Öteleş, Zeliha. Abdülganî en-Nâblusî Şerhi Bağlamında İbnü’l-Fârız’ın Kasîde-i Tâiyye’sinde Seyrusülûk. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Özel, Ahmet. “Nablusî, Abdulganî b. İsmail”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/268-270. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Saraç, M. A. Yekta. Klasik Edebiyat Bilgisi Belâgat. İstanbul: 3F Yayınevi, 5. Basım, 2007.
• Saraç, M. A. Yekta. “Muamma”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/320-321. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Tala, Murat. “Arap Şiirinde Lügaz ve Muʿammânın Yapısı: İbnü’l-Fârız’ın Dîvân’ına Teorik Bir Bakış”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22 (2018), 939-967.
• Tehânevî, Muhammed Ali. Keşşâfu ıṣṭılâḥâti’l-fünûn ve’l-ʿulûm. thk. Refîḳ el-ʿAcem. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.
• Tığlıoğlu, Mehmed Zahid. Bir Müfessir Olarak Abdülganî en-Nablusi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2022.
• Uçar, Hasan. Kur’ân-ı Kerîm’deki Anlamsal Bedî‘ Sanatları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Üstün, Mahmut. “Bedî‘iyyât Şiirlerinin İki Önemli İsmi: Safiyyüddin el-Hillî ve İbn Câbir el-Endelüsî”. Nüsha 53 (2021), 187-212.