The Relationship Between Existential Anxiety and Religiosity: A Quantitative Research

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 297 - 334, 30.06.2025

Kübra Nur Kayacan , Mebrure Doğan

https://doi.org/10.17859/pauifd.1657651

Öz

Since the day human came into existence, he has been searching for answers to his existential questions and trying to cope with his existential anxieties. Religions, on the other hand, offer very satisfactory answers to existential questions. Religious person gives meaning to their life with the meaning that their religion offers them, soothes their death anxiety due to uncertainty with the information it provides about death, reduces their loneliness anxiety with the belief that the being they believe in is always with them, and, while acknowledging their own will, remains aware of the boundaries of their freedom. Thus, the healing function of religiosity can come into play and soothe existential anxieties. The helplessness of human beings in the grip of existential anxieties in the modern age has aroused the interest of researchers in this subject. In addition, the increase in mental disorders caused by existential anxieties has increased the search for solutions by psychologists and psychiatrists, and existential psychology/psychiatry has developed. In this context, the aim of this study is to examine the relationship between existential anxiety and religiosity. The research, in which the relational survey method was used, is a cross-sectional study with a quantitative design. The population of the study consists of individuals aged 15-65+ from different regions of Turkey. The sample of the research is 467 individuals who have differences in terms of age, gender, marital status, education level and socio-economic level, who voluntarily accepted to participate in the research and were selected by random sampling. Personal Information Form, Ok-Religious Attitude Scale and Existential Anxiety Scale were used as data collection tools and SPSS 28.0 package programme was used to analyse the data. In the study, it was determined that there were significant differences in existential anxiety total, meaninglessness, death, loneliness, freedom anxiety sub-dimension scores and religious attitude scores according to demographic variables. In the correlation analysis, it was found that the relationship between religious attitude and existential anxiety scores was negatively significant. In the multiple linear regression analysis, it was concluded that death anxiety, loneliness anxiety and meaninglessness anxiety predicted the religious attitude levels of the sample negatively and significantly. It was determined that freedom anxiety was not a significant predictor of religious attitude levels. In the study in which 25.7% of the religious attitude scores were explained by the dimensions of existential anxiety, the variables affecting the religious attitude levels the most were anxiety of meaninglessness, loneliness anxiety and death anxiety, respectively.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Religiosity, Religious Attitude, Existential Anxiety, Meaninglessness Anxsiety, Death Anxiety, Loneliness Anxiety, Freedom Anxiety

Varoluşsal Kaygı ile Dindarlık Arasındaki İlişkiler: Nicel Bir Araştırma

Öz

İnsan var olduğu günden beri varoluşsal sorularına cevap arar ve varoluşsal kaygılarıyla başa çıkmaya çalışır. Dinler ise insanın varoluşsal sorularına oldukça tatmin edici cevaplar sunar. Dindar birey dininin kendisine sunduğu anlamla hayatını anlamlandırır, ölüm hakkında verdiği bilgilerle belirsizliğe bağlı ölüm kaygısını yatıştırır, inandığı varlığın hep yanında olduğu inancıyla yalnızlık kaygısını azaltır, bir iradesi olduğunu bilse de özgürlüğünün sınırının farkında olur. Böylece dindarlığın iyileştirici fonksiyonu devreye girerek varoluşsal kaygıları yatıştırabilir. Modern çağda varoluşsal kaygıların kıskacındaki insanın çaresizliği, araştırmacıların bu konuya ilgisini uyandırmıştır. Bunun yanı sıra varoluşsal kaygıların sebep olduğu ruhsal rahatsızlıklardaki artış, psikolog ve psikiyatristlerin de çözüm arayışlarını artırmış, varoluşçu psikoloji/psikiyatri gelişmiştir. Bu bağlamda araştırmanın amacı varoluşsal kaygı ve dindarlık arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. İlişkisel tarama yönteminin kullanıldığı araştırma nicel desenli kesitsel bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini Türkiye’nin farklı bölgelerinden 15-65+ yaş üstü bireyler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim düzeyi ve sosyo-ekonomik düzey bakımından farklılıkları olan, gönüllü olarak araştırmaya katılmayı kabul eden, rastgele örnekleme yoluyla seçilen 467 bireydir. Veri toplama aracı olarak Kişisel Bilgi Formu, Ok-Dini Tutum Ölçeği ve Varoluşsal Kaygı Ölçeği; veriler analiz edilirken SPSS 28.0 paket programı kullanılmıştır. Araştırmada varoluşsal kaygı toplam, anlamsızlık, ölüm, yalnızlık, özgürlük kaygısı alt boyut puanları ve dini tutum puanlarının bazısında demografik değişkenlere göre anlamlı farklılıkların olduğu belirlenmiştir. Yapılan korelasyon analizinde dini tutum ile varoluşsal kaygı puanları arasındaki ilişkinin negatif yönlü anlamlı olduğu bulunmuştur. Çoklu doğrusal regresyon analizinde ise ölüm kaygısı, yalnızlık kaygısı ve anlamsızlık kaygısının örneklemin dini tutum düzeylerini negatif yönde ve anlamlı derecede yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ancak özgürlük kaygısının dini tutum düzeylerinde anlamlı bir yordayıcı olmadığı belirlenmiştir. Dini tutum puanlarının %25.7’sinin varoluşsal kaygının boyutlarıyla açıklandığı araştırmada dini tutum düzeylerini en çok etkileyen değişkenler sırasıyla anlamsızlık kaygısı, yalnızlık kaygısı ve ölüm kaygısıdır.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Dindarlık, Dini Tutum, Varoluşsal Kaygı, Anlamsızlık kaygısı, Ölüm Kaygısı, Yalnızlık kaygısı, Özgürlük kaygısı

Etik Beyan

Etik Kurul izin bilgileri makale tam metninde mevcuttur.

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimler Sözlüğü. İstanbul: Inkılap Kitapevi, 9.Basım, 1998.
• Aksoy, Elif. Yetişkinlik Döneminde Hayatı Anlamlandırma ve Dindarlık İlişkisi (Gaziantep Örneğinde). Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mayıs 2019.
• Arslan, Mustafa. “Geleneksellik ve Yaşlı Dindarlığı: Taşrada Sosyal Hizmet Alamayan Yaşlıların Dindarlık Durumları Üzerine Uygulamalı Bir İnceleme”. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi 2/2 (2009), 112-125.
• Arvas, Gülşah. Üniversite Öğrencilerinde Toplumsal Cinsiyet, Hegemonik Erkek Algısı ve Dindarlık İlişkisi Van ve İstanbul Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Ayten, Ali. Prososyal Davranışlarda Dindarlık ve Empatinin Rolü. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Ayten, Ali. “Üniversite Öğrencilerinde Ölüm Kaygısı: Türk ve Ürdünlü Öğrenciler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi IX/4 (2009), 85-108.
• Bahadır, Abdülkerim. İnsanın Anlam Arayışı ve Din / Logoterapik Bir Araştırma. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. Basım, 2018.
• Bahadır, Abdülkerim. Hayatın Anlam Kazanmasında Psiko-Sosyal Faktörler ve Din. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Barak, Ayşenur- Kaplan, Hasan. “Dindarlık ve Tüketici Tarzları Arasındaki İlişki Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Türk Din Psikolojisi Dergisi. 4 (2021), 119-153.
• Baynal, Fatma. “Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı İlişkisinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi”. İnsan ve Toplum Bilimler Araştırmaları Dergisi 4/1 (2015), 206-231. https://doi.org/10.15869/itobiad.96269
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2021.
• Büyükyıldız, Esma- Kesgin, Bedrettin. “Medeni Durumları Farklı Olan Bireylerde Yalnızlık ile Başa Çıkma”. Toplum ve Sosyal Hizmet 34/2 (2023), 285-311. https://doi.org/10.33417/tsh.1025586
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi Kitapevi, 39.Basım, 2021.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni- Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. ed. Selçuk Beşir Demir, Ankara: Eğiten Kitap, 3. Basım, 2017.
• Çakır, Özlem- Oğuz, Ebru. “Lise Öğrencilerinin Yalnızlık Düzeyleri ile Akıllı Telefon Bağımlılığı Arasındaki İlişki”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 13/1 (Nisan 2017), 418-429. https://doi.org/10.17860/mersinefd.290711
• Çakmak, Aişe Hümeyra. “Yetişkinlerdeki Dindarlık, Ahlaki Olgunluk ve Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/19 (Ocak 2022).
• Çelik, Gizem. “Varoluş Felsefeleri, Varoluşçu Terapi ve Sosyal Hizmet”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19/3 (2017): 417-439. https://doi.org/10.16953/deusosbil.280561
• Çetin, Özer. Rollo May Psikolojisinde Din ve Kişilik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2019.
• Çevikbaş, Ayşe. 36-60 Yaşlar Arası Kadınlarda Benlik Saygısı, Sosyal Görünüş Kaygısı- Dindalık İlişkisi: Isparta Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Çınar, Mehmet. “Tanrı’ya Bağlanma Tarzı ve Ölüm Kaygısı İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 45 (Haziran 2016), 313-338.
• Dağlı, Emel Nuriye. Yaşlılarda Ölüm Kaygısı ve Dindarlık. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Demir, Şule- İkizer, Gözde. “Varoluşsal Kaygının Kişilik, Sağlık ve Demografik Özellikler ile İlişkisi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/4 (2020), 352-368. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.648986
• Doğan, Mebrure- Karaca, Faruk. “Covid-19 Salgın Sürecinde Aktif Çalışan Sağlık Çalışanlarında Ölüm Kaygısı ile Dini Başa Çıkma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 1/55 (2021), 327-351. https://doi.org/10.29288/ilted.885721
• Ercan, Soner. Sınıf Öğretmenlerinde Değerler, Dindarlık ve Stresle Başa Çıkma İlişkisi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi 2021.
• Eserler, Tuba. Yetişkinlerde Dindarlık, Şükür ve Mutluluk İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Fidan, Ahmet vd. Örnekleriyle Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1996.
• Fraenkel, Jack R. vd. How to Design and Evaluate Research in Education. New York: The McGraw-Hill Companies, 8.Basım, 2012.
• Frankl, Viktor E. Duyulmayan Anlam Çığlığı / Psikoterapi ve Hümanizm. çev. Selçuk Budak. İstanbul: Totem Yayınları,İ2018.
• Frankl, Viktor E. İnsanın Anlam Arayışı. çev. Selçuk Budak. Istanbul: Okyanus Yayınları, 72. Basım, 2020.
• Fromm, Erich. Özgürlükten Kaçış- Faşizm, Demokrasi ve Özgürlük Üzerine. çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Say Yayınları, 2019.
• Fromm, Erich. Sahip Olmak ya da Olmak. çev. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 2003.
• Fromm, Erich. Toplumsal Bilinçaltının Araştırılması. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1998.
• Gazioğlu, Fatma Saliha Atabay. Psikolojik Belirtilerin Yordayıcıları Olarak Ölüm Kaygısı, Anlamsızlık, Belirsizliğe Tahammülsüzlük ve Psikolojik Esneklik (İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023).
• Geçtan, Engin. İnsan Olmak. İstanbul: Metis Yayınları, 2020.
• Geçtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Metis Yayınları, 11. Basım, 2005.
• Geçtan, Engin. Varoluş ve Psikyatri. İstanbul: Remzi Kitapevi, 2021.
• Geçtan, Engin. “Varoluşçu Psikolojinin Temel İlkeleri”. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES) 7/1 (1974), 13-17. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000417
• George, Darren- Mallery, Paul. SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference. Boston: Pearson, 10. Basım, 2010.
• Göka, Erol. Hayatın Anlamı Var mı? İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Göka, Erol. Hoşçakal Kayıp, Matem ve Hayatın Zorlukları. İstanbul: Kapı Yayınları, 2018.
• Göka, Erol. Psikoloji, Varoluş, Maneviyat. İstanbul: Kapı Yayınları, 1.Baskı, 2021.
• Gürsu, Orhan. Ergenlik Döneminde Psikolojik Sağlık ve Dindarlık İlişkisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2017.
• Hökelekli, Hayati. Ölüm, Ölüm Ötesi Psikolojisi ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 2008.
• İlk, Gülnur- Bilici, Mustafa. “Viktor Frankl Örneği ile Varoluşçu Psikolojide Din ve Maneviyat”. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi 8/17 (Aralık 2020), 45-62.
• Kansu, Merve. Benlik Saygısı ile Dini Tutumu Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi. İstanbul: Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Kişisel Yayınlar, 2015.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Karaca, Faruk. Dini Gelişim Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset, 2016.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları, 2005.
• Karayel, Fatih. Mevlit İle İlgili İnanç ve Tutumlar- İstanbul Avcılar Örneği. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Karl, Jaspers. Felsefe Nedir? çev. İsmet Zeki Eyüboğlu. İstanbul: Say Yayınları, 1986.
• Karslı, Necmi. “Üniversite Öğrencilerinde Hayatın Anlamı ve Dindarlık İlişkisi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (Haziran 2020), 169-201. https://doi.org/10.17120/omuifd.718108
• Kartol, Aslı. "Hayatın Anlamı". Pozitif Psikoloji. ed. Sefa Bulut. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2020.
• Kartopu, Saffet. "Sorumluluk Duygusu ve Dindarlık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Amprik Bir Araştırma". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 11/58(Ağustos2018),465-488. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2560
• Kazak, Mehmet. Yapay Zekâ Kaygısı, Yabancılaşma ve Dindarlık İlişkisi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, İslami İlimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Kazel, Yasin Samet. “Orta Yetişkinlik Döneminde Sorumluluk ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Türk Din Psikolojisi Dergisi 7 (Haziran 2023), 43-69. https://doi.org/10.59379/tdpd.1265346
• Kıraç, Ferdi. Dindarlık Eğilimi, Varoluşsal Kaygı ve Psikolojik Sağlık. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Kıraç, Ferdi. “Üniversite Öğrencilerinde Dindarlık Eğilimi ve Anlam Duygusu”. Mukaddime 7. (Temmuz 2013), 165-178.
• Kızılgeçit, Muhammed. Din Değerler ve Sağlık. ed. Hayati Hökelekli. İstanbul: dem Yayınları, 1. Baskı, 2017.
• Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık Umutsuzluk ve Dindarlık Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2015.
• Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık Umutsuzluk ve Dindarlık İlişkisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011.
• Kierkegaaard, Soren. Kaygı Kavramı. çev. Vefa Taşdelen. Ankara: Hece Yayınları, 1.Basım, 2004.
• Kierkegaaard, Soren. Kaygı Kavramı. çev. Türker Armaner. İstanbul: İş Bankası Yayınevi, 2016.
• Koçak, Orhan. “How Religious Attitudes are Associated with Depression in Turkish Society during the COVID-19 Pandemic: The Mediating Role of Meaning in Life”. Religions 13/10 (Ekim 2022).
• Kourou, Ourchan. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Öğrencilerinin Ait Olma ile Varoluşsal Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Köftegül, Özlem. Yetişkin Bireylerde Ölüm Kaygısı ve Dindarlık. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Kula, Tahsin- Erden, Müslime. “Varoluşsal Kaygı ve Din”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 17/2 (2017), 21-41.
• Kurt, Müge. Yetişkinlerde Varoluşsal Kaygının, Bağlanma Stilleri ve Umutsuzluk ile Olan İlişkisinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kuzu, Hatice – Doğan, Mebrure. “Dini Tutum ile Ölüm Kaygısı Arasındaki İlişki: Tasavvufa İntisabı Olan Bireylerle Olmayanların Karşılaştırmalı Bir Araştırması”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi 7/2 (Aralık 2024), 486-510.
• Manav, Faruk. “Kaygı Kavramı”. Toplum Bilimleri Dergisi 5/9 (2011), 201-211. http://hdl.handle.net/20.500.11787/1422
• May, Rollo. Kendini Arayan İnsan. İstanbul: Okyanus Yayınları, 21. Baskı, 2021.
• May, Rollo. Özgürlük ve Kader. İstanbul: Okyanus Yayınları, 6. Baskı, 2021.
• May, Rollo. Varoluşun Keşfi. İstanbul: Okyanus Yayınları, 8. Baskı, 2021.
• Ok, Üzeyir. “Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlik Çalışması”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 8/2 (2011), 529-549.
• Onay, Ahmet. Dindarlık, Etkileşim ve Değişim. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2004.
• Öcal, Oğuz. “Varoluşsal Sorunlar, Birey ve Yeni Hayat”. Türklük Bilimi Araştırmaları 28 (Şubat 2010), 313-324.
• Özer, A. Kadir. Kaygı: Sınanma Duygusuyla Baş Edebilme. İstanbul: Sistem Yayınları, 4. Baskı, 2008.
• Özköse, Ahsen Şeyma. Varoluşçu Felsefenin Özgürlük Anlayışı. Yozgat: Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Pamuk, Mustafa vd. “Türkiye’de Yalnızlık Üzerine Yapilan Tezlerin Cinsiyet Bağlamında İncelenmesi: Meta Analitik Bir Çalışma”. Eğitimde Kuram ve Uygulama 11/4, (Mayıs 2015), 1392-1414.
• Rank, Otto. Doğum Travması. çev. Sabir Yücesoy. İstanbul: Metis Yayınları, 2001.
• Rokach, Ami Neto F.- Orzeck, Tricia, “Coping With Loneliness in Old Age: A Cross-Cultural Comparison, Current Psychology: Developmental, Learning, Personality Social 23/2 (2004), 24-137.
• Sarı, Murat. “The İmpacts Of The Age Factor On Religiosity”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 27/2 (2017), 257-264.
• Sartre, Jean-Paul. Varoluşçuluk. çev. Asım Bezirci. İstanbul: Say Yayınları, 2021.
• Şahan, Sena. Çocuklar Özel Eğitim Desteği Alan Ailelerin Yaşamda Anlamlılık, Varoluşsal Kaygılar ve Algılanan Sosyal Destek Düzeylerinin İncelenmesi. Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi, Yurtdışı Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Şentürk, Habil- Yakut, Selahattin. “Hayatın Anlamı ve Din”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33, (Aralık 2014), 33-45.
• Tanrıkulu, İbrahim. Dindarlık ve Evlilikte Mutluluk İlişkisi- Özvatan Örneği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 2022.
• Tepe, Filiz. Varoluşsal Bir Sorun Olarak Ölüm Kaygısının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. İstanbul: Biruni Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Tillich, Paul. Var Olmak Cesareti. çev. F. Cihan Dansuk. İstanbul: Okyanus Yayınları, 2014.
• Turan, Yahya. “Yalnızlıkla Başa Çıkma: Yalnızlık, Dini Başa Çıkma, Dindarlık, Hayat Memnuniyeti ve Sosyal Medya Kullanımı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (Haziran 2018), 395-434.
• Vural, Muhammet Enes – Ayten, Ali. “Dindarlık ve Depresyon İlişkisinde Anlamsızlığın Aracı Rolü” İlahiyat Tetkikleri Dergisi 55 (Haziran 2021), 379-395.
• Yakut, Selahattin. Öğretmenlerde Yabancılaşma, Yalnızlık ve Dindarlık İlişkisi: Polatlı Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Yakut, Selahattin- Certel, Hüseyin. “Öğretmenlerde Yalnızlık Düzeyinin Çeşitli Değişkenler Açısında İncelenmesi”. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 6/1 (Eylül 2016), 69-94.
• Yalom, Irvin D. Varoluşçu Psikoterapi. çev. Zeliha İyidoğan Babayiğit. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1999.
• Yalom, Irvin D. Varoluşçu Psikoterapi. çev. Zeliha Babayiğit. İstanbul: Pegasus Yayınları, 2018.
• Yaparel, Recep. Yirmi-Kırk Yaşlar Arası Kişilerde Dini Hayat ile Psiko-Sosyal Uyum Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1987.
• Yapıcı, Asım. “Cinsiyete Göre Farklılaşan Dindarlık ve Kadınlarda Dinsel Yaşamın Farklı Görüntüleri”. Dini Araştırmalar 19/49 (Kasım 2016), 131-161. https://doi.org/10.15745/da.268813
• Yapıcı, Asım. “Gençlerde Dindarlığın Farklı Görüntüleri ile Yalnızlık Arasındaki İlişkiler: Çukurova Üniversitesi Örneği”. Değerler Eğitimi Dergisi 9/22 (Aralık 2011), 181-208.
• Yapıcı, Asım. “Türk Toplumunda Cinsiyete Göre Dindarlık Farklılaşması: Bir Meta-Analiz Denemesi”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (Aralık 2012),1-34.
• Yıkılmaz, Murat. Üniversite Öğrencilerinde Varoluşsal Kaygı: Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar, Kontrol Odağı ve Travma Sonrası Gelişimin Yordayıcılığı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Yıldız, Murat. Ölüm Kaygısı ve Dindarlık. İzmir: İzmir İlahiyat Vakfı Yayınları, 2.Baskı, 2014.
• Yıldız, Murat. “Ölüm Kaygısıyla Dindarlık Arasındaki İlişki Üzerine Bir Yorum”. Düşünen Siyaset 1 (1999), 105-119.
• Yılmaz, Sema. Irvin D. Yalom’un Psikoterapi Yaklaşımında Varoluşsal Kaygı ve Din. Ankara: Grafiker Yayınları, 1.Baskı, 2023.
• Younger, J.B. “The Alienation of the Sufferer”. Advanced Nursing Science 17/4 (1995), 53-72.
• Yücel, Nur. Ergenlerin Akran İlişkileri ve Yalnızlık Düzeylerinde Evde İnternet Kullanımının Etkisinin İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.