DİNDARLIK, KADER ALGILARI VE AİLE PLANLAMASI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 3 - Gelenek ve Aile, 1 - 18, 03.12.2025

Mehmet Çınar

https://doi.org/10.17859/pauifd.1743940

Öz

Bu araştırmanın temel amacı dindarlık, kader algıları ve aile planlaması arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Bu araştırmanın modeli, nicel araştırma yönteminden ilişkisel (korelasyonel) araştırmadır. Örneklemin 171’i (%56,4) kadın, 132’si (%43,6) erkektir. Örneklem grubu 28 ile 63 yaş aralığında değişmekte olup, örneklemin aritmetik ortalaması X̅=37,11 olarak hesaplanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak ise “Demografik Bilgi Anketi”, “Müslüman Dindarlık Ölçeği”, “Kader Algıları Ölçeği” ve “Aile Planlaması Tutum Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS 23.00 programı aracılığıyla analiz edilmiştir. Dindarlık, kader algıları ve aile planlaması arasındaki ilişkileri belirleyebilmek için pearson korelasyon analizi yapılmıştır. Elde edilen bulgular dindarlık, kader algıları ve aile planlaması arasında negatif yönlü istatistiksel olarak anlamlı korelasyonların olduğunu ortaya koymuştur. Cebriyye kader algısı ile çocuk sayısı arasında negatif yönlü (r=-,144, p<0.05), korunma yöntemleri arasında negatif yönlü (r=-,213; p<0.01) ve gebeliğe ilişkin tutum arasında negatif yönlü (r=-,331, p<0.01) arasında istatiksel olarak anlamlı korelasyonlar görülmektedir. Yine ehl-i sünnet kader algısı ile çocuk sayısı arasında negatif yönlü (r=-,147, p<0.05) ve korunma yöntemleri arasında negatif yönlü (r=-,131; p<0.01) arasında istatiksel olarak anlamlı korelasyonlar görülmektedir. Ancak cebriyye kader algısı ile erkek çocuk (r=,034, p>0.05), mutezile kader algısı ile çocuk sayısı (r=-,004, p>0.05), erkek çocuk (r=-,069, p>0.05), korunma yöntemleri (r=,097; p>0.05), gebeliğe ilişkin tutum (r=-,013, p>0.05), ehl-i sünnet kader algısı ile erkek çocuk (r=,048, p>0.05) ve gebeliğe ilişkin tutum (r=-,062, p>0.05) arasında istatiksel olarak anlamlı bir korelasyon gözlenmemiştir. Benzer bir şekilde dindarlık ile çocuk sayısı (r=-,099, p>0.05), erkek çocuk (r=,020, p>0.05), korunma yöntemleri (r=-,067; p>0.05) ve gebeliğe ilişkin tutum (r=-,011, p>0.05) arasında istatiksel olarak anlamlı korelasyonlar gözlenmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Dindarlık , Kader Algıları , Aile Planlaması

Investigating the Interrelations Among Religiosity, Fatalism, and Family Planning

Öz

The aim of this study is to examine the relationships between religiosity, perceptions of fate, and attitudes toward family planning. The research design is a correlational model within the quantitative research methodology. Of the participants, 171 (56.4%) were women and 132 (43.6%) were men. The age of the sample ranged between 28 and 63 years, with a mean age of M = 37.11. Data were collected using the “Demographic Information Form,” the “Muslim Religiosity Scale,” the “Perceptions of Fate Scale,” and the “Family Planning Attitude Scale.” The data were analyzed using SPSS 23.00 software. To examine the relationships among religiosity, perceptions of fate, and family planning, Pearson correlation analysis was employed. The findings revealed statistically significant negative correlations between religiosity, perceptions of fate, and family planning variables. Specifically, the Cebriyye perception of fate showed significant negative correlations with number of children (r = –.144, p < .05), use of contraceptive methods (r = –.213, p < .01), and attitudes toward pregnancy (r = –.331, p < .01). Likewise, the Ahl al-Sunnah perception of fate was negatively correlated with number of children (r = –.147, p < .05) and contraceptive methods (r = –.131, p < .01). However, no statistically significant correlations were found between the Cebriyye perception of fate and having male children (r = .034, p > .05); or between the Mu'tazila perception of fate and number of children (r = –.004, p > .05), male children (r = –.069, p > .05), contraceptive methods (r = .097, p > .05), and attitudes toward pregnancy (r = –.013, p > .05). Similarly, the Ahl al-Sunnah perception of fate was not significantly correlated with number of male children (r = .048, p > .05) or attitudes toward pregnancy (r = –.062, p > .05). Furthermore, no statistically significant relationships were found between overall religiosity and number of children (r = –.099, p > .05), male children (r = .020, p > .05), contraceptive methods (r = –.067, p > .05), or attitudes toward pregnancy (r = –.011, p > .05).

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Religiosity , Fatalistic Beliefs , Family Planning

Kaynakça

• Abdülceli̇l, Salim - Köseoğlu, Bayram. “İslamî Açıdan Ai̇le Planlaması”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (01 Aralık 2013), 273-293.
• Adebowale, Stephen A. vd. “Contraceptive Use among Nigerian Women with No Fertility Intention: Interaction amid Potential Causative Factors”. African Population Studies 27/2 (04 Kasım 2013), 127-139. https://doi.org/10.11564/27-2-435.
• Akın, Levent vd. “Factors influencing the family planning method usage among married males in Turkey”, Gulhane Med J. 48 (01 Ocak 2006), 63-69.
• Apay, Serap Ejder vd. “Kadinlarin Ai̇le Planlamasina İli̇şki̇n Tutumlarinin Beli̇rlenmesi̇”. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 13/3 (04 Ocak 2011), 1-7.
• Bongaarts, John – Sinding, Steven. “Population Policy in Transition in the Developing World”, Science 333/6042 (2011): 574–576, https://doi.org/10.1126/science.1207558.
• Büyüköztürk, Şener. Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı İstatistik, Araştırma Deseni Spss Uygulamaları ve Yorum (Ankara: Pegem Akademi, 2023).
• Cleland, John vd., “Family Planning: The Unfinished Agenda”, The Lancet 368/9549 (2006): 1810–1827, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(06)69480-4.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Yüksek Din işleri Kurulu, Doğum Kontrolü ve Kürtaj. https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/997/dogum-kontrolunun-dini-hukmu-nedir Erişim Tarihi: 15.07.2025.
• Götmark, Fredrik - Malte Andersson. “Human Fertility in Relation to Education, Economy, Religion, Contraception, and Family Planning Programs.” BMC Public Health 20 (2020): 265. https://doi.org/10.1186/s12889-020-8331-7.
• Greenhalgh, Susan. “Planned Births, Unplanned Persons: Population in the Making of Chinese Modernity”, American Ethnologist 30/2 (2003): 196–215, https://doi.org/10.1525/ae.2003.30.2.196.
• Harlak, Hacer - Eskin, Mehmet. “Dini Yönelim ve Dindarlık Ölçeklerinin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi”. Yeni Symposium 56/2 (2018), 24-32. https://doi.org/doi: 10.5455/NYS.20180730021249.
• İbar Aydın E.- Çıtak, Bilgin N. Evlilik aşamasında olan bireylerin aile planlaması tutumu, toplumsal cinsiyet ve dini yönelim arasındaki ilişki. Euras J Fam Med 2020;9(4):214-24. doi:10.33880/ejfm.2020090404.
• Karaca, Faruk vd. “‪Kader Algıları Ölçeği‬”. ed. S Salman - Z Gölen. 57-80. Gece Kitaplığı, 2018.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
• Karaoğlan, Suzan - Duman, Mehmet Zeki. “Di̇ni̇ İnanç ve Tutumların Doğurganlık Üzeri̇ndeki̇ Etki̇leri̇ (Van İli̇ Örneği̇)”. Journal of International Social Research 10/50 (Haziran 2017), 391-404. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1672.
• McDonald, Peter. “Low Fertility and the State: The Efficacy of Policy”, Population and Development Review 32/3 (2006): 485–510, https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2006.00134.x.
• Özlem - Kubilay, Gülümser. “Aile Planlaması Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi”. Florence Nightingale Journal of Nursing 15/60 (18 Eylül 2014), 155-164.
• Selim, Sibel ve Bilgin, Derya. “Dini İnanışlara Göre Doğurganlığı Etkileyen Faktörlerin Etkileşim Hipotezi Açısından Araştırılması.” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/4 (2020): 1005-1019. https://doi.org/10.32709/akusosbil.737145.
• TUİK Kurumsal, ‘Doğum İstatistikleri, 2024’, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2024-54196 Erişim tarihi 11 Temmuz 2025.
• UNFPA (United Nations Population Fund), State of World Population 2023: 8 Billion Lives, Infinite Possibilities (New York: UNFPA, 2023), https://www.unfpa.org.
• Yıldırım, Mehmet Salih vd. “Family Planning Attitudes, Religious Orientation and Fatalistic Tendency Levels: A Descriptive-Correlational Study in Turkey”. Journal of Religion and Health 60/6 (Aralık 2021), 4115-4131. https://doi.org/10.1007/s10943-021-01271-0