RESİM SERGİSİ Mİ? RESİM PAZARI MI? BEYOĞLU/PERA’DA SON BÜYÜK SERGİ: 1903 SERGİSİ

Yıl 2021, , 115 - 138, 02.11.2021

Halil Özyiğit

https://doi.org/10.30794/pausbed.928211

Öz

Osmanlı Devleti’nde resim sanatına ilginin, 1873 yılında (Şeker) Ahmet Ali Paşa tarafından açılacak olan ilk sergiye kadar, saray duvarları içine hapsolduğunu söyleyebiliriz. Resim sanatına toplumsal ilginin artışına kaynaklık edecek olan bu ilk karma sergiyi 1875’te ikincisi takip eder. Ardından 1883 Mart’ında eğitim hayatına başlayan Sanayi-i Nefise Mektebi’nde yılsonu gerçekleştirilen öğrenci sergileri ile hız kazanır. 1800 yılının son 10 yılında ABC (Elifba) kulübü üyeleri tarafından açılan birkaç sergi ile hem çeşitlenir hem de resme olan ilginin artmasına neden olur. İstanbul’un yoğun olarak yabancı ve gayri Müslümlerin nüfusunu barındıran semti Beyoğlu’nun/Pera’nın entelektüelleri, 1900 yılı başından itibaren üç büyük boyutlu sergi ile harekete ciddi momentum kazandırır. 1901, 1902 ve 1903 yılında gerçekleştirilen üç sergi ile Paris’in büyük salonlarında gerçekleştirilen devasa organizasyonlara duyulan özlemin giderilmesine çalışılır. İlk iki serginin sanatseverlerin ruhunda ve gözlerinde yarattığı olumlu havanın, 1903’te gerçekleştirilen son serginin arifesinde tersine döndüğü açıktır. İlk iki sergideki güçlü ressam kadrosundan yaklaşık 20 kadar ressamın iştirak etmemesi, sergi kalitesi üzerinde onarılması güç bir iz bırakır. Daha önceden sanat dünyasında ismi duyulmamış kişilerin eserlerinin sergilenmesi yadırganır. Son iki yıldır İstanbul’un en büyük sanat etkinliği olan Beyoğlu/Pera sergilerinin üçüncüsü, “resim sergisi” kimliğinden çıkarak, “resim pazarı”na dönüştüğü eleştirisine uğrar. Bir tarafında II. Abdülhamit’in saray ressamı Fausto Zonaro ve dostları, diğer tarafta ise Leonardo De mango, Philippe Bello ve Josep Warnia-Zarzecki olan iki grup arasında yaşandığı iddia edilen tatsız olay. Olayın yankıları sanat camiasında günden güne büyür. Dönemin Osmanlısında hatırı sayılır bir üne sahip ressamları arasında başlayan -muhtemelen geçmişi daha eski olan- derin çatlak, giderek kapanmaz bir yaraya dönüşür. Su yüzüne çıkan tüm bu sorunlar iyileşmez bir yaraya dönüşür ve 1903 Beyoğlu/Pera resim sergisi bu etkinliğin/konseptin sonuncusu olur.

Anahtar Kelimeler

Beyoğlu, Pera, Türk Resmi, Sergiler

A PAINTING EXHIBITION OR A PAINTING MARKET? THE LAST GREAT EXHIBITION IN BEYOĞLU/PERA: THE EXHIBITION OF 1903

Öz

We can say that the interest towards the art of painting had been imprisoned within the palace walls until the first exhibition was opened in 1873 by (Şeker) Ahmet Ali Pasha. This first group exhibition raised social attraction to the art of painting and was followed by a second one in 1875. With the establishment of Imperial Academy of Fine Arts (Sanayi-i Nefise Mektebi) in March 1883 and opening of year-end student exhibitions accelerated that attraction. In the last decade of 1800’s, the attraction towards painting was grown and diversified with a number of exhibitions opened by ABC Club (Elifba Kulübü). Intellectuals of Beyoğlu/Pera, a district of Istanbul mainly inhabited by foreign and non-Muslim population, brought a great momentum to this movement with three great exhibitions at the first years of 1900’s. Three exhibitions held in 1901, 1902 and 1903 was aimed to fulfill longing for spectacular organizations of Paris. It is clear that the positive wind created by the first and second exhibitions in the eyes and souls of art lovers had changed at the eve of the third exhibition. Absence of about 20 painters that participated in the first and second exhibitions left a scar that was hard to reinstate on the quality of the exhibition. Exhibiting works made by artists alien to the art community was found odd. The greatest art event in Istanbul for the last two years received criticism as it turned to be a “painting market” instead of a “painting exhibition”. The echoes of rumored incident between two groups, one formed by Abdulhamid II’s court painter Fausto Zonaro and his friends and the other by Leonardo de Mango, Philippe Bello and Joseph Warnia- Zarzecki grew stronger in art community as the time passed. This fracture between respected painters of period’s Ottoman Empire, probably had roots in earlier days, expanded greatly and became a wound that will never heal. Therefore, the 1903 Beyoğlu/Pera Painting Exhibition became the last one of this kind of a conceptional event.

Anahtar Kelimeler

Beyoglu, Pera, Turkish Painting, Exhibitions

Kaynakça

• Anonim (1903). Troisieme Exposition des Artistes de Constantinople Salon 1903. Catalogue.
• Anonim (1903). Dersaadet Sanatkaranın Üçüncü Sergisi Salon 1903 Katalogu, Levant Herald Matbaası.
• Anonim, “Resim ve Heykeltıraşlık Sergisi”, (9 Nisan 1319/22 Nisan 1903). İkdam.
• Anonim, “Resim Sergisi”, (27 Nisan 1319/10 Mayıs 1903). İkdam.
• Anonim, “Sergi Küşadı”, (28 Nisan 1319/11 Mayıs 1903). İkdam.
• Celal bin Esad (1903). "Resim Meraklılarına Bir İki Söz", Malumat, Sayı 388, İstanbul, s. 3478-3500.
• Cezar, M. (1995). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, C. 2, Anadolu Sanat Yayınları, İstanbul.
• Midhad Rebii (1898a). "Sanayi-i Nefise Mektebi ve Bu Seneki Müsabaka Sergisi", Malumat, Sayı 159, İstanbul, s.793-794.
• Midhad Rebii (1898b). "Sanayi-i Nefise Mektebi ve Bu Seneki Müsabaka Sergisi 2”, Malumat, Sayı 160, İstanbul, s. 809-811.
• Öndeş, O. Ve Makzume, E. (2002). Osmanlı Saray Ressamı Fausto Zonaro, YKY Yayınları İstanbul.
• Thalasso, Adolphe, (1910). Türkische Kunst, Otto Beckmann Verlag, Berlin. Sinanlar, S. (2008). Pera’da Resim Üretimi Ortamı, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.