MOTORLU TAŞITLAR VERGİSİNE YÖNELİK MÜKELLEF TUTUMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: DENİZLİ İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Sayı: 35, 245 - 267, 26.04.2019

Serdar Çiçek , Serdar Şahin

https://doi.org/10.30794/pausbed.455658

Öz

Türkiye’deki
motorlu taşıtlar vergisinin servet vergisi-çevre vergisi ikileminde kalması ve
vergi adaletini tam olarak sağlayamaması bu çalışmanın temel hazırlanma
amacıdır. 2017 yılında kabul edilen 7061 sayılı Kanun ile otomobil, arazi
taşıtı ve kaptıkaçtılar için yaş ve motor hacmi ölçütlerine ilave olarak “taşıt
değeri” ölçütünün getirilmiş olması motorlu taşıtlar vergisinin servet vergisi tarafını
güçlendirmiştir. Ancak söz konusu değişiklik sorunların çözümü noktasında
yetersiz kalmaktadır.

Çalışmada, motorlu
taşıtlar vergisi ile ilgili vergileme ölçütleri ortaya konularak, Denizli
ilindeki motorlu taşıtlar vergisi mükelleflerinin bu konudaki tutumlarına ve
görüşlerine yer verilmektedir. Elde edilen temel sonuçlara göre, mükellefler
motorlu taşıtlar vergisini çevre vergisinden ziyade servet vergisi olarak
görmektedir. Bunun dışında, mükellefler motorlu taşıtlar vergisi yükünü ağır
bulmakta ve motorlu taşıtlar vergisinin araçların gerçek piyasa değerleri
üzerinden alınması gerektiğini düşünmektedirler. Mükelleflerin vergi adaleti
ile ilgili algıları ise, motorlu taşıtlar vergisi yükünün adil bir şekilde
dağılmadığı yönündedir. Yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve gelir
seviyesi gibi demografik değişkenler ile mükellef tutumları arasında ilişki
irdelendiğinde ise, özellikle cinsiyet faktörünün mükellef tutumları üzerindeki
etkisinin daha belirgin olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Servet vergisi, Motorlu taşıtlar vergisi, Spesifik vergi, Mükellef tutumları

EVALUATION OF TAXPAYER ATTITUDES TOWARDS MOTOR VEHICLE TAX: DENİZLİ PROVINCE EXAMPLE

Öz

The main purpose
of this study is to show that motor vehicle tax in Turkey is in the wealth
tax-environmental tax dilemma and that tax justice cannot be fully achieved. With
the Law No. 7061 issued in 2017, the addition of the "vehicle value"
measure in addition to the age and motor volume criteria for automobiles, land
vehicles and station wagon cars has strengthened the wealth of motor vehicles
tax. However, the issue is insufficient at the point of solving the problem of change.

In this study,
tax rates related to motor vehicle tax are introduced and opinions and
attitudes of motor vehicle taxpayers in Denizli province are given. According
to the results obtained, taxpayers consider motor vehicle tax as a wealth tax
rather than environmental tax. In addition, taxpayers consider that the duty of
motor vehicle tax is heavy and the duty of motor vehicle tax must be taken over
the actual market value of the vehicles. The taxpayer's perception of tax
justice is that the tax burden of motor vehicles is not distributed in a fair
way. When the relationship between demographic variables such as age, gender,
marital status, education level and income level and taxpayer attitudes is
examined, it is seen that the effect on the taxpayer attitudes of the gender
factor is more evident.

Anahtar Kelimeler

Wealth tax, Motor vehicles tax, Specific tax, taxpayer attitudes

Kaynakça

• Bazı Vergi Kanunları İle Diğer Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Kanun Numarası: 7061. Kabul Tarihi: 28/11/2017. Yayımlandığı Resmi Gazete; Tarih: 5/12/2017. Sayı: 30261.
• Bilici, N. (2018). Türk Vergi Sistemi, Güncelleştirilmiş ve Geliştirilmiş 41. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Çataloluk, C. (2008). “Vergi Karşısında Mükelleflerin Tutum Ve Davranışları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 213-228.
• Çelikkaya, A. ve Gürbüz, H. (2008). “Mükelleflerin Vergiye Karşı Tutum ve Davranışlarını Etkileyen Çeşitli Değişkenler Arasındaki İlişkinin Analizi”, Sosyoekonomi, 8 (8), 23-54. Çiçek, H. (2006). Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepkileri (İstanbul İli Anket Çalışması), İSMMMO Yayını, No: 65.
• Denizcilik Müsteşarlığının Kuruluş Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Kanun Numarası: 5897, Kabul Tarihi: 6/5/2009, Yayımlandığı Resmi Gazete; Tarih: 16 Mayıs 2009, Sayı: 27230.
• Demir, İ.C. (2008). Vergi Ahlakı ve Belirleyenleri, Ege Bölgesi Örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
• Demir, İ.C. ve Gülten, Y. (2013). “Maliye Politikasının Sosyal Amacı: Vergi Yükünün Adaletli Ve Dengeli Dağılımı Üzerine Türkiye Geneli Anket Çalışması”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (1), 269-286.
• Devos, K. (2014). Factors Influencing Individual Taxpayer Compliance Behaviour, Springer.
• Harçlar Kanunu. Kanun Numarası: 492, Kabul Tarihi: 2/7/1964, Yayımlandığı R. Gazete; Tarih: 17/7/1964, Sayı: 11756.
• İnanç, M. (2012). Vergi Ahlakını Şekillendiren Faktörlerin Vergiden Kaçınma ve Vergi Kaçırma Üzerindeki Etkisi: Biga Örneği. Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale.
• İpek, S. ve Kaynar İ. (2009). “Demografik Faktörlerin Vergi Uyumuna Etkisi: Bir Anket Çalışmasının Sonuçları”, Maliye Dergisi, 157, 116-130.
• Kaplan, R. (2012). “Motorlu Taşıtlar Vergisinde Otomobillerin Tarife Yapısının Vergi Adaleti Ve Çevre Politikaları Açısından Değerlendirilmesi”, Vergi Sorunları Dergisi, 289, 211-218.
• Karadeniz, H. K. (2011). Türk Motorlu Taşıtlar Vergisinin Çeşitli Ülke Uygulamaları İle Karşılaştırılması Ve Bir Model Önerisi, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yayın No: 2011/415, Ankara.
• Katma Değer Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 3065, Kabul Tarihi: 25/10/1984, Yayımlandığı Resmî Gazete; Tarih: 2/11/1984, Sayı: 18563.
• Kitapçı, İ. (2011). Bir Vergi Uyumu Sorunu Olarak Vergi Etiği ve Bileşenleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir. Kurtuluş, K. (1998). Pazarlama Araştırmaları, 6. Baskı, Avcıol Basım Yayın, İstanbul.
• Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu. Kanun Numarası:197, Kabul Tarihi: 18/2/1963, Yayımlandığı Resmî Gazete; Tarih: 23/2/1963, Sayı: 11342.
• Mitu, N.E. (2016). “Taxpayer Behaviour: Typologies and Influence Factors”, Revue Des Sciences Politiques, 49, 77-87.
• Parker - Fleming, D. (1995). Evidence On The Determinants of Taxpayer Compliance: Examinations of the Effect of Witholding Positions, Audit Detection Rates and Penalty Amounts on Tax Compliance Decisions, School of Business and Enterpreneurship Nova Southern University.
• Pehlivan, O. (2006). Vergi Hukuku Genel İlkeler Ve Türk Vergi Sistemi, Derya Kitabevi, Trabzon.
• Polat, S. ve Eser, L.Y. (2014). “Motorlu Taşıtlar Vergisinde Değişim İhtiyacı: Türkiye İçin Bir Model Önerisi”, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15 (2), 269-289.
• Ritsema, C. M. (2001). Economic and Behavioral Chara Cteristics of Noncompliant Taxpayers: Evidene From The 1997 Arkansas Tax Penalty Amnesty Program, University of Arkansas.
• Özel Tüketim Vergisi Kanunu, Kanun Numarası: 4760, Kabul Tarihi:6/6/2002, Yayımlandığı Resmî Gazete; Tarih: 12/6/2002, Sayı: 24783.
• Sağlam, M. (2013). “Vergi Algısı ve Vergi Bilinci Üzerine Bir Araştırma: İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğrencilerinde Vergi Algısı ve Bilinci”, Sosyoekonomi, 19 (19), 315-334.
• Saraçoğlu, F. (2008). “Yaş-Cinsiyet-Medeni Durum ve Eğitim Durumunun Vergiye Karşı Tutum Üzerine Etkilerinin Anket Sonuçları Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, KMU İİBF Dergisi, 10 (15), 16-34.
• Sugözü, İ.H., Yıldırım, H., Aydın, H.İ. (2014). “Vergi Adaleti Açısından Motorlu Taşıtlar Vergisinin Analizi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 115-128.
• Taşkın, Y. (2010). Vergi Psikolojisi Ve Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Seri:54, 67-90.
• TÜİK (2018a). “Motorlu Kara Taşıtları, Ocak 2018”, Haber Bülteni, Sayı: 27642, 01 Mart.
• TÜİK (2018b). “Motorlu Kara Taşıtları, Şubat 2018”, Haber Bülteni, Sayı: 27643, 2 Nisan.
• Topal, M.H. (2016). Vergi Adaleti Algısı: Gelir Vergisi Mükellefleri Üzerine Bir Araştırma, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 9 (2), 149-172.
• Türkkan, A. (2007). Mali Güç İlkesi Açısından Motorlu Taşıtlar Vergisinin Değerlendirilmesi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi), Sakarya.
• Tuay, E. ve Güvenç, İ. (2007). Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No: 51.
• Üstün, S. (2012). “Motorlu Taşıtlar Üzerinden Alınan Vergilerin Çevreyi Korumaya Yönelik ve Adil Olarak Düzenlenmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XVI (1), 153-190.
• Vergi Kanunları İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Kanun Numarası: 7103. Kabul Tarihi: 21/3/2018. Yayımlandığı Resmi Gazete; Tarih: 27/3/2018. Sayı: 30373 (2. Mükerrer).
• Vogel, J. (1974). “Taxation and Public Opinion in Sweden: An İnterpretation of Recent Survey Data”, National Tax Journal, 27 (4), 499-513.