TÜRKİYE’DE VERGİ HARCAMALARININ İNCELENMESİ VE VERGİLEMEDE ADALET AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Sayı: 44, 91 - 105, 23.05.2021

Ebru Karaş , Betül Hayrullahoğlu

https://doi.org/10.30794/pausbed.682003

Cited By: 1

Öz

Devletin üstlenmiş olduğu fonksiyonları yerine getirebilmek için sahip olduğu en önemli gelir kaynağı vergilerdir. Günümüzde bir takım sosyal ve ekonomik hedeflerden kaynaklı olarak devlet vergi gelirlerinin bir kısmının tahsilatından vazgeçebilmektedir. Vergi gelirlerinin tahsilatında meydana gelen bu azalmalar vergi harcamaları olarak tanımlanmaktadır. Ülkeler çeşitli ekonomik ve sosyal amaçlarla vergi sistemlerinde çeşitli vergi harcama kalemlerine yer vermektedir. Ülkelerin gelişmişlik seviyelerine bağlı olarak ağırlık verilen amaç farklılık gösterebilmektedir. Özellikle vergi sistemleri adalet açısından eleştirilen ülkelerde vergi harcamalarının sosyal amaca yönelik kullanılması önem taşımaktadır. Buradan hareketle çalışmada Türkiye’de vergi harcamalarının mevcut durumunun ortaya konulması ve bu harcamaların vergilemede adalete etkilerinin tartışılması amaçlanmaktadır. Çalışmada doküman analizi yönteminden faydalanılmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde Türkiye’de vergi harcamalarının sosyal amaçtan ziyade ekonomik amaca hizmet ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Vergi Harcamaları, Vergilemede Adalet, Türkiye

EXAMINATION OF TAX EXPENDITURES IN TURKEY AND THEIR EVALUATION IN TERMS OF JUSTICE IN TAXATION

Öz

Taxes are the most important source of income for the government to fulfill its functions. Due to a number of social and economic purposes, the government may desist from collection of some of its tax revenues today. These reductions in the collection of tax revenues are defined as tax expenditures. With a variety of economic and social purposes, governments include various kinds of tax expenditures in their tax systems. Depending on the development levels of the countries, the primary purpose may differ. Especially in countries where tax systems are criticized for justice, it is important to use tax expenditures for social purposes. In this context, to reveal the current status of tax expenditures in Turkey and to discuss the effects of these expenditures on justice in taxation are aimed in this study. Document analysis method was used in this study. As a result of the examination of tax expenditures, it has been seen that these expenditures contribute to economic purposes rather than social purposes in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Tax Expenditures, Justice in Taxation, Turkey

Kaynakça

• Akdoğan, A. (2011). Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Anderson, B. (2008). “Tax Expenditures in OECD Countries”, http://www.oecd.org/governance/budgeting/ 39944419.pdf, (08.12.2019).
• Balkaya Akça, F. N. (2000). Gelir Vergisindeki Vergi Harcamaları ve Türk Gelir Vergisindeki Vergi Harcamalarının Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , Ankara.
• Batırel, Ö. F. (2013). “Vergi Harcamaları, Malî Saydamlık İlkesi ve Anayasaya Uygunluk”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12/24, 13-20.
• Bittker, B. I. (1969). “Accounting for Federal “Tax Subsidies” in The National Budget”, National Tax Journal, 22/2, 244-261.
• Bratić, V. (1986). “Tax Expenditure: A Theoretical Review”, Financial Theory and Practice, 30/2, 113-127.
• Burton, M. ve Sadiq, K. (2013). Tax Expenditure Management A Critical Assessment, Cambridge Tax Law Series, Cambridge University Press, Cambridge.
• Dharmapala, D. (1998). “Tax Expenditures Versus Direct Subsidies: A Review of The Issues”, Annual Conference on Taxation and Minutes of the Annual Meeting of the National Tax Association, 91, 211-217.
• Dio, A. (2016). “Tax Expenditure Reporting as a Tool for Budget Transparency: Bangladesh Context”, Australian National University (ANU) - Crawford School of Public Policy, 1-17.
• Ferhatoğlu, E. (2005). “Bir Kamu Harcaması Türü Olarak Vergi Harcaması ve Türk Kurumlar Vergisi Açısından Değerlendirilmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6/2, 77-93.
• Gelir İdaresi Başkanlığı, www.gib.gov.tr, (22.01.2020).
• Giray, F. (2002). “Vergi Harcamaları: Harcama Vergileri Açısından Analizi”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21/1, 27-52.
• Gölçek, A. G., Selçuk, I. Ş. ve Köktaş, A. M. (2018). “Türkiye ve Seçilmiş Avrupa Birliği Ülkelerinde Asgari Yaşam Düzeyi: Gelir Vergisi Tarifeleri Özelinde Bir İnceleme”, Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11/2, 40-50.
• Horpedahl, J. ve Pizzola, B. M. (2012). “A Trillion Little Subsidies: The Economic Impact of Tax Expenditures in The Federal Income Tax Code”, Mercatus Center at George Mason University, https://www.mercatus.org/system/files/TaxExpenditures_Horpedahl_v1-0.pdf, (05.12.2019).
• Howard, C. (1997). The Hidden Welfare State Tax Expenditures and Social Policy in The United States, Princeton University Press, New Jersey.
• James, S. ve Nobes, C. (1992). The Economics of Taxation, Prentice Hall International (UK) Ltd, Withshire, 1992.
• Kaplan, R. (2012). “En Az Geçim İndirimine İlişkin Bazı Yabancı Ülke Uygulamaları ve Türkiye Açısından Değerlendirmeler”, Maliye Dergisi, 163, 367-388.
• Kayalıdere, G. ve Mastar Özcan, P. (2012). “Gelir Vergisi Açısından Vergi Harcamalarının Analizi: Türkiye ve Bazı OECD Ülke Örnekleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17/1, 341-366.
• Kişioğlu, Ö. F. (2018) Vergi Harcamalarının Vergi Gelirleri Açısından Etkinliği: 2006-2016 Yıllarının Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kraan, D. J. (2004). “Off-budget and Tax Expenditures”, OECD Journal of Budgeting, 4/1, 121-142.
• Laity, E. T. (2006). “The Corporation as Administrative Agency: Tax Expenditures and Institutional Design”, https://works.bepress.com/eric_laity/4/, (03.12.2019).
• Mcdonald, H. (2010). Türk Vergi Sistemi’ndeki Vergi Harcamalarının Etkinlik ve Verimlilik Açısından Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• McMahon, M. J. (2011). “Taxing Tax Expenditures?”, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1710267, (06.12.2019).
• Mikesell, J. (2012). “State Tax Policy and State Sales Taxes: What Tax Expenditure Budgets Tell Us About Sales Taxes”, The American Review of Public Administration, 42/2. 131-151.
• Musgrave, R. A. ve Musgrave, P. B. (1989). Public Finance in Theory and Practice, McGraw-Hill Book Company, Singapore.
• OECD. (2010). “Tax Expenditures in OECD Countries”, www.oecd.org/publishing/corrigenda, (12.12.2019).
• Özdemir, D., Topçuoğlu, Ö. ve Kişioğlu, Ö. F. (2019). “Vergi Harcamalarının Vergi Gelirleri Açısından Etkinliği: 2006-2018 Döneminin Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, 176, 380-405.
• Özkara, M. (2004). Türk Vergi Sisteminde İstisna ve Muafiyet Uygulamalarının Vergilemenin Malî Amacı Bakımından Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Saraç, Ö. (2010). “Vergi Harcamaları ve İktisadi Etkileri”, Maliye Dergisi, 159, 262-277.
• Schick, A. (2007). “Off-Budget Expenditure: An Economic and Political Framework”, OECD Journal on Budgeting, 7/3, 1-33.
• Siverekli Demircan, E. (2003). “Vergilendirmenin Ekonomik Büyüme ve Kalkınmaya Etkisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 97-116.
• Stiglitz, J. E. (1994). Kamu Kesimi Ekonomisi, (Çev: Ö. F. Batırel), Marmara Üniversitesi Yayın No: 549, İstanbul.
• Surrey, S. S. (1970). “Tax Incentives as a Device for Implementing Government Policy: A Comparison with Direct Government Expenditures”, Harvard Law Review, 83/4, 705-738.
• Surrey, S. S. (1973). Pathways to Tax Reform, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.
• Şen, H. ve Sağbaş, İ. (2016). Vergi Teorisi ve Politikası, Kalkan Matbaacılık, Ankara.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir Düzenlemeleri Genel Müdürlüğü, Vergi Harcamaları Raporu. (2018). https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/01/Vergi-Harcamalar_-Raporu-2018.pdf, (04.12.2019).
• T.C. Maliye Bakanlığı Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü, Vergi Harcamaları Raporu. (2007). https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/01/Vergi-Harcamalar_-Raporu-2007-.pdf, (04.12.2019).
• Tepe, B. (2015). Vergi Harcamaları ve Türk Gelir Vergisindeki Vergi Harcamalarının Bütçe Gerçekleşmeleri Açısından Değerlendirilmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• The Department of the Treasury. (1970). “Annual Report of the Secretary of the Treasury on the State of the Finances”, Document No. 3248, U.S. Government Printing Office, Washington.
• Toder, E. J. (2000). “Tax Cuts or Spending-Does it Make a Difference?”, National Tax Journal, 53/3, 361-371.
• Tosuner M. ve Arıkan Z. (2013). Türk Vergi Sistemi, Kanyılmaz Matbaası, İzmir.
• Turhan, S. (1993). Vergi Teorisi ve Politikası, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Villela, L., Lemgruber, A. ve Jorratt, M. (2010). Tax Expenditure Budgets Concepts and Challenges for Implementation, Inter-American Development Bank, Washington.
• Wilkinson, M. (1986). “Tax Expenditure and Public Expenditure in the UK”, Journal of Social Policy, 15/1, 23-49.