HASTANE HİZMETLERİ SEKTÖRÜNÜN CRITIC TEMELLİ TOPSIS YÖNTEMİ İLE FİNANSAL PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Sayı: 46, 63 - 84, 02.09.2021

Cemre Eda Erkılıç

https://doi.org/10.30794/pausbed.865686

Cited By: 8

Öz

Karmaşık organizasyonlar olarak hastanelerin finansal performanslarını etkileyen birçok faktör bulunduğu için performans değerlendirme süreçlerinde birden fazla faktörün dikkate alındığı çok kriterli karar verme yöntemlerinin kullanılması gerekli hale gelmektedir. Bu çalışmada, hastane hizmetleri sektörünün 2009-20019 dönemindeki finansal performansının çok kriterli karar verme yöntemleri olan CRITIC temelli TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi ve her bir yılın performans sıralamasının yapılması amaçlanmıştır. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan sektör bilanço ve gelir tablosu verileri kullanılarak, finansal performansın likidite, devir hızı, finansal yapı ve karlılık kategorileri açısından değerlendirilmesini sağlayan 12 finansal oran hesaplanmıştır. Finansal oranların ağırlıkları CRITIC yöntemi ile belirlenmiş ve belirlenen ağırlıklar TOPSIS yönteminde kullanılmıştır. TOPSIS yöntemi ile her bir yılın genel performansı tek bir puana dönüştürülmüş ve performans puanlarına göre yılların sıralaması yapılmıştır. Finansal analizler Microsoft Excel programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda, finansal performans puanları açısından yıllar itibarıyla yükseliş ve düşüşlerin yaşandığı, ayrıca en yüksek performansın 2009 (0,963) yılına ve en düşük performansın 2011 (0,115) yılına ait olduğu tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Hastane hizmetleri sektörü, Sektör bilançoları, Finansal performans, Finansal analiz, Çok kriterli karar verme, CRITIC yöntemi, TOPSIS yöntemi

EVALUATING THE FINANCIAL PERFORMANCE OF HOSPITAL SERVICES SECTOR BY THE CRITIC BASED TOPSIS METHOD

Öz

Since there are many factors affecting the financial performance of hospitals which are complex organizations, it is necessary to use multi criteria decision making methods considering multiple factors in performance evaluation processes. This study aimed to evaluate the financial performance of hospital services sector in the period of 2009-2019 by the CRITIC based TOPSIS method, which is a multi criteria decision making method and to rank the performance of each year. Using the sector balance sheet and income statements data published by the Central Bank of the Republic of Turkey, the twelve financial ratio enabling the evaluation of the financial performance in terms of liquidity, turnover rate, financial structure and profitability categories, were calculated. Weights of the financial ratio were specified by the CRITIC method and the weights specified were used in the TOPSIS method. The TOPSIS method transformed the general performance of each year into single score and the years were ranked according to their performance scores. Financial analyses were conducted using the Microsoft Excel program. As a result, the study determined that there were rises and declines by years in terms of financial performance scores and while the highest performance happened in 2009, the lowest performance happened in 2011.

Anahtar Kelimeler

Central Bank of the Republic of Turkey, Hospital services sector, Sector balance sheets, Financial performance, Financial analysis, Multi criteria decision making, CRITIC method, TOPSIS method

Kaynakça

• Abdel-Basset, M. ve Mohamed, R. (2020). “A Novel Plithogenic TOPSIS-CRITIC Model for Sustainable Supply Chain Risk Management”, Journal of Cleaner Production, 247, 119586. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.119586.
• Ağaç, G. ve Baki, B. (2016). “Sağlık Alanında Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri Kullanımı: Literatür Incelemesi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(3), 343-363. Ağırbaş, İ. (2014). Sağlık Kurumlarında Finansal Yönetim ve Maliyet Analizi, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Araujo, C. A. S., Wanke, P. ve Siqueira, M. M. (2018). “A Performance Analysis of Brazilian Public Health: TOPSIS and Neural Networks Application”, International Journal of Productivity and Performance Management, 67(9), 1526-1549.
• Akca, N. ve Somuncuoğlu İkinci, S. (2014). “Ankara'da Yer Alan Özel Bir Sağlık Işletmesinin Finansal Tablolarının Oran Analizi Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, İşletme Bilimi Dergisi, 2(1), 111-126.
• Akdag, H., Kalaycı, T., Karagöz, S., Zülfikar, H. ve Giz, D. (2014). “The Evaluation of Hospital Service Quality by Fuzzy MCDM”, Applied Soft Computing, 23, 239-248.
• Atalay, M.Ö. ve Altın, M. (2020). “The Evaluation of Financial Performance Through the TOPSIS Multiple Criteria Decision-Making Method: An Application to Information Technology Industries”, International Journal of Social and Humanities Sciences (IJSHS), 4(2), 205-228.
• Avcı, K. (2018). “Ankara İl Merkezindeki Bir Eğitim ve Araştırma Hastanesinin Finansal Performansının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, İşletme Bilimi Dergisi, 6(2), 25-44.
• Balci, N. (2017). “Financial Performance Analysis with TOPSIS Technique: A Case Study of Public University Hospitals in Turkey”, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(1), 155-176.
• Beheshtifar, S. ve Alimoahmmadi, A. (2015). “A Multiobjective Optimization Approach for Location‐Allocation of Clinics”, International Transactions in Operational Research, 22(2), 313-328.
• Böker, Z. ve Çetin, O. (2020). “Sağlık Sektöründe ABC-VED, AHP ve TOPSIS Yöntemleri Kullanılarak Çok Kriterli Stok Sınıflandırması”, Öneri, 15(53), 178-208.
• Bulğurcu, B. (2019). “Çok Nitelikli Fayda Teorisi ile CRITIC Yöntem Entegrasyonu: Akıllı Teknoloji Tercih Örneği”, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 1930-1957.
• Bülüç, F., Özkan, O. ve Ağırbaş, İ. (2017). “Oran Analizi Yöntemiyle Özel Hastane Finansal Performansının Değerlendirilmesi”. International Journal of Academic Value Studies, 3(11), 64-72.
• Büyüközkan, G. ve Çifçi, G. (2012). “A Combined Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS Based Strategic Analysis of Electronic Service Quality in Healthcare Industry”, Expert Systems with Applications, 39(3), 2341-2354.
• Chen, P. (2019). “Effects of Normalization on the Entropy-Based TOPSIS Method”, Expert Systems with Applications, 136, 33-41.
• Çakır, S. ve Perçin, S. (2013). “Çok Kriterli Karar Verme Teknikleriyle Lojistik Firmalarında Performans Ölçümü”, Ege Akademik Bakış, 13(4), 449-459.
• Das, A. ve Roy, M. (2015). “Financial Performance Analysis of Select Pharmaceutical Companies in India: An Application of TOPSIS Mettiod”, Research Bulletin, 41(3), 102-117.
• De Farias Aires, R. F. ve Ferreira, L. (2019). “A New Approach to Avoid Rank Reversal Cases in The TOPSIS Method”, Computers & Industrial Engineering, 132, 84-97.
• Demircioğlu, M. ve Coşkun, İ. T. (2018). “CRITIC-MOOSRA Yöntemi ve UPS Seçimi Üzerine Bir Uygulama”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27(1), 183-195.
• Deng, H., Yeh, C. H., ve Willis, R. J. (2000). “Inter-Company Comparison Using Modified TOPSIS with Objective Weights”, Computers & Operations Research, 27(10), 963-973.
• Dursun M., Karsak E. ve Karadayi M. (2011). “A Fuzzy MCDM Approach for Health-Care Waste Management”, World Academy of Science, Engineering and Technology, 5(1), 176-182.
• Erbay, E. ve Akyürek, Ç. E. (2020). “Hastanelerde Çok Kriterli Karar Verme Uygulamalarının Sistematik Derlemesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 612-645.
• Gapenski, L. C ve Pink, G. H. (2007). Understanding Healthcare Financial Management, Fifth Edition, Health Administration Press, Chicago.
• García-Cascales, M. S. ve Lamata, M. T. (2012). “On Rank Reversal and TOPSIS Method”, Mathematical and Computer Modelling, 56(5-6), 123-132.
• Gider, Ö. (2011). “Ekonomik Kriz Dönemlerinin Özel Hastanelere Etkileri: Bir Özel Hastanenin Oran Analizleri Yöntemiyle Finansal Performansına Bakış”, Öneri, 9(36), 87-103.
• Güdük, Ö. ve Güdük, Ö. (2017). “Palyatif Bakım Üniteleri Performansının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi”, Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 511–2527.
• Hajrahimi N., Dehaghani S. ve Sheikhtaheri A. (2013). “Health Information Security: A Case Study of Three Selected Medical Centers in Iran”, Acta Informatica Medica, 21(1), 42-45.
• Hosseini, S. M., Bahadori, M., Raadabadi, M. ve Ravangard, R. (2019). “Ranking Hospitals Based on the Disasters Preparedness Using the TOPSIS Technique in Western Iran”, Hospital Topics, 97(1), 23-31.
• Işıldak, M. S. (2018). “BIST’de Dokuma, Giyim Eşyasi ve Deri İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Analizi”, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 116-130.
• Jahan, A., Mustapha, F., Sapuan, S. M., Ismail, M. Y. ve Bahraminasab, M. (2012). “A Framework for Weighting of Criteria in Ranking Stage of Material Selection Process”, The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 58(1-4), 411-420.
• Jahanshahloo, G. R., Lotfi, F. H. ve Izadikhah, M. (2006). “An Algorithmic Method to Extend TOPSIS for Decision-Making Problems with Interval Data”, Applied Mathematics and Computation, 175(2), 1375-1384.
• Karadeniz, E. (2016). “Hastane Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performansının İncelenmesi: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Sektör Bilançolarında Bir Uygulama”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(2), 101-114.
• Karadeniz, E. ve Koşan, L. (2017). “Hastane Hizmetleri Sektörünün Aktif ve Özsermaye Karlılık Performansının Analizi: Hastane Hizmetleri Sektör Bilançolarında Bir Araştırma”, İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi, 5(1), 37-47.
• Khanjankhani, K., Rafiei, S., Ezzatabadi, M. R., Askari, R., Abooee, F. ve Shafii, M. (2016). “Evaluation and Prioritization of Service Quality Dimensions Using DEMATEL and TOPSIS (A Case Study in Iran)”, Bali Medical Journal, 5(2), 118-23.
• Kumar, R. (2016). “Financial Performance Evaluation of Cement-Majors in India: An Application of TOPSIS Method”, Asian Journal of Technology and Management Research (AJTMR) Volume, 6(02), 18-22.
• Liao H., Chen Y. ve Chang H. (2011). “The APP Strategies Selected in SCM of The Hospital”, International Journal of Services, Technology and Management, 15(3-4), 298-313.
• Lin, C. T. ve Tsai, M. C. (2010). “Location Choice for Direct Foreign Investment in New Hospitals in China by Using ANP and TOPSIS”, Quality & Quantity, 44(2), 375-390.
• Lu, C., You, J. X., Liu, H. ve Li, P. (2016). “Health-Care Waste Treatment Technology Selection Using the Interval 2-Tuple Induced TOPSIS Method”, International Journal of Environmental Research and Public Health, 13(6), 562. doi:10.3390/ijerph13060562
• Marković, V., Stajić, L., Stević, Ž., Mitrović, G., Novarlić, B. ve Radojičić, Z. (2020). “A Novel Integrated Subjective-Objective MCDM Model for Alternative Ranking in Order to Achieve Business Excellence and Sustainability”, Symmetry, 12(1), 164. doi:10.3390/sym12010164
• Miç, P. ve Antmen, Z. F. (2019). “A Healthcare Facility Location Selection Problem with Fuzzy TOPSIS Method for A Regional Hospital”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (16), 750-757.
• Nguyen, P. H., Tsai, J. F., kumar G, V. A. ve Hu, Y. C. (2020). “Stock Investment of Agriculture Companies in the Vietnam Stock Exchange Market: An AHP Integrated with GRA-TOPSIS-MOORA Approaches”, The Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 7(7), 113-121.
• Ömürbek, N. ve Mercan, Y. (2014). “İmalat Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının TOPSIS ve ELECTRE Yöntemleri ile Değerlendirilmesi”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 237-266.
• Özgülbaş, N., Koyuncugil, A. S., Duman, R. ve Hatipoğlu, B. (2008). “Özel Hastane Sektörünün Finansal Değerlendirmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 40, 120-131.
• Ren, L., Zhang, Y., Wang, Y. ve Sun, Z. (2007). “Comparative Analysis of a Novel M-TOPSIS Method and TOPSIS”, Applied Mathematics Research eXpress, 2007, 1-10. doi:10.1093/amrx/abm005.
• Rađenović, Ž., & Veselinović, I. (2017). “Integrated AHP-TOPSIS Method for The Assessment of Health Management Information Systems Efficiency”, Economic Themes, 55(1), 121-142.
• Senvar, O., Otay, I. ve Bolturk, E. (2016). “Hospital Site Selection via Hesitant Fuzzy TOPSIS”, IFAC-Papers OnLine, 49(12), 1140-1145.
• Shafii, M., Hosseini, S. M., Arab, M., Asgharizadeh, E. ve Farzianpour, F. (2016a). “Performance Analysis of Hospital Managers Using Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS: Iranian Experience”, Global Journal of Health Science, 8(2), 137-155.
• Shafii, M., Rafiei, S., Abooee, F., Bahrami, M. A., Nouhi, M., Lotfi, F. ve Khanjankhani, K. (2016b). “Assessment of Service Quality in Teaching Hospitals of Yazd University of Medical Sciences: Using Multi-Criteria Decision Making Techniques”, Osong Public Health and Research Perspectives, 7(4), 239-247.
• Yüksel, İ. ve Sayin, K. Ş. (2020). “Kamu Hastanelerinde Hekimlere Yönelik Performansa Dayali Ek Ödeme Model Önerisi”, Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(3), 387-410.
• Tourani, S., Hassani, M., Ayoubian, A., Habibi, M. ve Zaboli, R. (2015). “Analyzing and Prioritizing the Dimensions of Patient Safety Culture in Emergency Wards Using the TOPSIS Technique”, Global Journal of Health Science, 7(4), 143-150.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası -TCBM (2020a). Sektör Bilançoları: 2009-2019. 10 Ekim 2020 tarihinde http://www3.tcmb.gov.tr/sektor/2020/#/ adresinden erişildi
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası -TCBM (2020b). Sınıflandırma. 10 Ekim 2020 tarihinde http://www3.tcmb.gov.tr/sektor/2020/dosyalar/menu/sectors_tr.pdf adresinden erişildi
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası -TCBM (2020c). Oran Formülleri. 7 Ekim 2020 tarihinde http://www3.tcmb.gov.tr/sektor/2020/dosyalar/menu/ratios_tr.pdf adresinden erişildi
• Uygurtürk, H. ve Korkmaz, T. (2012). “Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ile Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7(2), 95-115.
• Váchová, L., ve Hajdíková, T. (2017). “Evaluation of Czech Hospitals Performance Using MCDM Methods”. In Proceedings of the World Congress on Engineering and Computer Science, San Francisco, October 25-27 2017. http://www.iaeng.org/publication/WCECS2017/WCECS2017_pp732-735.pdf
• Wang, T. C. ve Lee, H. D. (2009). “Developing a Fuzzy TOPSIS Approach Based on Subjective Weights and Objective Weights”. Expert Systems with Applications, 36(5), 8980-8985.
• Yiğit, A. (2019). “Türkiye’de Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Performansının TOPSIS Yöntemi ile Analizi”. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 8(2), 72-85.
• Zelman, W. N., McCue, M. J., Glick, N. D. ve Thomas, M. S. (2014). Financial Management of Health Care Organizations: An Introduction to Fundamental Tools, Concepts and Applications, Fourth Edition, John Wiley & Sons, San Francisco.