ULAŞIM SİSTEMLERİ ÜZERİNE YAPILAN PLAN DEĞİŞİKLİKLERİNİN DEĞER ARTIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 49, 379 - 395, 02.03.2022

Yeşim Aliefendioğlu , Esra Keskin , Parla Güneş

https://doi.org/10.30794/pausbed.948922

Öz

Kentler uzun dönemli öngörüler neticesinde planlanmakta olup nüfus gibi farklı değişkenlere bağlı olarak inşa edilmekte ve kamu yararı doğrultusunda kamu yatırımlarının ülkedeki kalkınmaya katkısı önemli görülmektedir. Kentsel kullanımların değişmesi ve kentlerde yapılan ulaşım yatırımları ile kentsel arazi değeri, konut arz/talep dengesi ve gayrimenkul piyasasının değişmesi değer artışına neden olmaktadır. Gayrimenkul piyasası birçok faktörden etkilenmekte olup kamu faaliyetleri bu etkenler içerisinde önemli bir paya sahiptir. Kamu faaliyetleri neticesinde gayrimenkul değerlerinde görülen bu artış, rant tartışmasını ortaya çıkarmakta; özellikle köprü ve raylı ulaşım sistemleri gibi yüksek maliyetli projelerin vergilendirme yoluyla kamuya dönüşünün sağlanması dünyada birçok projede kullanılmakta ve bu şekilde hem proje maliyetleri düşmekte hem de arsa spekülasyonunun önüne geçilebilmektedir. Türk mevzuatında tarih içerisinde bazı düzenlemeler yapılmakla birlikte kamu faaliyetlerinden doğan değer artış payının vergilendirilmesine ilişkin hukuki altyapının yetersiz kaldığı dikkati çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Değer artış kazancı, raylı ulaşım sistemleri, plan değişiklikleri, kamu hizmetleri, değer artışı

ANALYSIS ABOUT THE EFFECTS OF PLAN CHANGES IN TRANSPORTATION SYSTEMS ON VALUE INCREASE

Öz

Cities are planned as a result of long-term forecasts and they are built depending on different variables such as population. Public benefit comes to the forefront when planning and public investments contribute to the development of the country. Urban land value, housing supply / demand balance and the change of the real estate market cause an increase in value with the change in urban uses and transportation investments in the cities. The real estate market is affected by many factors, and public activities have a huge share in these factors. This increase in real estate values as a result of public activities raises the debate on rent. Especially, the return of high-cost projects such as bridges and rail transportation systems to the public through taxation is used in many projects around the world, so both project costs are reduced and land speculation can be prevented. Although some regulations have been made in the Turkish legislation in the past, the legal infrastructure regarding the taxation of the value increase share arising from public activities remains insufficient.

Anahtar Kelimeler

Value increase gains, rail transportation systems, plan changes, public services, increment value.

Kaynakça

• Alexander, E.R. (2012). Institutional Design for Value Capture and a Case: The Tel-Aviv Metropolitan Park. International Planning Studies, 17(2), 163– 177.
• Aliefendioğlu, Y. & Bostancı, S. (2018). Yerel Yönetimlerde Raylı Sistem Yatırımlarının Yapılabilirliği: Ankara Büyükşehir Belediyesi Batıkent-Sincan-Törekent Metro Hattı Örneği. Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (21), 117-142.
• Anonim. (2014). Ulaşım Planlama Çalışmaları ve Ulaşım Ana Planı Hazırlama Kılavuzu. Türkiye Belediyeler Birliği, Ulaşım Çalışma Komisyonu, 20-25.
• Anonymous. Crossrail in Numbers. Erişim adresi http://www.crossrail.co.uk/news/crossrail-in-numbers. Erişim tarihi: 18.11.2020 ve 27.02.2021
• Anonymous. (2012). Crossrail Property Impact & Regeneration Study. Erişim adresi United Kingdom.https://learninglegacy.crossrail.co.uk/wpcontent/uploads/2018/07/4D-003 crossrail_property_impact_regeneration_study.pdf. Erişim Tarihi: 21.08.2020.
• Anonymous. (2016). Merton Council. Crossrail 2 Erişim adresi https://www.merton.gov.uk/streets-parking-transport/public-transport/crossrail-2. Erişim Tarihi: 25.06.2020.
• Anonymous. (2019). Erişim adresi https://tfl.gov.uk/travel-information/improvements-and-projects/elizabeth-line. Erişim Tarihi: 10.05.2020.
• Anonymous. (2020). Great London Authority. Erişim adresi https://www.gov.uk/government/publications/greater-london-authority. Erişim Tarihi: 10.05.2020.
• Armstrong Jr, R. (1994). Impacts of Commuter Rail Service as Reflected in Single-Family Residential Property Values. Transportation Research Board, 88-98.
• Buck, M. (2017). Crossrail Project: Finance, Funding and Value Capture For London’s Elizabeth Line. Civil Engineering, Erişim adresi https://learninglegacy.crossrail.co.uk/wp-content/uploads/2017/09/1C-002-Finance-Funding-and-Value-Capture.pdf, 1-8. Erişim Tarihi: 04.04.2020.
• Cervero R. & Landis J. (1997) Twenty Years of the Bay Area Rapid Transit System: Land Use and Development Impacts, Transportation Research A, 31(4): 309-333.
• City of London Corporation. (2015). Erişim adresi https://www.cityoflondon.gov.uk/Pages/default.aspx. Erişim tarihi: 03.11.2019.
• Demircan, K. & Oğuztimur, S. (2019). Metro Hatlarının Konut Fiyatlarına Etkisine İlişkin Literatür Taraması. Megaron Dergisi, 14(3): 417-431.
• Ersoy, M. (1997). İmar Planı Değişiklikleri ve Yargı Denetimi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 17 (1-2): 53-75.
• Goetz, A. R. & J. S. Szyliowicz. (1997). “Revisiting Transportation Planning and Decision Making Theory: The Case of Denver International Airport.” Transportation Research. Part A 31(4): 263- 280.
• Higgins, C., & Kanaroglou, P. (2018). Rapid transit, transit-oriented development, and the contextual sensitivity of land value uplift in Toronto. Urban Studies, 55(10): 2197-2225.
• İnan, M. & Demir, M. (2017). Demiryolu Ulaşımı ve Türkiye’de Hızlı Tren Yatırımlarının Etkileri: Eskişehir-Konya Örneği. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27 (1); 99-120.
• Knight, F. (2017). Crossrail Analysing Property Market Performance Along The Elizabeth Line. Residentıal Research, 12(3): 1-6.
• Li, G., Luan, X.,Yang,J. & Lin, X. (2013). Value Capture Beyond Municipalities: Transit-Oriented Development and Inter-City Passenger Rail İnvestment in China’s Pearl River Delta. Journal of Transport Geography, 33(2013): 268-277.
• McAllister, P., Shepherd, E. & Wyatt, P. (2018). Policy Shifts, Developer Contributions And Land Value Capture in London 2005–2017. Land Use Policy, 78(2018): 316-326.
• Meyer D. M. & E. J. Miller. (1984). Urban Transportation Planning: A Decision Oriented Approach., U.S: Mc Gray-Hill Publishing Company.
• Murat, S. & Şahin, L. (2010). Dünden Bugüne İstanbul'da Ulaşım. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını, No: 2010-58
• Murteza, M. (2010). Raylı Sistem Yatırımları Fizibilite Etütleri ve Yapım Yöntemleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) İstanbul Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi.
• Peddle, F. K. (1994). Cities and Greed: Taxes, Inflation and Land Speculation, Canadian Research Committee on Taxation, Ottawa, Ontario, Canada, 180.
• Sepe, A. (2019). City Planning with Land Value Capture: A Comparative Analysis of Capture Policies in New York, London and Toronto. A Major Paper submitted to the Faculty of Environmental Studies in partial fulfillment of the requirements for the degree of Master in Environmental Studies, York University, Toronto, Ontario, Canada, (s. 15-25)
• Sesli, F.A. & Karadavut, E. (2009). İmar Planı Değişikliklerinin Plan Bütünlüğüne Etkilerinin İncelenmesi. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, 3(241).
• Skamris, M. K. & B. Flyvbjerg. (1996). “Accuracy of Traffic Forecasts and Cost Estimates on Large Transportation Project.” Transportation Research Record 1518, TRB, National Research Council, Washington, DC, (s. 65-69).
• Smolka, M. O. & Amborski, D. (2000). Value capture for Urban Development: An Inter-American Comparison. Lincoln Institute of Land Policy, (s. 1- 28).
• Suzuki, H., Murakami, J., Hong, Y. & Tamayose, B. (2015). Financing Transit-Oriented Development with Land Values: Adapting Land Value Capture in Developing Countries. World Bank Group, 159- 175.
• Şener, O. (2006). Kamu Ekonomisi. Beta Basım Yayım Dağıtım, 8. Baskı, 426, İstanbul.
• The World Bank. Erişim adresi: https://projects.worldbank.org/en/projects-operations/project-detail/P132154. Erişim tarihi: 14.08.2020.
• UITP. (2011). Better Mobility in Urban Areas. Union Internationale des Transports Publics International Association of Public Transport, (s. 15-28).
• Ünal, A. O. (2015). Ulaşım Projelerinin Gayrimenkul Değerine Etkisi. Sürdürülebilir Ulaşım için Yol ve Trafik Güvenliği Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı, (s. 24-35).
• Ünal, A. O. & Tanrıvermiş, H. (2019). Raylı Sistem Projelerinin Gayrimenkul Değerine Etkisi: Ankara İli Keçiören İlçesi M4 Metro Hattı Projesi Örneği. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1): 29- 55.
• Verougstraete, M. & Zeng,H. (2014). Land Value Capture Mechanism: The Case of the Hong Kong Mass Transit Railway. United Nations ESCAP, (s. 1-4).
• Wang, L. (2010) Impact of Urban Rapid Transit on Residential Property Values. The Chinese Economy, 43(2): 33-52.
• Xu, J. & Yeh, A. (2010). Governance and Planning of Mega-City Regions: Diverseprocesses and Reconstituted State Space. In: Xu, Jiang, Yeh, Anthony G.O. (Eds.),Governance and Planning of Mega-city Regions: An International Comparative Perspective. New York: Routledge.
• Yankaya, U. & Çelik, H. (2005). Kamu Ulaşım Yatırımlarının Gayrimenkul Değerleri Üzerine Etkisinin Modellenmesi: İzmir Metrosu Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Dergisi. (258-270).